Хатнія дэтэктывы bell¿ngcat

 

З кім гаворым?

Крысціян Трыберт – журналіст, працуе з тэмамі канфліктаў і бяспекі. Спецыяліст у галіне фактчэкінгу і геалакацыі. Уваходзіць у касцяк калектыву bell¿ngcat, знакамітага сваімі расследаваннямі на аснове адкрытых крыніц. Працуе фрыланс-журналістам у аддзеле візуальных расследаванняў New York Times. У 2017 годзе атрымаў European Press Prize Innovation Award за рэканструкцыю няўдалага ваеннага перавароту ў Турцыі. Цяпер Крысціяну 27 гадоў, ён нарадзіўся і вырас у Нідэрландах, але апошні год жыве ў прамым сэнсе на чамадане – у асноўным падарожнічаючы з канферэнцыі на лекцыю. Па маладосці маніякальна захапляўся аўтастопам: з асаблівай дбайнасцю дабіраўся да Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі і нават да Менска. Дарэчы, 9 гадоў таму сюды было гэтак жа складана патрапіць, як і ў Афрыку. Слава бязвізу.

Што такое bell¿ngcat?

bell¿ngcat – калектыў незалежных журналістаў і даследчыкаў. Заснаваны Эліётам Хігінсам у 2014 годзе. Група займаецца расследаваннямі на аснове адкрытых лічбавых крыніц. У фокусе канфлікт на Блізкім Усходзе, ва Украіне, расследаванне фактаў карупцыі.

Акрамя падрабязных публікацый расследаванняў, рабяты таксама складаюць бамбічныя даведнікі па працы з адкрытымі крыніцамі: напрыклад, як адсачыць транзакцыю па блокчэйну або адрозніць нейрапаралітычны газ ад звычайнага. Таксама каманда праводзіць навучальныя варкшопы, каб падтрымліваць свой слоган: «Расследаванні, адкрытыя для кожнага».

А назва bellingcat – гэта адсылка да грэчаскай байкі, у якой кемлівыя мышы скаапераваліся, надзелі кату на шыю званочак і больш не шугаліся, што ён раптам нападзе.

 

 

Глядзіце, што я раскапаў!

 Такім чынам, маё першае пытанне – і адразу ў лоб. Чаму ты абраў менавіта вайну? А не фэшн-журналістыку, напрыклад? 

Ха, раней я вельмі захапляўся аўтаспынам. Але не проста дабіраўся з горада ў горад – часцей гэта былі нейкія канфліктныя зоны і месцы Другой сусветнай вайны, напрыклад. Мяне гэта заўсёды заварожвала.

Калі ты шмат падарожнічаеш аўтаспынам, то раптам разумееш, колькі прыязных людзей наўкол. Але ў той жа час усведамляеш, як жа людзі ненавідзяць адзно аднаго. Вось ты стартуеш з асаблівай дбайнасцю – і людзі ўсю дарогу жартуюць пра немцаў. Перасаджваешся ў нямецкую тачку – і там ужо кажуць пра венграў, маўляў, якія тыя небяспечныя рабяты. Даязджаеш да Венгрыі – і цябе кашмараць гісторыямі пра румынаў, тыя раяць асцерагацца за сваё жыццё ў Балгарыі, потым ты тое ж самае чуеш пра туркаў, а ў Турцыі – пра небяспечных сірыйцаў, і гэта працягваецца проста бясконца. Тое ж і ў Афрыцы. Увесь час нейкія суседскія спрэчкі. І мяне гэта зацікавіла.

Я шчыра веру ў чалавечую дабрыню, але вакол усё роўна шмат канфліктаў. Так маёй тэмай сталі міжнародныя адносіны. Чаму Штаты ваююць дзесьці там? Чаму палітычная сістэма Ірана так адрозніваецца? Як так? Я проста цікавіўся гэтым светам і апынуўся ў магістратуры па даследаванні канфліктаў, бяспекі і развіцця ў Лондане.

«Калі ты шмат падарожнічаеш аўтаспынам, то раптам разумееш, колькі прыязных людзей наўкол. Але ў той жа час ўсведамляеш, як жа людзі ненавідзяць адзін аднаго»

 Як ты трапіў у bell¿ngcat? 

Будучы студэнтам, я ўжо дакладна ведаў, што хацеў бы займацца журналістыкай. Падчас Еўрамайдану я быў у Кіеве і пісаў для студэнцкай газеты. Яшчэ раней – прыкладна ў 2011 годзе – я ездзіў у Паўночную Сірыю, каб напісаць пра свабодную сірыйскую армію. У 2015 і 2016 гадах я працаваў у Іраку і пісаў пра курдскія сілы. Вядома, гэта ўсё было дзіка цікава, і я нават думаў стаць ваенным карэспандэнтам. Але ў нейкі момант я ўсвядоміў, што, нават знаходзячыся ў гарачай кропцы, я не магу нічога дадаць. На Блізкім Усходзе вельмі шмат крутых журналістаў і фатографаў.

Яшчэ нейкі час я працягваў пісаць пра людзей і іх гісторыі. Але я ж люблю штукі пра расследаванні, а ў полі ў мяне гэтага рабіць асабліва не атрымлівалася. Так, прыкладна ў 2015 годзе я пагрузіўся ў анлайн-расследаванні, у асноўным факусуючыся на Сірыі і Іраку. Тады я ўжо ведаў пра Эліата Хігінса і яго блог. Мяне захапляла ўсё, што ён рабіў. Увогуле, я проста пачаў посціць вынікі сваіх расследаванняў у сябе ў твітары, тыпу: «Хэй, глядзіце, што я раскапаў пра гэты авіяўдар!» Неяк так я і трапіў у bellingcat у 2015-м. Першыя гады мы ўсе працавалі як валанцёры.

