Таемны госць: Муракамі над буракамі

Аднойчы я прыйшоў да Майстра Лі ў Лошыцкі парк, пакланіўся і спытаў, паказаўшы рукой на мітуслівую менскую моладзь: «Скажы мне, о Майстар, каго яны цяпер чытаюць?»

«Не цябе», – адказаў мудры Майстар Лі, макаючы гарачы рол унігары анігара ў соус тэрыякі.

«Я разумею, – пакорліва прамовіў я. – Але цяпер лета. Летам усе мы – голыя чытачы. Кіндлы на мокрых жыватах, пясок у плаўках, водарасці ў складках бікіні, камары грызуць апельсінавыя коркі загару… І ўсё такое. Назаві мне прозвішчы аўтараў, о Майстар! Каго чытаюць гэтыя ёганутыя?»

Калі Майстар Лі нарэшце загаварыў, сонца ўжо садзілася за чыжоўскія фудзіяміны. Ён пералічыў шмат імёнаў, аніводнае з якіх не сказала мне анічога. Аніводнае, апрача аднаго дзіўнага імя, якое я ўжо недзе чуў. Гэтае імя таксама магло быць назваю рола або соусу.

Але зрабілася сімвалам для некалькіх пакаленняў.

Скажыце, як яго завуць?

Ха.

Ру.

Кі.

Муракамі.

З Харукі Муракамі ў мяне няпростыя дачыненні. Пэўне, столькі ж зорак у небе над Сухаравам, столькі ж рысавых зярнятак у «Планеце Сушы», столькі ж камароў над прыпяцкімі балотамі, колькі разоў я браўся за ягоныя кнігі. За ўсе гэтыя «Авечкі», «Пацукі» і «Птушкі», якія робяць «дэнс-дэнс- дэнс». І заўжды кідаў чытво на другой старонцы, бо мяне адольвалі спачатку недаўменне, а потым здаровы сон. А людзі навокал чыталі яго запоем – сталелі, старэлі, тупелі, сівелі, хварэлі, але працягвалі чытаць. Таму Харукі Муракамі ў маім уяўленні вечназялёны і вечна малады. І чамусьці заўжды асацыюецца з пляжам. Проста нейкая пальма, а не чалавек. Ажно сорамна.

«Калі Майстар Лі нарэшце загаварыў, сонца ўжо садзілася за чыжоўскія фудзіяміны»

«Дзэнс-дзэнс- дзэнс! Ты ўжо шмат зрабіў на сваім шляху гэтым летам, – сказаў мне на развітанне Майстар Лі. – Ты наведаў барбершоп, злавіў пакемона, паглядзеў футбол у “Хулігане”, адмовіўся ад мяса і навучыўся не пляваць услед самакатам. Муракамі – твая наступная місія».

«Што ж ты параіш спампаваць, о Майстар? – умольна запытаўся я. – Дай мне спасылку, але толькі на пірацкі сайт, чытаць такое за грошы я не змагу!»

Але Майстар ужо з’ехаў на апошнім тралейбусе ў бок вакзала, пакінуўшы на траве ўпакоўку ад сушы і недаедзенае васабі. І толькі ў цёмным паветры яшчэ гарэлі нейкі час чатыры літары, накрэсленыя таннай запальнічкай.

1Q84.

 

 

У чым сакрэт японца? Якая ж сіла ў гэтых харуках, што яны ставяць муракамі мільёны чытачоў? Чаму ў спісах найлепшага летняга чытва я год за годам бачу гэтыя чатыры знакі: адзін-к’ю- восем-чатыры? Чаму я, прачытаўшы ад коркі да коркі «2666» Баланьё, выхаваны на «1984» Орўэла, я, знаўца Набокава, Кафкі і Джойса, застаюся няўдаліцам, які ніяк не можа адолець нейкага там жывога класіка? І ці адзін я такі на гэтым свеце? І чаму кніжкі Муракамі так любяць усплываць летам – як чалавечыя трупы, калі на замерзлых рэках растае лёд?

З такімі вось праклятымі пытаннямі на кончыках пальцаў я сумленна спампаваў раман Муракамі, напампаваў сябе кавай і шчыра паспрабаваў не ставіцца да чытва як да спаму. І ў мяне атрымалася.

