Таямніца асабістага жыцця

  У сусветнай практыцы, калі кажуць пра абарону права на недатыкальнасць прыватнага жыцця (privacy), часцей за ўсё карыстаюцца паняццем «персанальныя дадзеныя». Унутры яго вылучаюць больш вузкае – «адчувальная інфармацыя» (sensitive personal data). Да адчувальнай інфармацыі звычайна адносяць звесткі пра расавае, этнічнае паходжанне, рэлігійныя перакананні, палітычныя погляды, пра здароўе і сэксуальнае жыццё.

  Беларускі закон да адчувальнай інфармацыі адчувальны не вельмі. Паняцце прыватнага жыцця ў ім вельмі размытае і збіраецца з розных дакументаў, як пазл. Паўней за ўсё пра таямніцу асабістага жыцця напісана ў старой, 1996 года, паперцы з бясконцай назвай «Інструкцыя аб рэжыме доступу да дакументаў, якія змяшчаюць інфармацыю, якая адносіцца да таямніцы асабістага жыцця грамадзян...». Гэтая інструкцыя рэгулюе доступ да дакументаў у архівах, аднак дае пэўнае ўяўленне пра тое, як акрэсленыя межы privacy кожнага беларуса(-кі).

  Згодна з гэтым дакументам, адчувальнай з'яўляецца інфармацыя:

- пра здароўе, сямейныя і інтымныя адносіны;
- пра абставіны нараджэння, усынаўлення, разводу;
- пра асабістыя звычкі і схільнасці;
- асабістая перапіска і карэспандэнцыя, дзённікавыя, тэлефонныя, тэлеграфныя, відэа-, аўдыя- і іншыя віды захавання інфармацыі;
- пра маёмаснае становішча, крыніцы даходаў;
- пра дзейнасць, якая змяшчае камерцыйную таямніцу;
- пра інтэлектуальную ўласнасць;
- звесткі, разгалашэнне якіх стварае пагрозу асабістай бяспекі грамадзяніна, бяспекі членаў яго сям'і і маёмасці;
- пра ўдзел грамадзян у дзеяннях судова-следчых органаў у якасці абвінавачаных, падсудных, сведак і гэтак далей, а таксама пра абвінавачванні ў злоўжываннях уладай або службовым становішчам.

  Калі нешта з пералічанага прасачылася кудысьці без тваёй згоды – можаш ляпіць іск аб абароне прыватнага жыцця.

  Канстытуцыя РБ (арт. 28) гарантуе права на абарону ад незаконнага ўмяшання ў тваё асабістае жыццё, у тым ліку ад замаху на тайну карэспандэнцыі, тэлефонных і іншых паведамленняў, на твой гонар і годнасць.

  Грамадзянскі Кодэкс РБ (арт. 151) называе неадчужальнымі і невымоўнымі такія нематэрыяльныя даброты, як годнасць асобы, гонар і добрае імя, недатыкальнасць прыватнага жыцця, асабістая і сямейная таямніца і шмат чаго яшчэ. Калі чалавек памёр, усе гэтыя штукі могуць абараняць яго нашчадкі.

  Закон РБ «Аб інфармацыі, інфарматызацыі і ахове інфармацыі (арт. 17–18) адносіць інфармацыю аб прыватным жыцці фізічнай асобы і яго персанальныя дадзеныя да інфармацыі, распаўсюджванне і (або) прадастаўленне якой абмежаванае. Калі нейкія людзі (або сайты) хочуць займець інфармацыю пра тваё прыватнае жыццё, яны павінны атрымаць ад цябе дазвол. Але што можна лічыць дазволам – нідзе толкам не апісваецца.

  Закон «Аб СМІ» (ст. 34) абавязвае журналістаў атрымліваць згоду на тое, каб сфатаграфаваць або зняць цябе на відэа. Аднак калі ты апынуўся(-лася) у публічнай прасторы або на масавым мерапрыемстве, то цябе могуць здымаць, колькі заманецца.

  Журналісты пусцілі дрон над тваёй вілай у Смалявічах, знялі, як ты тусіш з топ-мадэлямі ў басейне, і выклалі эфектную фотагалерэю ў інтэрнэт.

  У газеце «Здароўе нацыі» апублікавалі рэкламу клінікі пластычнай хірургіі і згадалі цябе як яе кліента.

  У інтэрнэце апублікавалі артыкул, у якім твая жонка падрабязна выкладае сваю версію вашага расстання і ў якасці аргумента прымацоўвае твой абанемент у піўную каля дома.

