Аўтары комікса «Уключаючы яе імя і твар» – пра творчасць, індустрыю і Менск нулявых
- Рубрыка: ІНТЭРВ'Ю
- 04.04.2019
- 4775
Як напісаць графічны раман, прасякнуты духам Менска нулявых, паспяхова яго выдаць і знайсці свой стыль?
На пачатку сакавіка Мікіта і Вольга выпусцілі дэбютны графічны раман «Уключаючы яе імя і твар» – гісторыю кахання, сталення і Менска сярэдзіны нулявых з анімэ-сходкамі і кнопкавымі тэлефонамі.
Комікс выйшаў у выдавецтве «Бумкніга», якое, з аднаго боку, актыўна супрацоўнічае з маладымі аўтарамі, а з другога – выдае ў СНД вялікія і важныя графічныя работы (раім «Палесціну» Джо Сака).
У пятніцу, 5 красавіка, у Менску пройдзе прэзентацыя графічнага рамана «Уключаючы яе імя і твар» у краме «Time to Be a Hero» на Кальварыйскай, 4. Старт – у 20:00.
«Комікс знаходзіцца пасярэдзіне паміж кіно і літаратурай, можна ўзяць лепшае ад двух светаў»
«Няма чаго разменьвацца на стрыпы»
– Я правільна разумею, што гэта першая літаратура, якую ты выпускаеш як аўтар?
Мікіта: Так, першы выдадзены літаратурны твор. У мяне ёсць куча нейкіх неапублікаваных вершаў, якія я чытаў на паэтычных вечарах, гэта лічыцца за літаратурны твор?
– Ёсць хваляванне з нагоды таго, што напісанае табой пабачаць іншыя людзі?
Мікіта: Асабліва няма.
Воля: Мікіта менш інвеставаў сябе ў праект, чым я, таму што я яго фактычна зрабіла, а Мікіта яго напісаў.
– А як адбываецца ўзаемадзеянне мастачкі і аўтара ў плане стварэння коміксу?
Воля: Мікіта напісаў усё як сцэнар фільма, толькі замест сцэн ён пісаў «кадр адзін» і «кадр два». Потым мы разам малявалі сторыборды комікса, а потым я ўсё рабіла сама, у мяне была поўная свабода ў плане стварэння персанажаў і ўсяго астатняга.
– Ты да гэтага займалася паўнавартасным графічным раманам?
Воля: Не. Мы з Мікітам зрабілі пару гадоў таму нейкі комікс на дзесяць старонак, але я яго не скончыла і нікуды не выклала. Тут я падумала, што няма чаго разменьвацца на стрыпы і трэба адразу рабіць графічны раман – вось, мы яго зрабілі. Да гэтага я коміксамі не займалася.
– Наколькі замінае ці дапамагае тое, што вы ў стасунках?
Мікіта: Дапамагае, бо супрацоўніцтва сцэнарыста і мастака комікса – гэта роўнае супрацоўніцтва: ніхто нікому не начальнік. Калі ў цябе няма нейкага начальніка і выразнага дэдлайну, праца можа моцна зацягвацца: у гэтым выпадку яна таксама зацягнулася, але праз тое, што мы ў стасунках і я кожны дзень яе бачыў, то я мог яе неяк матываваць, каб яна скончыла комікс.
– Колькі часу ў вас пайшло на стварэнне комікса?
Воля: Гэта было вельмі доўга проста таму, што я яго рабіла з вялікімі перапынкамі, часам па паўгода. Ад ідэі і да самага канца гэта заняло амаль пяць гадоў.
Мікіта: Я напісаў першы сцэнар першай главы ў пачатку 2014 года, але з таго моманту Воля перамалёўвала першую главу тры разы, у яе розныя былі ідэі.
Комікс як самая відавочная форма мастацтва
– Ты першапачаткова разумеў, што гэта будзе комікс?
Мікіта: З пункту гледжання людзей ёсць нейкая іерархія відаў мастацтваў, але для мяне яе няма. Для мяне комікс ніколі не быў чымсьці іншапланетным, гэта знаёмы і зразумелы жанр. І больш цікавы, чым раман.
– Адкуль наогул цікавасць да іх?
