Інклюзіўны дызайн у школах: як гэта?

Святлана Шэвелева, дызайнерка інтэр'ераў:

– Я атрымала гістарычную адукацыю, але ніколі не працавала па спецыяльнасці. Мне заўсёды хацелася ствараць прадукт, які быў бы адчувальны. І я пачала вывучаць дызайн інтэр'ераў: вучылася на курсах у Менску, Маскве і ў Брытанскай вышэйшай школе дызайну. Ужо 12 гадоў працую ў гэтым асяроддзі. Неабавязкова прысвячаць сваё жыццё той сферы, у якой ВНУ дала табе дазвол развівацца.

Я дакладна ведаю, што ў нашым грамадстве моцна засела думка: калі ў цябе ёсць праблемы са здароўем – ты нікому не патрэбен(-на). Я з гэтым не згодная. Так, інваліднасць прыносіць абмежаванні, але яны ёсць і ў знешне здаровых людзей – толькі ў іншым выглядзе. Можна расціць у сабе крыўду, а можна – навыкі. Усё маё жыццё – гэта барацьба са стэрэатыпамі, і, верагодна, таму я хачу дапамагчы людзям, у якіх ёсць якая-небудзь інваліднасць.

25-я школа

7 гадоў таму сын Святланы пайшоў у 25-ю школу, якая адрозніваецца ад большасці астатніх тым, што яна зусім не змрочная: наадварот, сцены пафарбаваныя ў яркія колеры, на некаторых намаляваныя фрэскі. Яшчэ адна асаблівасць 25-й школы ў тым, што ў ёй практыкуюць інтэграванае навучанне: разам са «звычайнымі» дзецьмі вучацца дзеці з ДЦП, сіндромам Даўна.

«Для мяне гэта было дзіўна: людзі з інваліднасцю падаваліся даволі ізаляванай часткай грамадства. Дырэкцыя школы выдаткавала шмат часу на барацьбу са стэрэатыпамі, і, калі я прыйшла ў гэтую школу, мяне ўразілі гонкі на вазках: у іх прымалі ўдзел усе школьнікі! У дзяцей з ДЦП выдатна развіты інтэлект, проста ў іх ёсць асаблівыя патрэбы», – кажа дызайнерка.

«Калі я прыйшла ў гэтую школу, мяне ўразілі гонкі на вазках: у іх прымалі ўдзел усе школьнікі!»

З часам Святлана стала часта ўдзельнічаць у школьных мерапрыемствах, і аднойчы ёй прапанавалі перарабіць дызайн некалькіх кабінетаў. Школа дзяржаўная, але ініцыятыва па пераўтварэнні прасторы ішла менавіта з боку кіраўніцтва.

Кабінет настаўніка-дэфектолага

Частку заняткаў дзеці з ДЦП праходзяць нароўні з усімі, але часам іх трэба «падцягваць»: напрыклад, развіваць дробную маторыку рук. Яшчэ ў іх ёсць асаблівасць: затарможанае эмацыйнае ўспрыманне. І калі «звычайных» дзяцей пасля перамены трэба супакоіць, то дзяцей з ДЦП, наадварот, трэба «раскатурхаць». Таму патрабавалася стварыць такі дызайн, каб у дзяцей адразу на ўваходзе ў клас узнікала мноства пазітыўных эмоцый.

Святлана вырашыла разбіць прастору па блоках: для працы з лагапедам, для развіцця дробнай маторыкі, для адпачынку. Праблема была толькі ў тым, што кабінет папрасілі аформіць у «марскім» стылі. Але першае, што дызайнеры інтэр'еру адмаўляюцца рабіць, і ёсць «марскі» стыль: тэма настолькі збітая, што ўжо не хочацца да яе звяртацца. Прыйшлося абыгрываць ідэю з дапамогай рэферэнсаў: асноўная задумка была ў тым, што вучні знаходзяцца на марскім дне. Настаўнікі ўбачылі, як усё атрымліваецца, і самі пачалі прыносіць усялякія пацеры, кавалачкі керамікі, пясок, камяні. А дырэктарка нават прывезла з дачы старадаўні куфар.