  Твой экс-бойфрэнд зайшоў да цябе ў офіс падчас планёркі і распавёў усім пра тое, што ты гей.

  Твая сяброўка (ужо былая) апублікавала вашу перапіску з ВК у пабліку з мемамі.

  Невядомы выклаў на YouTube ролік пра тое, як ты, не змяняючы муштука, курыш у клубе кальян з чужой жонкай.

  І шмат, шмат, шмат чаго іншага.

Як пакараць чалавека, які парушыў таямніцу прыватнага жыцця?

  За парушэнне недатыкальнасці прыватнага жыцця беларускі закон прадугледжвае адміністрацыйную і крымінальную адказнасць.

  Калі суд палічыць, што разгалашэнне таямніцы рэальна пашкодзіла тваім правам, свабодам і законным інтарэсам, то зламысніка могуць судзіць па арт. 179 КК РБ. Пакаранне разнастайнае: штраф, грамадскія працы, арышт.

  Калі чалавек, які разгаласіў адчувальную інфармацыю, атрымаў яе дзякуючы нейкім прафесійным ці службовым магчымасцям, яго могуць пакараць па арт. 22.13 КоАП. Падлюгу пагражае штраф ад 4 да 20 базавых велічынь.

  Каб згладзіць смутак ад уцечкі асабістай інфармацыі, з крыўдзіцеля можна стрэсці грошай (арт. 152 ГК РБ). Памер кампенсацыі маральнай шкоды залежыць ад самых розных абставінаў. Суддзя павінны будзе неяк ацаніць ступень тваіх фізічных і маральных пакут.

  Калі ісці ў суд не хочацца, можна накіраваць парушальніку прэтэнзію, у якой выкласці свае патрабаванні, у тым ліку – заявіць аб грашовых дамаганнях. Калі той пагодзіцца загладзіць віну, то чаму б і не.

Нюансы фармулёвак

  Калі хтосьці распаўсюдзіў інфармацыю, якая шкодзіць твайму рэнамэ, але пры гэтым у «злога языка» няма доказаў, што гэта праўда, можна адправіцца ў суд не з іскам аб абароне прыватнага жыцця, а з іскам аб абароне гонару і годнасці (арт. 153 ГК РБ «Абарона гонару, годнасці і дзелавой рэпутацыі»). Тут таксама можна прэтэндаваць на пакрыццё страт і маральнай шкоды.

  Таксама цябе могуць зацікавіць артыкулы КК РБ «Паклёп» і «Абраза».

  Усе справы аб абароне прыватнага жыцця разглядаюцца вельмі індывідуальна. Беларускі закон не дае агульных алгарытмаў, якімі маглі б кіравацца суды.

«Я журналіст(-ка) / фатограф(-ка). Як мне засцерагчы сябе ад іскаў аб абароне прыватнага жыцця?»

  Не публікуй без згоды здымкі з прыватнай тэрыторыі або закрытай вечарынкі; здымкі пацярпелых і памерлых у ДТЗ; партрэтныя здымкі з медыцынскіх устаноў; здымкі дзяцей без згоды іх бацькоў.

  Не публікуй персанальныя дадзеныя чалавека без яго згоды. Нават калі гэтыя дадзеныя атрыманы з афіцыйнага каментара пракурора.

  Не публікуй гісторыю пра асабісты канфлікт з каментаром толькі аднаго з яго бакоў.

  Не публікуй скрыншотамі пасты з сацыяльных сетак. Убудоўвай іх з дапамогай embed-кода. У гэтым выпадку, калі карыстальнік захоча схаваць пост, ён знікне і на тваім рэсурсе. Прыватнасць не пацерпіць.

  Не публікуй перапіску без згоды ўсіх яе ўдзельнікаў. Так, ты можаш зрабіць публікацыю з замазваннем усіх персанальных дадзеных у фаташопе, але гэта не панацэя: калі дыялог будзе такім, што яго ўдзельнікаў лёгка апазнаюць іх знаёмыя, непрыемнасці магчымыя.

  Калі ўзнікае падазрэнне, што інфармацыя можа быць адчувальнай, лепш ад яе публікацыі адмовіцца. Халера з ім, з трафікам!

Пачытай таксама:

  Як працуе права на доступ да інфармацыі?

  Як засцерагчы свае дадзеныя ў інтэрнэце?

  Што такое еўрапейскі рэгламент па абароне персанальных дадзеных GDPR?

  Каго і што можна здымаць на фота і відэа?

  Як абараніць сваю інфармацыю?

  Як бяспечна глядзець порна ў Беларусі?