Мікіта: Гэта адна з самых відавочных формаў мастацтва. Той жа раман – дастаткова ненатуральная форма мастацтва: трэба выдаткаваць старонку, каб апісаць пейзаж, героя. Гэта марнуе кучу часу чытацкага, а ў коміксе можна намаляваць адзін кадр, з дапамогай якога ты адразу ўспрымеш усю атмасферу, таму што чалавек успрымае свет візуальна.
Я чуў, у Скандынавіі закопваюць нейкія ядзерныя адкіды, якія будуць дзесяць тысяч гадоў распадацца. І трэба паставіць нейкую пазнаку, каб людзі праз дзесяць тысяч гадоў зразумелі, што гэта не трэба адкопваць. А мовы за дзесяць тысяч гадоў цалкам абнаўляюцца, таму там пасланне для людзей зроблена ў выглядзе комікса. У тых жа самалётах інструкцыя аб эвакуацыі зробленая ў выглядзе комікса. Комікс знаходзіцца пасярэдзіне паміж кіно і літаратурай, можна ўзяць лепшае ад двух светаў: інтуітыўнасць ад кіно і мастацкую выразнасць ад літаратуры.
– Якія тры коміксы трэба параіць чалавеку, які ўспрымае іх як нешта дзіцячае?
Воля: «Маўс» Арта Шпігельмана дакладна трэба параіць.
Мікіта: Я не бачу сэнсу неяк сюсюкацца з людзьмі, магу проста назваць тры найвялікшыя коміксы з майго пункту гледжання: «I Never Liked You» Чэстэра Браўна, «Peepshow» Джо Мэта і мангу «Дабранач, Пунпун» Ініа Асана.
«Я не магу казаць, што рускамоўная індустрыя коміксаў здзяйсняе нейкі прагрэс, таму што яна знаходзіцца ў жорсткай стагнацыі»
– Як вы дамаўляліся з «Бумкнігай» пра выданне комікса?
Мікіта: Гэта вельмі проста, ніякіх падвязак у нас няма. Мая нейкая лакальная слава рэжысёра на гэта таксама ніяк не паўплывала, усё было банальна: мы скончылі рукапіс, разаслалі комікс па некалькіх выдавецтвах. «Бумкніга» для нас першапачаткова была прыярытэтным варыянтам: гэта самае стылёвае выдавецтва коміксаў у Расіі. Таму мы былі вельмі рады, калі яны адказалі, што зацікаўленыя ў выданні нашай працы. Проста адно паведамленне, вось і ўсё.
– Тэхнічна яны атрымліваюць правы на комікс або яны яго друкуюць, а далей усё вяртаецца да вас?
Мікіта: У іх ёсць правы на тэрмін, на працягу якога яны выдаюць комікс. Калі яны захочуць яго перавыдаваць, можна абнавіць кантракт. Калі вы загугліце «стандартная выдавецкая дамова», то яна так і выглядае, ніякіх сакрэтаў няма.
– Па маіх адчуваннях, коміксавая індустрыя ў СНД за апошнія некалькі гадоў моцна ступіла наперад. Я маю рацыю?
Воля: Так, за апошнія два гады дакладна.
Мікіта: Мне здаецца, трэба браць шырэйшы перыяд. У 2014-м у Менску адкрыўся «Time to Be a Hero», там было мала асартыменту на рускай мове банальна праз тое, што мала чаго на рускай было выдадзена. Але я не магу казаць, што рускамоўная індустрыя коміксаў здзяйсняе нейкі прагрэс, бо яна знаходзіцца ў жорсткай стагнацыі. «Sandman» Ніла Геймана выдаецца на рускай амаль дзесяць гадоў. Гэта даўжэй, чым гэты комікс пісаўся і маляваўся.
Любую серыю ты баішся пачаць збіраць да канца, таму што не факт, што яе перакладуць да канца. Тыя ж «Эксмо» закінулі на дваццатым томе «Нарута», закінулі «Бліч» на дзясятым. Закінулі «Суцэльнаметалічнага алхіміка», «Берсерка», «Хэлсінг» – гэта самыя топавыя франшызы, якія проста павінны разлятацца. Манга гістарычна больш папулярная ў Еўропе, чым у Амерыцы, на французскай і італьянскай выдадзена значна больш мангі, чым на англійскай, але на рускай практычна нічога не выдадзена.
– Чаму сэтынгам для свайго комікса вы выбралі Менск нулявых?
Мікіта: Я думаю, ёсць шмат твораў, у якіх дастаткова спецыфічны сэтынг. У тым жа фільме «Лэдзі Бёрд» суперспецыфічны сэтынг...