Муракамі – гэта вечнае лета.

Млявае, голае, самазадаволенае і трошачкі дэпрэсіўнае. Гэта хлопчыкі і дзяўчаткі, якія ніколі не старэюць, бо ім лянота. Героі Муракамі не жывуць, а калупаюцца. Так мы, зваліўшыся з ровара на дачным прасёлку, ляніва і засяроджана здзіраем назаўтра з калена корачку засохлай крыві. Калупаюцца ў сваіх дробных клопатах, у носе, у сваіх і чужых геніталіях і генах, у няхітрых біяграфіях, у прыгожых карцінках. Але хутка яны стамляюцца і ідуць пакушаць, пакурыць, пабухаць.

Ах, як гэта кранальна. Беднае, беднае пакаленне постіндустрыйнай эпохі. Ты даў яму голас, Харукі. Яно не хацела, а ты даў.

 

 

Героі Муракамі – слабыя. Яны любяць сваю слабасць так самааддана, што аўтар можа апісваць гэта бясконца. Уласная нягегласць – напэўна, адзінае, што яны любяць па-сапраўднаму. Без асаблівай ахвоты патрахаўшыся, яны пачынаюць любавацца сваёй дыстрафічнасцю. Яны нікога не здольныя ні абараніць, ні пакрыўдзіць. Яны – трава, па якой раскіданыя пластыкавыя ўпакоўкі і недаедзенае васабі.

Яны не любяць гвалт, сілу, перавагу, дамінаванне. Яны талерантныя, як беларусы. Але не ад дабрыні душэўнай і не ад празмернай духоўнасці. Проста так праблем меней і наогул спёка на дварэ.

Яны лянівыя інтэлектуалы, якія не робяць нічога. Не левыя, не правыя, ні рыба, ні сушы. У іхных галовах адны кніжкі і ўспаміны, яны хадзячыя вікіпедыі. Пры гэтым больш за ўсё яны любяць казкі. Яны жывуць, як у казцы, і скардзяцца на лёс.

Кніжка за кніжкай Муракамі жарсна выпісвае самы нудны тып на свеце – дурацкага пастарэлага хіпі, юрлівага і лянівага, істоты, якой няма чым заняцца, бо 60-я скончыліся, а далей нецікава. Муракамі не піша, ён таксама калупаецца ў літаратуры, як ягоныя героі. Таму ён такі безаблічны, стылёва бяссільны і бескарысна, безнадзейна пісучы.

А кажуць, што хіпі ўжо даўно вымерлі. Паглядзіце на сябе. Кожны малады беларус – гэта стары хіпанок у кажушку з муракамяціны. Я думаю, сакрэт у тым, што беларускія чытачы хацелі б жыць так – а не могуць. Не тая краіна.

«Кожны малады беларус – гэта стары хіпанок у кажушку з муракамяціны»

Дык вось хто вы насамрэч. Вось чаму вам так падабаюцца гэтыя кніжкі. Бо вам хочацца не думаць, а калупацца. А больш нічога не хочацца. Вось такой вы чакаеце літаратуры, такой вайны і такога міру. Ваш Муракамі – проста геній. Ён зрабіў так, што вам сябе так шкада – ажно да слёз. Муракамі дае вам паплакаць. Гэты японец – тая яшчэ сурвэтка.

Я думаю, Муракамі перажыве нас усіх. І тых, каму цяпер дваццаць пяць, і тых, каму сорак пяць, і тых, каму за семдзесят.

Слова «хіпі» забудзецца, забудуцца модныя слоўцы і модная туга, але кожны купальны сезон на паверхню будуць усплываць яны, лянівыя калупальнікі ў носе, і замяняць сабой філасофію, літаратуру, пачуцці, жыццё, смерць, любоў і нянавісць.

Калупальнікі, ад якіх нічога не застанецца – калі, канечне, калупнуць іх саміх як след. Але ў нас іншыя планы на лета 2Q16. Робячы выгляд, што чытаеш кніжку, калупацца ў носе можна і ўзімку. І што немалаважна: абсалютна бясплатна.