«Першае, што дызайнеры інтэр'еру адмаўляюцца рабіць, і ёсць “марскі” стыль: тэма настолькі збітая, што ўжо не хочацца да яе звяртацца»

Пярэдні пакой – гэта велізарны пузаты кіт, праз які дзеці пранікаюць у памяшканне, адначасова трапляючы пад «рэлаксоўны» дождж з мяккіх фігурак рыб. Кіт зроблены з ільну і фанеры, таму што ў школах існуюць строгія правілы па выкарыстанні матэрыялаў: яны павінны быць найменш таксічнымі і не лёгкаўзгаральны. А яшчэ адразу з уваходу можна скокнуць у басейн з шарыкамі!

Нізкі стол з прадметамі для развіцця патрэбны для ўдасканалення дробнай маторыкі. Люстэрка каля акна – для працы з лагапедам, бо для гэтага неабходна натуральнае асвятленне. Яшчэ тут ёсць «выратавальны куток», у якім дзеці могуць схавацца і адпачыць ад усіх.

«Дзеці кажуць, што адчуваюць сябе ў казцы. А яшчэ яны адразу расслабляюцца, таму што трапляюць у камфортнае асяроддзе. Цікава і тое, што ў гэты кабінет сталі прыходзіць і звычайныя дзеці – пагасціць, пагуляць. Таму дзеткі з інваліднасцю тут адчуваюць сябе гаспадарамі, становяцца больш разняволенымі і лягчэй заводзяць новыя адносіны», – кажа Святлана. Часам яна камунікуе з выкладчыкамі і атрымлівае такую зваротную сувязь.

«Пярэдні пакой – гэта велізарны пузаты кіт, праз які дзеці пранікаюць у памяшканне, адначасова трапляючы пад “рэлаксоўны” дождж з мяккіх фігурак рыб»

Кабінет лагапеда

Гэты клас менш гульнявы: ён проста павінен быць прывабным, не тужлівым. З часам настаўнікі і вучні таксама сталі дадаваць у інтэр'ер свае элементы – яны самі захацелі тварыць, знаходзячыся ў такім маляўнічым памяшканні. Для сцен выкарыстана алейная фарба – яе пастаўляюць у школы ў прыстойных колькасцях. Але ж яна атрымалася ярчэй, чым хацелася б Святлане.

9-я школа

Калі ў 25-й школе працуюць дванаццаць настаўнікаў-дэфектолагаў, то ў 9-й толькі восем. Тут пакуль што не вучацца дзеці з іншымі асаблівымі патрэбамі.

А яшчэ адна тэма, якую дызайнеры не занадта любяць, – «поры года». Іранічна, але менавіта такі стыль захацела ўбачыць кіраўніцтва гэтай школы.

У «зімовай» частцы ёсць асобны закуток для індывідуальнай працы лагапеда з дзіцём і куток з намаляваным камінам – там выкладчыкі чаёўнічаюць падчас перапынкаў.

«“Вясной” можна схавацца ў дупле дрэва або паляжаць на падлозе – гэтую тэрыторыю дзеці асабліва любяць»

«Выдатна, што часам тут сустракаюцца настаўнікі розных спецыяльнасцяў – напрыклад, дэфектолаг і настаўнік рускай мовы – і разам прыдумляюць новыя праекты», – радуецца Святлана.

«Вясной» можна схавацца ў дупле дрэва або паляжаць на падлозе – гэтую тэрыторыю дзеці асабліва любяць. Настаўнікі ідуць насустрач і падчас урокаў літаратуры пускаюць дзетак туды. Змена становішча дазваляе асвяжыць галаву, перазагрузіцца. І дзеці, і настаўнікі любяць гэты клас, таму што тут усім лёгка самаарганізавацца, бо магчымасцяў для гэтага шмат.