 

 

 

 

 А раскажы яшчэ пра рэканструкцыю ваеннага перавароту ў Турцыі. 

У той час я скончыў магістратуру ў Лондане. Так як там дорага і няма сэнсу сядзець, то пісаць дысертацыю я пераехаў у Куала-Лумпур, дзе надвор'е і ежа значна лепшыя.

Тады як раз здарыўся пераварот у Турцыі. У сеціве адразу з'явілася шмат адкрытай інфармацыі з розных крыніц, але ніхто ёй не карыстаўся і не аналізаваў. Я знайшоў у твітары відэа з падрабязнай перапіскай таго, што адбывалася (гаворка пра відэа, дзе хтосьці скроліць групавы чат, у якім нібыта каардынавалі пераварот. – 34mag). Я задумаўся аб тым, ці змагу я даведацца: ці праўда тое, што там напісана? Таму адзіным спосабам была верыфікацыя кожнага паведамлення. Так я стаў супастаўляць усю інфармацыю, імёны, збіраць усе даступныя фатаграфіі тых сутак, геалацыраваць згаданыя месцы.

 Чаму гэтую працу прызналі інавацыйнай і важнай? 

Наогул я і сам здзівіўся, так як быў яшчэ студэнтам. Напэўна, таму што гэта была самая падрабязная рэканструкцыя ваеннага перавароту ў гісторыі. Проста штохвілінны рэпартаж, сабраны з адкрытых крыніц. Публікацыя прыцягнула вялікую ўвагу з усяго свету. Я ганаруся, што праведзеную працу ацанілі.

«Яны назвалі фэйкавы акаўнт bellingcat_LGBT, скапіявалі лога афіцыйнага акаўнта і дадалі вясёлкавых сцягоў. Мы глядзелі і думалі: "Што за ху*ня?"»

 А як з гэтай адкрытай інфармацыяй карэктна абыходзіцца? Вось, напрыклад, у расследаванні аб Боінгу вы карысталіся фотаздымкамі з асабістых профіляў у VK. 

Мы – журналісты – павінны браць на сябе адказнасць за герояў. Заўсёды трэба дзейнічаць этычна. Наступствы могуць быць самыя розныя. У тым расследаванні абліччы замазаныя, нягледзячы на тое, што гэта працягвае быць у адкрытым доступе. Зразумела, што шмат людзей не парацца, калі выстаўляюць сваю інфармацыю і фатаграфіі. Але мы павінны акуратна з ёй абыходзіцца.

 Сёлета ты дапамагаў конкурсу World Press Photo. Раскажы, у чым была твая роля.  

World Press Photo – гэта досыць сур'ёзная прэмія. А ў дасыланых на конкурс работах часта ёсць недакладнасці: некаторыя могуць быць проста з-за памылкі фатографа, а хтосьці спецыяльна можа прыхлусіць або наогул прыфаташопіць. Гэта зусім не дапускаецца. Для гэтага ў конкурсу ёсць 4 каманды, якія займаюцца фактчэкінгам работ. Я правяраў кантэкст гісторый, дзе было знята, хто на фота, час фатаграфіі. І ў гэтым годзе я нічога не знайшоў!

 

 

 

 

Бліц

 Давай пра цябе. Дзе ты быў за апошнія 2 месяцы, напрыклад? 

Дай-ка я адкрыю свой Google-каляндар. Такім чынам, у апошнія 2 месяцы я быў у Стамбуле, Швейцарыі, Нідэрландах, Вялікабрытаніі, Егіпце, Ліване, Чэхіі, Арменіі, Беларусі і Нарвегіі.

 Заканамернае пытанне! Як табе ў Беларусі? 

Оў, я быў вельмі рады вярнуцца праз 9 гадоў. Зусім іншы вопыт у параўнанні з тым падарожжам аўтаспынам праз Берасце і Кобрын. Цяпер я ўбачыў больш Менска, убачыў выдатную прыроду ў розных яе формах.

 

 Назаві самы бяспечны мэсэнджар, у тым ліку для званкоў. 

Signal. Ва ўсіх перапісках заўсёды май на ўвазе, што дэвайс твайго суразмоўцы могуць скрасці. І якім бы ты абароненым ні быў, вашу перапіску могуць прачытаць. Проста памятай гэта.

 Заклейваць камеру ў ноўтбуку. Так ці не? 

Так! Асабліва калі любіш маячыць голай перад камерай.

 Што калі не журналістыка? 

Толькі і далей журналісцкія расследавання! Я пабудаваў сваю кар'еру на хобі. Таму гэта ўсё, што ў мяне ёсць. Больш няма чаго дадаць. Я вельмі нудны чалавек (смяецца).

 

 

 Калі цябе зацікавіла тое, чым займаюцца рабяты: 

  падпішыся на іх паблікі ў Twitter ці FB – час ад часу яны просяць сваіх падпісчыкаў дапамагчы ў верыфікацыі;

  адукоўвайся сам(-а): вось тут Крысціян дае 5 асноўных правілаў фактчэкінгу са спасылкамі на інструменты;

  далучайся да штодзённай віктарыны, дзе можна прапампавацца ў геалакацыі здымкаў;

  дадай у закладкі дакумент з усімі туламі bellingcat, які пастаянна абнаўляецца, – гэта сапраўдны чамаданчык лічбавага дэтэктыву;

  паглядзі выступ Крысціяна у менскім Press Club.

 

Фота – Таня Капітонава