Канструктывізм па-берасцейску

 Хто робіць мапу? 

 Брэсцкі канструктывізм 

Берасце «перасялілася» ў 18-19-х стагоддзях. Да гэтага горад размяшчаўся ўнутры Брэсцкай крэпасці. Пасля Першай сусветнай вайны пацярпела каля 70% усяго жылога фонду, і ў 1930-х горад пачалі забудоўваць у двух стылях: «польскі народны» і канструктывізм. Цяпер гэта самыя старыя дамы горада. Дарэчы, з усёй Беларусі менавіта ў Берасці больш за ўсё будынкаў, пабудаваных у стылі канструктывізму.

Канструктывізм выклікае асацыяцыі з будынкамі грамадскага выкарыстання: палацы культуры, бібліятэкі, універсітэты. Але ў Берасці ён адметны «правінцыяльнасцю»: усе дамы гэтага стылю ў асноўным двух- або трохпавярховыя. Гэта звязана з тым, што яны былі пабудаваныя для пражывання адной-двух сем'яў. Прычым першыя паверхі звычайна выкарыстоўваліся як крамы, а наступныя – як кватэры. Такі тып забудовы горада быў папулярны ў Польшчы 30-х гадоў, часткай якой тады з'яўляўся Брэст.

Цяпер рабяты з «Дзедзіча» валодаюць дадзенымі пра 62 будынкі ў Берасці, пабудаваныя ў стылі канструктывізму. Але ўпэўненыя, што іх значна больш. На мапу праекта  пакуль нанесеныя толькі 13 – па астатніх яшчэ ідзе збор інфармацыі. Толькі нешматлікія з іх знаходзяцца па-за межамі цэнтра горада.

«З усёй Беларусі менавіта ў Берасці больш за ўсё будынкаў, пабудаваных у стылі канструктывізму»

У 70-х і 80-х работнікі ЖЭСа сталі думаць, што будынкі-«каробкі» выглядаюць сумнавата на фоне дамоў у стылі класіцызму. І выбарачна пачалі дадаваць да іх ляпніну або абшываць еўравагонкай – часцей за ўсё на «рэпрэзентатыўных» вуліцах.

Быў канструктывізм – стала «па-багатаму». Яшчэ ў Берасці быў вядомы будынак, які называўся Камяніца Барталамея Новака, абтынкаваны чорным колерам. У 2000-х яго прызналі змрочным і пафарбавалі ў бэжавы. А так большасць берасцейскіх будынкаў у стылі канструктывізму пафарбаваная ў шэра-зялёны колер. Праўда, ёсць яшчэ як мінімум адзін цагляны і адзін драўляны дом гэтага стылю.

У Берасці таксама востра стаіць пытанне аб зносе будынкаў. Напрыклад, тут знеслі два жылыя дамы 30-х гадоў пабудовы, каб на гэтым жа месцы пабудаваць двухпавярховае элітнае жыллё. Дамы знеслі, але сродкаў на будаўніцтва не засталося, і цяпер на скрыжаванні вуліц Леванеўскага і Крупскай зеўрае пустка. Але варта заўважыць, што берасцейцы даволі часта не супраць высялення са старых дамоў і засялення ў новыя. Тут не праходзяць такія буйныя абмеркаваннi, як у выпадку з менскай Асмалоўкай.

Наогул у Берасці хітрая схема зносу будынкаў у гістарычным цэнтры. Жыхароў перасяляюць, за дамамі ніхто не даглядае, і яны прыходзяць у непрыдатны стан. Калі іх стан цалкам прызнаюць аварыйным, тады і зносяць. Напрыклад, па адрасе Будзённага, 3 знаходзіцца дом, які мае статус гісторыка-культурнага аб'екта. У яго захавалася арыгінальная фурнітура і незвычайныя квадратныя стокавыя трубы. Па будынку пайшлі расколіны, але яго пакуль што не могуць знесці – чакаюць, калі разваліцца канчаткова.

 Канструктывізм: топ-3 

 Сучаснае Берасце 

«Апошнія два-тры гады Берасце стала крута развівацца: з'явіўся часопіс “Бінокль"”, праект Brest Stories Guide і іншыя сучасныя ініцыятывы. Так што цяпер Берасце – гэта дакладна не толькі Брэсцкая крэпасць і Белавежская пушча непадалёк. Хоць, магчыма, мне так здаецца, таму што я “варуся” ў гэтай сферы», – кажа Алена.

«У нас ёсць вядомая алея ліхтароў на вуліцы Гогаля, але ёсць і больш цікавае месца. “Брэстгарсвятло” на паркоўцы каля сваёй арганізацыі (вул. Фаміна, 4) нядаўна зрабіла музей ліхтароў розных эпох – пачынаючы з 19 стагоддзя», – рэкамендуе Валянцін.

Сваёй Кастрычніцкай у Брэсце пакуль няма. Цяпер моладзь тусуецца ў гандлёвых цэнтрах, кінатэатры на Савецкай, грае на гітарах у скверы на плошчы Свабоды, катаецца на скейтах за лядовым палацам і каля ЦУМа.

Напрыканцы мы папрасілі хлопцаў расказаць пра ўлюбёныя месцы ў горадзе.

 Берасце: топ-6 

На скрыжаванні вуліц Камуністычнай і Гогаля ёсць комплекс двух дамоў: адзін з іх канструктывісцкі і з чырвонай цэглы, у другім знаходзіцца класная сямейная кавярня «Бразільена». А паміж імі – дзіўны DIY-двор.

На плошчы Свабоды, 12 знаходзіцца архіў ЗАГСа. Зойдзеш праз арку ў двор і ўбачыш старадаўнюю тэрасу, вітражы, лесвічныя пралёты. Гэта адзін з рэдкіх будынкаў, які ніколі не змяняў свой адрас.

Крыты калгасны рынак з велізарным драўляным купалам па адрасе Карбышава, 25 падасца цыркам. Можаш з'есці там кебаб або зайсці ў сталовую «Самавар» – бяры алкаголь з сабой або купляй там на разліў.

Зала чакання чыгуначнага вакзала дарма застаецца без увагі – там найпрыгажэйшыя сінія скураныя сядзенні і лунае нейкая ўрачыстасць.

У музеі «Бярэсце» каля Брэсцкай крэпасці ўбачыш рэшткі старадаўніх хатак, аналагаў якіх больш нідзе і не знойдзеш. Незвычайна яшчэ і тое, што музей пабудавалі вакол раскопак, а не перанеслі раскопкі ў музей.

А яшчэ абавязкова збочвай з цэнтральных вуліц і зазірай у двары – там знойдзеш асаблівае зачараванне. Рабяты рэкамендуюць вуліцу Карла Маркса і ўсё, што знаходзіцца вакол плошчы Свабоды па кірунку да вуліцы Машэрава.