Воля: Мікіта, гэты фільм стаў папулярным, бо для трыццацігадовых людзей гэтая карцінка з 90-х увасабляе іх дзяцінства. Тое ж самае і з табой: ты зрабіў такі сэтынг, таму што хацеў апісаць зрэз свайго жыцця.
Мікіта: Гэта натуральная рэч, я апісаў тое, што я ведаю. Любое мастацтва спецыфічнае, але я ўпэўнены, што фільм «Лэдзі Бёрд» будзе зразумелы не толькі трыццацігадовым жыхарам Каліфорніі. Ды і ў Менску нулявых няма нічога спецыфічнага, у постсавецкім кантэксце так дакладна. Ва ўсіх гарадах СНД былі падобныя анімэ-сходкі, аднолькавыя анімэ-фестывалі і ўрокі ў школе. Для амерыканца гэта можа быць спецыфічна, але ён таксама зможа знайсці паралелі, бо ў іх таксама былі анімэ-сходкі і анімэ-фестывалі.
– Наколькі гэтая гісторыя асабістая?
Мікіта: Дастаткова аўтабіяграфічная: мы з Воляй хадзілі на анімэ-сходкі, мы так практычна і пазнаёміліся ў 2009 годзе. Але ў той жа час персанаж Аляксей – гэта не я, у нас розныя тэмпераменты. Гэта не мяркуецца як дакументальны комікс, але з падмененымі імёнамі.
«Ідэальны чытач – гэта чалавек за дваццаць, які хоча панастальгаваць па сваім дзяцінстве»
– Наколькі ў коміксе наогул важна перадаваць асабістыя гісторыі?
Мікіта: Няма адзіных формаў і ацэнак, таму я не бяруся судзіць. Кожны чалавек знаходзіць нейкія шчыліны і шляхі для таго, каб сказаць нешта цікавае. Калі чалавек умее прыдумляць цікавыя гісторыі – ура, калі ён умее вылучаць нешта са свайго ўласнага жыцця – супер. Пажадана, каб гісторыі былі эмацыйна праўдзівыя: калі ты рэпер і чытаеш пра тое, што ў цябе шмат грошай і ты хочаш застрэліць усіх сваіх ворагаў, але жывеш у «хрушчоўцы», гэта нармальна, эмоцыі ўсё роўна будуць зразумелыя.
– Як ладзіліся анімэ-сходкі ў Менску?
Воля: Быў форум «Анімэ-Кампай», цяпер яго выдалілі. Там быў раздзел «Сходкі», і людзі ведалі, што мы збіраемся кожную пятніцу на вакзале. Стаялі, размаўлялі, а потым ішлі на шпацыр, дапусцім, да бібліятэкі.
Мікіта: Былі яшчэ іншыя сходкі, «нубаўкі». Яны рабіліся для новых членаў форуму, але на практыцы туды прыходзілі ўсе: яны былі два разы на тыдзень, так што ў цэлым можна было тры разы на тыдзень прыходзіць на анімэ-сходкі. Гэта з «Анімэ-Кампай», а яшчэ былі іншыя форумы, сходак было шмат.
– Колькі ў сярэднім чалавек прыходзіла на сходкі?
Воля: Думаю, чалавек сто. Абмяркоўвалі анімэ, проста размаўлялі.
Мікіта: У пятніцу да вакзала сто чалавек магло прыйсці, і там ужо АМАП пачынаў шалець.
– Колькі гадоў вы туды прыходзілі?
Воля: Гады два.
Мікіта: Я таксама дзесьці так, але не ў тыя гады: калі я пачаў туды хадзіць, Воля ўжо вельмі рэдка хадзіла.
Воля: Мы туды ў школьныя гады хадзілі. Што яшчэ рабіць падчас школы?
«Я зрабіла цэлы графічны раман, але я не ведаю, у якім стылі я буду маляваць далей»
Арыенціры, параўнанні і пошук свайго стылю
– Наколькі дарэчнае параўнанне вашага комікса са «Скотам Пілігрымам»?
