Яўген Шадко – пра «лёгкі» жывапіс і продаж карцін за мяжу

 

Пра майстэрню, дэпрэсіі і сацыяльныя сеткі

– Я нарадзіўся ў Барысаве. У 16 гадоў, пасля дзявятага класа, паехаў у Менск паступаць у Глебаўку [мастацкі каледж ім. А. К. Глебава. – заўв. 34mag]. Нейкі час даводзілася штодня ездзіць на вучобу з роднага горада і назад. Прачытаў шмат кніг у электрычках. Едзеш – чытаеш, вяртаешся – чытаеш. Тады было цікава вывучаць, напрыклад, лісты Ван Гога: цікава ведаць, як мастак выбудоўваў адносіны з людзьмі.

– Табе няма васямнаццаці, ты вучышся ў чужым горадзе. Бывала, што перабіраў са свабодай?

– Такія моманты былі. У нас утварылася свая кампанія – рабілі музыку, выставы. Мы вывучалі Менск, яго раёны, напрыклад «гатычную» вежу [воданапорка на Аўтадораўскай. – заўв. 34mag]. Усе месцы аблазілі, і любімым будынкам была высокая закідка на метро «Кунцаўшчына», такая, ведаеш, з трох вежаў. Марылі, што ў нас там будуць майстэрні: велізарныя колы без сцен з вокнамі. Прыгожае святло і прастора.

– Цяпер у цябе ёсць асобная прастора або працуеш у кватэры?

– Працую ў здымнай кватэры. Гэта сталінка з высокімі столямі на Трактарным заводзе. Тэма прасторы для мяне вельмі вострая: мне трэба шмат месца, каб працаваць, і ў гэтым плане моцна дапамагае Instagram: ты можаш працаваць дзе заўгодна, нават у Барысаве, а людзі з Парыжа ўбачаць твае карціны.

– У цябе досыць крута працуюць сацсеткі. Гэта планамернае вядзенне, раскрутка ці ты проста заліваеш свае працы?

– У мяне была мэта хаця б раз на тыдзень сёе-тое выстаўляць. Калі не карціну, то накід, не гатовае палатно. Пасля выбараў усё збілася – я не выстаўляў нічога новага, толькі сторыз раблю.

«Мне здавалася, што жывапіс, якім я хачу займацца, ужо памёр»

– У 2016 годзе ты казаў у інтэрв'ю, што мастаку дастаткова для камфортнага існавання $ 2000-3000.

– Стараюся пазбягаць думак пра заробкі. Калі пастаянна думаць пра даход, асабліва калі адкрываеш які-небудзь Onliner і бачыш графік супастаўлення зарплаты IT-спецыялістаў і людзей у правінцыі, – гэта дэматывуе. Няўпэўненасць у заўтрашнім дні, нестабільнасць прыбытку накладвае адбітак на прыняцце рашэнняў і пабудову планаў. У мастакоў перыядамі бываюць паспяховыя і няўдалыя часы. І гэта не пытанне аднаго месяца, часам гэта доўжыцца гадамі.

– Раскажы аб продажах за мяжой. Калі прадаў першую карціну?

– Продаж першай карціны ўжо не памятаю. Але я лічу, што многім аўтарам значна больш выгадна прадавацца за мяжой, чым дома, у Беларусі.

Калі зайсці здалёку, то доўгі час я знаходзіўся ў дэпрэсіі ў плане жывапісу. Мне здавалася, што жывапіс, якім я хачу займацца, ужо памёр, што гэта не сучасны падыход. Гэты перыяд цягнуўся доўга, я амаль не працаваў, пастаянна адкладваў працэс, шукаў кампрамісы з уласнымі жаданнямі, прымяраў чужыя шаблоны. Але ў адзін момант зразумеў, што мне важна рабіць тое, што для мяне каштоўна, і з таго часу стаў весці сацсеткі. У 2017 годзе стварыў інстаграм-акаўнт, адмовіўся ад усіх падпрацовак і зрабіў акцэнт толькі на жывапісе. Нечакана прыйшлі заробкі. Я адчуў падтрымку, убачыў зацікаўленасць – і мой унутраны стан пачаў аднаўляцца.

