Не новы Берлін: вялікае інтэрв'ю з Георгіем Заборскім

 

 – Што такое «ОК16»? Што гэта была за задумка і чым яна стала цяпер? 

– «ОК16» – гэта культурны хаб, то-бок вузел. Месца, дзе павінны пераплятацца розныя праекты, звязаныя з культурай: ад культуры штодзённасці да сучаснага мастацтва. Прынцыповы сэнс «ОК16» у тым, што гэта не проста выставачная прастора або зала для івэнтаў, дзе ёсць гатовы прадукт і ты яго прадстаўляеш публіцы. Гэта месца, дзе культура можа жыць.

 

 – Як увогуле з'явілася ідэя стварэння хаба? З чаго ўсё пачыналася? 

– Тут трэба падзяляць, як гэтая ідэя з'явілася ў банка (у сакавіку 2017 года «Белгазпрамбанк» выкупіў тры заводскія памяшканні на вуліцы Кастрычніцкай, якія і сталі «ОК16». – 34mag) і як гэтая ідэя з'явілася ў мяне.

Банк ужо на працягу 10 гадоў спансіруе розныя культурныя і мастацкія ініцыятывы. У нейкі момант стала зразумела, што гэта пакуль фрагментарная праца, яна, па сутнасці, нічым не аб'яднаная. Так з'явілася ідэя лакацыі, якая б гэтыя актыўнасці звязала паміж сабой і стварала з іх нешта большае. У выніку доўгіх пошукаў кожная стрэлка сышлася на будынку завода МЗКР. У плыні апошняга года мы яго актыўна развіваем і хочам цалкам рэканструяваць. Першыя карпусы пасля рэканструкцыі мы плануем адкрыць у канцы 2022-га – пачатку 2023 года, але працэс росту будзе ісці незалежна ад гэтага.

Я, у сваю чаргу, па складанай творчай траекторыі ў нейкі момант прыйшоў да высновы, што такая прастора Менску неабходная, як і любому сучаснаму гораду.

 

 

 

 

 – Па якіх крытэрыях можна зразумець, што Менск ужо саспеў для чагосьці новага? Напрыклад, для вялікага крэатыўнага хаба. 

– Можна пачаць з супрацьлеглага. Калі мы адкрывалі МЕ100, у нас была гіпотэза, што Менск саспеў. Галоўны сэнс быў у тым, каб адысці ад вузкатэматычнай пляцоўкі і перайсці да новага тыпу гарадскога асяроддзя. І вось тады мы зразумелі, што Менск не гатовы, таму што нам давялося кожнаму наведвальніку тлумачыць, навошта сумяшчаць у прасторы галерэю і каворкінг. Сёння горад лёгка прымае «ОК16», гібрыднасць стала зразумелая, але наперадзе яшчэ адзін крок.

У Менску пакуль форма больш значная за змест. Калі мы глядзім на Барселону, Мадрыд, Лондан, Шанхай, то там ужо прайшла хваля гладкага і вычышчанага – прыходзіць прыярытэт зместу. І гэта наступны крок, які мы з «ОК16» пастараемся прасоўваць у Менску. Таму што сёння гладкія сцены, прыгожыя лямпы і дрэнны спікер – гэта наша ўсё.

 

 – Ты згадаў Берлін у якасці добрага прыкладу развіцця горада. Як ставішся да фразы «Менск – новы Берлін»? 

– Добра стаўлюся, не лічачы аднаго нюансу: Менск усё яшчэ не новы Берлін. Тут пакуль з'яўляюцца толькі маленькія кропкі, ведаеце, як пад картай трымаюць запальніцу, яна пачынае прагараць, і відаць тое, што знізу. Вось у некаторых месцах Менск прагарае наскрозь і праз яго відаць Берлін.

Што агульнага ў Менска з Берлінам? Агульнае ў імкненні моладзі на нейкім этапе вырвацца з абмежаванняў папярэдняга грамадства. У чым адрозненне? У тым, што ў Берліне сцяна ўсё ж такі ўпала, а ў Менску вопыт траўматычнай убудовы ў дарослае жыццё ў нейкі момант юнака ўсё роўна забівае.