Мікіта: Не вельмі дарэчнае: у Волі наогул быў батхерт, калі яна прачытала гэта на вашым сайце. Маўляў, наогул не падобна да «Скота Пілігрыма», таму што там гумар быў. З майго пункту гледжання, гэтае параўнанне больш-менш дарэчы, асабліва калі паглядзець ландшафт шыротаў сусветнага комікса, дзе 95% усіх работ – гэта гісторыі пра мускулістых чувакоў. Калі паглядзець у ландшафце, што «Скот Пілігрым» – гэта гісторыя пра лузера, які спрабуе падкаціць да дзяўчыны, то наш комікс досыць падобны, але калі ты існуеш у свеце індзі-коміксаў і чытаеш аўтарскія працы, то гэта розныя сусветы. «Скот Пілігрым» ужо таксама жанравы, а ў нас у коміксе суперрэалізм, строгая традыцыя аўтабіяграфічнага комікса.
– Ці былі нейкія канкрэтныя творы, якія ўплывалі на вас пры стварэнні комікса?
Мікіта: Уплыў – дзіўная штука. Цяпер мне лёгка сказаць, што сюжэт падобны да працы Чэстэра Браўна, але я не чытаў Чэстэра Браўна на той момант, калі я напісаў 80% сцэнара. Можа быць, я яго прачытаў, калі пісаў апошні раздзел, а можа і не – цяжка аднавіць храналогію.
Але сутнасць у тым, што мне падабаецца комікс «I Never Liked You» Чэстэра Браўна проста таму, што ў нас з ім аднолькава настроеныя эстэтычныя компасы, нам аднолькавыя рэчы здаюцца цікавымі і прыгожымі, таму ў коміксе можна знайсці шмат аналогій. Але ў нас розныя бакі: у яго кароткія тэкставыя ўспышкі няспраўных сітуацый з яго школьных гадоў, але пры гэтым гэта імпрэсіянізм. У коміксах пра сталенне школьнікі часта разумныя і часта вострыя на язык, а мне ўпершыню хацелася зрабіць слізкага, непрыемнага персанажа, таму што школьнікі ў рэальнасці – яны дурныя, яны эмацыйна не адбыліся, і мне было цікава намаляваць хваравітую карціну. Каб людзі чыталі і думалі: «Блін, я таксама такім быў, гэта поўны фэйспалм». Таму другая глава ключавая: там ёсць доўгая размова па тэлефоне, якую хацелася перадаць як паўнавартасную гаворку чатырнаццацігадовых.
Воля: Па малюнку мяне натхнялі «Тое самае лета» Джыліян Тамакі і «Killing and Dying» Эдрыяна Томіне. Гэта два творы, якія мне вельмі спадабаліся візуальна і натхнілі мяне.
Мікіта: Але яны цябе не адразу натхнілі, у цябе спачатку быў комікс намаляваны іншым спосабам…
Воля: Таму што да гэтага я іх не чытала.
– Ты перамалёўвала комікс?
Воля: Першую главу. Калі ты малюеш урыўкамі, атрымліваецца так, што твой узровень расце, і ты бачыш, што першая глава дрэнна зроблена і другая ёй не адпавядае. Я перамалёўвала першую главу адзін раз, а потым я перамалёўвала яе яшчэ адзін раз, бо не хапала распазнавання для друку.
Я зрабіла цэлы графічны раман, але я не ведаю, у якім стылі я буду маляваць далей, таму што я так і не знайшла той стыль, які б мяне на сто адсоткаў задавольваў. Але гэта нармальна – увесь час змяняць свой стыль і ўдасканальвацца, каб ісці далей.
– А як знайсці момант, каб спыніцца ў кіданнях паміж стылямі?
Воля: Проста зрабіў адну старонку – і далей робіш падобную. Калі ў цябе ёсць матэрыял, які ты ўжо робіш, далей прасцей. Я малявала ў тым стылі, у якім мне камфортней за ўсё.
– Я прачытаў комікс і злавіў сябе на думцы, што ў кожнага такога Аляксея была такая Ангеліна. З вамі такое здаралася?
Мікіта: У мяне былі дзяўчаты, якія мне падабаліся, але яны не хацелі са мной мець зносіны.
Воля: У мяне такога не было. Калі мне нешта было трэба, я гэтага дамагалася.
– Як выглядае ідэальны чытач гэтага комікса?
Воля: Мне здаецца, ідэальны чытач – гэта чалавек за дваццаць, які хоча панастальгаваць па сваім дзяцінстве. З якім усё гэта было.
Мікіта: Маладым людзям гэта будзе цікава, ад 14 да 34. Але я не думаю, што тут ёсць нейкія межы.