Зразумеў, што, па-першае, не варта вяртацца да выпадковых падпрацовак, а па-другое, меркаванне іншых людзей не такое ўжо важнае. Важнае ўласнае адчуванне жывапісу. Для мяне жывапіс з'яўляецца мовай і спосабам камунікацыі. Канцэптуальнае мастацтва і перформансы мне цікавыя толькі як гледачу. Я хачу вузканакіравана займацца сучасным жывапісам і вывесці гэтую мову на новы ўзровень. Калі іншы чалавек не ведае, як размаўляць на ёй, – гэта не мая справа.

Філасофія простая: маё мастацтва заўсёды павінна быць у выніку лёгкім, нягледзячы на сур'ёзнасць закранутай тэмы або глыбіню адлюстраванага. Працу «Пушкінская» я пачаў рабіць у жніўні, пасля падзей, якія адбыліся ў гэты час. Праца вельмі дэпрэсіўная і цяжкая, скончыць яе было складана. Я зрабіў усё магчымае, каб выйсці на лёгкасць. Праўда, з лёгкага там толькі форма. Змест па-ранейшаму востры і балючы.

 

 

Я хацеў зрабіць акцэнт на маладых хлопцах, на новым пакаленні. Такія адважныя заліхвацкія хлопцы, якія ў першыя дні пратэстаў выйшлі ў свае раёны. Калі б не яны, мне здаецца, нічога б не адбывалася ў плане зменаў у грамадстве. Іх адвага дапамагла нам усім. Ну і белыя кветкі – адсылка да ўсёабдымнай любові і заступніцтва. Калі б не падтрымка беларусамі беларусаў, у нас бы таксама нічога не выйшла.

 

 

Як нараджаецца новая карціна Яўгена Шадко

– Пасля Глебаўкі ты па праграме Каліноўскага паступіў у Польшчу, у Торунь. Лічыш важным для сябе гэты этап?

– Глядзі, многія спрачаюцца пра тое, што павінна быць у сучасным навучанні. Адны кажуць, што адукацыя не павінна будавацца на акадэмізме, іншыя лічаць інакш. Мне здаецца, вельмі дрэнна, калі мастак не ўмее маляваць. Ён не можа выказаць у поўнай меры свой патэнцыял. Павінна быць усебаковае развіццё. Студэнты ў Польшчы малявалі дрэнна. Я, калі пасля Глебаўкі прыехаў, жахнуўся: яны нічога не маглі закампанаваць у фармаце, не трымаліся прапорцый. Гэта адна крайнасць. Іншая – калі ў выпускнікоў завучанае мысленне, яны навучыліся завяршаць працу так, каб яна падабалася прафесару. Але пасля акадэміі гэтая схема не працуе. У жывапісе неабходна ісці на рызыку.

– Давай пагаворым аб тым, як спеюць твае працы. Ці робіш эскізы, ці доўга выношваеш ідэі? Як прыходзіць разуменне таго, што ты хочаш зрабіць?

– Для мяне галоўнае – унутраны стан. Не важна, што я малюю: твар, постаць або абстракцыю, – гэта толькі аб'ект. Першапачаткова на палатне могуць знаходзіцца тры-чатыры фігуры, а ў выніку застаецца адна або паўтары. Цікавыя знаходкі перацякаюць на іншыя палотны. Я не магу прымітыўна падыходзіць да стварэння работ, імкнуся ўкласці ў працэс увесь свой досвед. Хай з памылкамі, але без цяжару і страху.

Для мяне сучасны жывапіс – баланс лёгкасці, глыбіні і спагады. Часта я прагортваю Instagram, знаходжу тое, што мне цікава, раблю скрыншот. Магу зрабіць накід упадабанай фігуры, сюжэта, потым дапрацаваць гэта і пакінуць у галаве.

Выкарыстоўваю Photoshop для пошуку кампазіцыі або колеравых рашэнняў, пакідаю на час, праз тыдзень дадаю што-небудзь яшчэ. Чакаю, пакуль карцінка зрасцецца і выльецца ў працу, якую мне захочацца напісаць. У працэсе ўсё можа змяніцца шмат разоў. Каб адвучыць сябе ад боязі сапсаваць, я люблю пачынаць адну працу адразу на трох-чатырох палотнах. Гэта маё поле для пошуку.