Я працягваю выкладаць архітэктуру і вельмі выразна бачу, як летуценнік, які мог бы змяніць беларускую архітэктуру, сутыкаючыся са сваім першым працадаўцам, недзе за год цалкам губляе ініцыятыву. І тое, што трэба зараз рабіць, – гэта стварыць асяродак, у якім гэтае расчараванне надыходзіць пазней. Няхай яно надыходзіць, але для пачатку чалавек назапасіць столькі сіл, каб з дапамогай уласнай волі ён мог гэтае расчараванне пераадолець. Вось у гэтым розніца з Берлінам. Там нават людзі, якія адбыліся, застаюцца часткай субкультуры, з якой яны выраслі. А ў нас ёсць такі момант, калі ты купляеш сабе першы аўтамабіль або калі ты бярэш кватэру ў іпатэку, адкідваеш сваё мінулае і кажаш: «Усё, я падпарадкаваўся».

 

 – Таму ты на ровары сёння? 

– У тым ліку.

 

 

Як лопнуць бурбалку?

 

 – Ёсць адчуванне, што ўсе гэтыя прасторы і крэатыўныя хабы дзейнічаюць для нейкай вузкай тусоўкі. Як гэта пераадолець і ці трэба? 

– З аднаго боку, такі момант ёсць. Мы часта выкарыстоўваем слова «гета». Крэатыўнае гета, арт-гета, IT-гета – гэта ўсё вельмі закрытыя бурбалкі, якія адно з адным не датыкаюцца. Мае сябры ў нейкі момант сфармулявалі лозунг «Лопніце бурбалку». Вось тое, што неабходна зрабіць.

«ОК16» збольшага існуе для таго, каб тыя рэчы, якія сёння вузка субкультурныя, адкрыць для масавай публікі, гвалтоўна лопаць бурбалкі. Мы хочам прыводзіць на нашы мерапрыемствы людзей старэйшага пакалення. У іх ёсць цікавасць, іх проста ніхто не клікаў.

 

 – А ці дастаткова іх проста паклікаць, каб яны прыйшлі? 

– Сэнс менавіта ў тым, каб растлумачыць каштоўнасць з'явы за мяжой кола, якое гэтая з'ява стварыла. Гэта складаная праца. У першую чаргу таму, што ў такіх постсавецкіх краінах, як Беларусь, настолькі моцнае жаданне проста жыць добра, што яно праектуецца толькі на грошы, і тлумачыць каштоўнасць кожнай з'явы даводзіцца збольшага ў грашах.

Вакол кожнай падзеі мы стараемся праводзіць адкрытую дыскусію. Мы стараемся распавядаць, як глядзець на абстрактны жывапіс ці як глядзець сучасны спектакль. З гэтай восені мы запускаем праект, накіраваны на тое, каб навучыць самыя розныя аўдыторыі атрымліваць задавальненне ад гэтага разумення.

 

 

 

 

«А вось і прыйшоў прыклад нашага нестабільнага свету»

 

 – Якая каманда працуе ў «ОК16»? 

– Гэта важная рэч, якая вырасла з майго досведу працы ў самых розных прасторах. Мы бізнэс у нейкім сэнсе, але не карпарацыя па структуры работы. Таму вылучыць межы па супрацоўніках «ОК16» нельга, а калі гэта можна будзе зрабіць, значыць мы проста прайгралі і стварылі вельмі сумную карпарацыю, якая эксплуатуе кавалак нерухомасці.

Калі казаць пра ядро – гэта каля 12 чалавек. Калі казаць пра аўру, пра ўсіх тых людзей, якія адчуваюць сябе тут як дома і ўкладаюць сілы ў праект, то гэта каля 40 чалавек плюс яшчэ 200, якія дапамагаюць нам эпізадычна.

Ёсць тры напрамкі, у якіх працуе каманда: развіццё фізічнай абалонкі, праца з івэнтамі і з арт-рэзідэнцыяй.

 

 – У чым складанасць рабіць такі праект у Беларусі? 

– У першую чаргу гэта вялікая праца. І яна заключаецца ў тым, каб пераадольваць страх, насцярожанасць і няўпэўненасць у сабе. Таму што гэта сфера без гарантый. Дарэчы, а вось і прыйшоў прыклад нашага нестабільнага свету – гэта Сяргей Паяркоў, адзін са стваральнікаў праекта «Верх», які, дарэчы, з'яўляецца прыкладам таго, як складана і вельмі рызыкоўна ў гэтай сферы.