«Маё мастацтва заўсёды павінна быць у выніку лёгкім, нягледзячы на сур'ёзнасць закранутай тэмы»

– Ты працуеш з палотнамі розных памераў. Ці дыктуе форма змест?

– Калі ўзяць двухметровае палатно і пафарбаваць у нейкі колер, ужо сам колер будзе ўплываць на пачуцці. Мне заўсёды падабаўся гэты просты механізм. Праца з вялікімі палотнамі затратнейшая па часе, але мне падабаюцца фарматы, якія не месцяцца ў легкавое аўто, – гэта заўсёды выклік.

– Ёсць страх перад вялікім палатном?

– Мяне хвалюе страх перад новай працай – як адчуванне, што пачынаеш з чыстага аркуша, нібы ніколі не маляваў да гэтага. Быццам упершыню бярэшся за палатно, разглядаеш паверхню ў пошуку падказкі, як пачаць.

Ёсць такая канцэпцыя, што белае палатно – гэта ідэальны стан. Павесіў на сцяну – можна ўжо нічога не маляваць, гэта скончаная рэч. Потым ты яго псуеш, ствараеш праблему, яно становіцца цяжкім і непрыемным. Завяршаеш працу, калі разумееш, што палатно даведзенае да стану лёгкасці. Калі яно перайшло ў якасць іншага ідэальнага стану.

– Магу памыляцца, але мне здаецца, што ў тваіх працах я бачыла шмат знаёмых асоб.

– Магчыма, але я не знаёмы з рабятамі, якіх пішу. Магу забраць нешта са здымка Instagram сабе: паварот галавы, сківіцу, вушы адтапыраныя.

– Чаму я задала гэтае пытанне: ты вельмі выразна схопліваеш вобразы, але не падпісваеш працы. Напрыклад, вобраз Лукашэнкі, які гуляў па інтэрнэце. Ці даўно ты напісаў той самы партрэт?

– Іх у мяне тры. Адзін быў прададзены на аўкцыёне Vladey ў Маскве. Гэтыя партрэты пачаў пісаць даўно, адзін з іх – яшчэ да пратэстаў. Вядома, у іх была і нянавісць, і злосць, але адначасова з гэтым было жаданне абяззброіць яго, паказаць, што ўсе мы ўразлівыя.

 

 

– З'яўляліся думкі з'ехаць з Беларусі зараз?

– Такія магчымасці былі і раней, але раней гэта было больш актуальна. Цяпер усё мяняецца ў лепшы бок, ёсць надзея. Усе бачаць, як змянілася атмасфера: людзі прачнуліся, ажылі, пайшла хваля перамен. Таму ў мяне няма жадання з'язджаць. Калі ранейшая разбуральная апатыя вернецца – буду думаць. Цяпер адназначна не.

 

 

Геаграфія ўвагі: ад Менска да Мельбурна

– Ці ведаеш ты свайго замежнага пакупніка?

– Часцей за ўсё мае працы едуць у Францыю, Італію, Германію. Абсалютна розныя людзі купляюць, бывае, проста аматары мастацтва, бывае, мастакі, ёсць сур'ёзныя калекцыянеры з Германіі і Італіі, у іх свае галерэі. Самыя далёкія кропкі, куды даводзілася адпраўляць працы, – Чыкага, Бразіліа і Мельбурн.

– Калі перасылаецца працу за мяжу, шмат валакіты?

– Першае, што трэба зрабіць, – атрымаць у Мінкульце дакумент, што твая карціна не ўяўляе гістарычнай каштоўнасці для Рэспублікі Беларусь. Пасля застаецца спакаваць працу і выбраць спосаб адпраўкі. Можна выкарыстоўваць кур'ерскую службу або «Белпошту». Для параўнання: кошт кур'ерскай службы UPS для адпраўкі невялікай працы з Парыжа ў Менск – € 60, а з Менска ў Парыж будзе ўжо € 140. На «Белпошце» тарыфы ніжэй і працуюць зладжана.

На мытным бланку пішу страхавы ўзнос € 15. Ведаю, што знакамітыя аўтары таксама паказваюць мінімальны страхавы ўзнос, хоць іх працы каштуюць па € 10-20 тысяч.

– У цябе былі паспяховыя выставы за мяжой?

– Удзельнічаў у Арт-Маркеце ў Будапешце, калі жыў там. Мне вельмі спадабалася ў Будапешце, там ёсць такая штука: багатыя людзі скупляюць прыгожыя старадаўнія дамы і робяць у іх рамонт, адначасова бясплатна здаюць частку памяшканняў для майстэрняў.

Цяпер чакаю, калі змагу выставіцца ў новай прасторы. У мяне ёсць арт-агентка ў Італіі, яна сама шукае магчымасці для выставы. Нейкія невялікія праекты ўжо прайшлі дзякуючы ёй у Італіі і ў Лондане. У Лондане была калектыўная выстава, там я прадставіў чатыры працы.

– Нядаўна ў цябе быў мастацкі кватэрнік у Менску. Туды можна было прыходзіць з вуліцы ці гэта была тусоўка для сваіх?

– Можна было прыходзіць, калі ведаеш куды. У нас не было анонсаў, але ў першы дзень прыйшло шмат людзей, у другі дзень прыйшло яшчэ больш. Мы вырашылі, што можна нідзе нічога не публікаваць, усё роўна будуць прыходзіць людзі. Так і атрымалася.

Удзельнічалі Таня Кандраценка, Ігар Цішын, Каця Пашкевіч і я. Мы пазнаёміліся цалкам выпадкова. Дзіўна, што мы ўсе пасябравалі, звычайна сярод мастакоў складана знайсці такое паразуменне. Арганізавалі кватэрнік самі. Нас падтрымалі мастацтвазнаўцы і куратары. Мастакі прадставілі па 2-3 карціны.

«Самыя далёкія кропкі, куды даводзілася адпраўляць працы, – Чыкага, Бразіліа і Мельбурн»

– Раскажы пра выставу «NON PLACE», якая праходзіць у «Арт-Беларусі». Гэта твая самая буйная выстава на радзіме?

– Так, калі казаць пра жывапіс. Здаецца, работ 12 выстаўляю. Гэта калектыўная выстава: выстаўляюцца Таня Радзівілка, Ігар Цішын, Таня Кандраценка і я.

У Беларусі ў мяне былі таксама добрыя праекты ў галерэі сучаснага мастацтва« Ў»: «Структурызацыя», «BECOMING AN ARTIST. Станаўленне ў чатырох гісторыях» і персанальная «E s c a p e».

Падчас «E s c a p e» быў якраз перыяд сумненняў у жывапісе, пошукаў сваёй мовы. Загрунтаваныя белыя палотны ляжалі па перыметры галерэі, вісела маляўнічая праца, на ёй была намаляваная тая частка галерэі, у якой яна вісела, і гэтую ж частку галерэі здымала камера, якая перадавала малюнак у інтэрнэт і на праектар. Праектар высвечваў малюнак на карціну. Такім чынам наведнік, заходзячы ў галерэю, бачыў сябе на карціне і трапляў у трансляцыю на YouTube, якая доўжылася кругласутачна. Людзі абдымаліся на фоне карціны. Былі дзве дзяўчыны, якія паспрабавалі сцягнуць адно палатно з падлогі, але не справіліся і кінулі.

 

 

– Наколькі этычна праводзіць выставы і іншыя культурныя мерапрыемствы пасля 9 жніўня?

– Гэта не забаўка, а спосаб падтрымліваць і натхняць адно аднаго. Я разумею людзей, якія проста не могуць засяродзіцца і працаваць, але гэта важны ўнутраны працэс пераадолення засмучэння. Падчас працы над «Пушкінскай» і «August night» я паглыбляўся ў гэты стан вар'яцтва і страху, мне было важна, каб мае героі пасля атрыманых траўмаў засталіся чалавечнымі. Спадзяюся, што гэты вопыт, перажыты ў працэсе стварэння працы, перадаецца і гледачу.

 

«Пушкінскую» ды іншыя работы Яўгена Шадко можна паглядзець да 1 лістапада на выставе «NON PLACE» у галерэі «Арт-Беларусь».

 

Фота: Таня Капітонава