Для мяне важна, што мы тут усё ў такой атмасферы. З аднаго боку, у цябе ёсць бізнэс-мадэль, але з другога – гэта перспектыва, яна выходзіць у плюс праз 5-10 гадоў. Заўсёды даводзіцца вырашаць мноства рызык. У цябе працёк дах – зразумела, што ты яго залатаеш, але сёння ў цябе івэнт. Ці інвестар засумняваўся ў напрамку, куды ты ідзеш. Ты можаш яго пераканаць або паддацца паніцы. І галоўная задача – не панікаваць.

 

 – Як «Белгазпрамбанк» умешваецца асабіста ў тваю працу? Як адбываецца камунікацыя з тым жа Віктарам Бабарыкам (старшыня праўлення банка. –34mag)? 

– Мы з банкам ад самага пачатку выпрацавалі агульны слоўнік мэт, паняццяў і метрык, з якім згодныя і каманда «ОК16», і банк. Віктар Дзмітрыевіч – цікавы суразмоўца, у яго ёсць рэдкая ў нашым бізнэсе кампетэнцыя: ён уважлівы да довадаў і яго можна пераканаць у спрэчцы. Так што мы нярэдка пачынаем размову з процілеглых пазіцый, але ў працэсе дыскусіі выпрацоўваем новае агульнае веданне ці хаця б агульную гіпотэзу.

 

 

 

 

«Яшчэ 5 гадоў – і гэта стане бізнэсам»

 

 – Што наогул цяпер адбываецца з крэатыўнымі кластарамі? Ёсць адчуванне, што яны пастаянна адкрываюцца, каб праз некаторы час зачыніцца. 

– Ёсць першы этап, калі гэта сквот і нефармальныя аб'яднанні. Яны могуць жыць даволі доўга, таму што гэта такая закрытая супольнасць. Другі этап пачынаецца, калі яны хочуць заявіць пра сябе. У Беларусі гэта здарылася недзе ў 2013 годзе, калі людзі вырашалі, што гэтыя праекты могуць вырасці ў прадпрымальніцтва без ведання бізнэсу. Смяротнасць такіх праектаў у гэты момант даволі высокая. Трэці этап – гэта калі тыя, хто робіць падобныя праекты, якія выжылі, прайшлі ўсе крызісы, навучыліся кіраваць імі як бізнэсам і ідуць за вялікімі інвестыцыямі. Мы ў «ОК16» на гэтым этапе. Паспяховы прыклад у гэтай сферы – галерэя «Ў».

Але наогул у гэтым развіцці самае страшнае – забыцца пра самы першы этап. Творчай свабодзе вучышся менавіта там.

 

 – На гэтым можна ў Беларусі зарабляць? 

– На гэтым можна будзе зарабляць у Беларусі, калі асяродак дасягне пэўнага ўзроўню. Гэта як зарабляцца на добрай цікавай кухні. Трэба было вырасціць цэлую індустрыю, людзей, якія гатовыя ў ёй удзельнічаць, – і сёння гэта бізнес. Але калі ў Менску адкрывалі першыя аўтарскія кавярні, гэта было такой субкультурнай з'явай, каб табе наогул дай бог было акупіцца. Мы цяпер прыкладна на гэтым этапе ў культурнай індустрыі. Калі ўсім нам удасца пражыць яшчэ 5 гадоў, пастаянна назапашваючы магутнасць, – то гэта стане бізнэсам.

 

 – Над чым вы працуеце цяпер? 

– Працуем над праграмай 2019 года і плануем перайсці ад малых формаў да вялікіх праектаў, якія будуць запаўняць сабой усю прастору будынка па вуліцы Кастрычніцкай, 16. Першы праект прысвечаны мастацтву андэграўнду 1990–2000-х і сувязям паміж Менскам і Берлінам. Хочам зрабіць гэтае мастацтва зразумелым для большай аўдыторыі. Затым пераносімся ў 2020-ы – гэта сучаснае дзейнае мастацтва ад расійскага мастака-інсталятара Сяргея Катрана. І наступны крок – мы скачам у 2030-ы. Гэта будзе выстава маладых медыямастакоў – беларускіх, берлінскіх і расійскіх. Гэта тыя рабяты, у якіх пакуль не вельмі шырокая аўдыторыя, але за якімі будучыня.

 

 

Фота – palasatka