34mag

Прыгожа да болю

Рубрыка: ІНТЭРВ'Ю
15.02.2017
Аўтар: krushinka
8718

У чацвер, 16 лютага, у прасторы «ЦЭХ» адкрываецца персанальная выстава фатографа Максіма Сарычава «Сляпая зона». Мастак ужо не першы год даследуе тэму гвалту як механізму сацыяльнага кантролю. Мы не змаглі прайсці міма гэтага фукіянскага даследавання і запыталіся ў Максіма, навошта ён здымае гвалт так прыгожа і чаго баіцца сам.

– Распавядзі, адкуль усё пайшло, адкуль з’явілася гэтая ідэя?

– Усё пайшло з простага пытання, якое запусціла працэс мыслення і пошуку візуальных сродкаў. Гэта пытанне «Што такое свабода?», якое задала мне Надзя Шараметава два гады таму на курсе навучання ў «Фотадэпартаменце». Адштурхоўваючыся ад яго, я пачаў шукаць, што такое воля, і пачаў здымаць сітуацыі, якія з’яўляюцца антонімамі – што мне замінае пачувацца вольным. І паступова я проста пачаў ісці па гэтых зачыненых, табуяваных зонах, тэрыторыях, дзе адбываецца гвалт, дзе недастаткова кантролю з боку грамадства. І трэба заўважыць, што я кажу пра легітымны гвалт. Мы аддаем дзяржаве гвалт на аўтсорс. І аддаючы, мы, па сутнасці, пагаджаемся, што яна можа рабіць усё, што хоча, а мы будзем яе «кантраляваць». Але па факце мы бачым, што гэта нейкія зоны і сітуацыі, дзе адбываецца абсалютна некантралюемы гвалт, неабмежаваны нічым – ні прававымі нормамі краіны, ні правамі чалавека ўвогуле. Я маю на ўвазе не толькі Беларусь, але і Расію, і постсавок цалкам, дзе гвалт з’яўляецца нармальнай, штодзённай прыладай у працы міліцыі, у працы турэмнай сістэмы.

«Я кажу сабе: “Усё ж добра, кафэшачкі, я атрымліваю добры заробак, усе шчаслівыя, хутка Brutto будзе выступаць, і візы замежнікам прыбралі”»

Такім чынам, гэтая выстава ўяўляе сабой вельмі персанальныя адчуванні пра тое, што адбываецца вакол мяне, вакол нас у нейкім сацыяльна-палітычным плане. Спроба зафіксаваць тое, што вісіць у паветры, што невыяўна душыць. Гэта пра нейкі прыгнятальны стан. Ты адчуваеш яго, з ім жывеш, і ён на цябе ўплывае.

Я кажу сабе: «Усё ж добра, кафэшачкі, я атрымліваю добры заробак, усе шчаслівыя, хутка Brutto будзе выступаць, і візы замежнікам прыбралі». А фонам ідзе навіновы струмень, ад якога можна закрыцца, і ўсё будзе добра. Але няможна закрывацца. Я прызвычаіўся да гэтага, я чытаю навіны. І гэта стала такой штодзённасцю, што я перастаў на гэта рэагаваць. А потым пад канец года я бачу справаздачу Amnesty International за мінулы год і афігеваю, калі яны збіраюць разам гэты клубок. І гэты фон не можа не ўздзейнічаць. Ён уплывае яшчэ на стадыі, калі я пачынаю пра штосьці думаць, фантазіраваць, марыць.

«Сама сістэма – гэта такі франкенштайн, які працуе так мазаічна і непрадказальна, што я не магу прадказаць, якая фігня здарыцца далей»

– Тое прыгнятальнае адчуванне, пра якое ты кажаш, у мяне асацыюецца са страхам. Ці можаш ты гэта назваць страхам?

– Гэта можна назваць страхам, страхам трапіць незнарок у махіну, якая проста цябе не заўважыць. Здаецца, што і перадумоў ніякіх для гэтага няма. Аднак, гледзячы на абсурднасць некаторых дзеянняў, калі сама сістэма – гэта такі франкенштайн, які працуе так мазаічна і непрадказальна (прынамсі гэтак выглядае збоку), што я не магу прадказаць, якая фігня здарыцца далей. Тут і пачынаецца нейкая паранойя.

Вядома, я адчуваю страх, агулам – да абязлічанай сістэмы, да механізмаў, якім пляваць на каштоўнасць чалавечага жыцця, да той неабмежаванасці праяў гвалту, якой мы тую сістэму надзялілі. Пры гэтым я адрозніваю пэўных людзей унутры механізмаў – і ў нейкай ступені мне іх шкада.

Тое, што ў мяне атрымалася… Я сам палохаюся. Складана гэта вытлумачыць, але часам на гэта непрыемна глядзець. Атрымаліся вельмі хораша знятыя жудасныя рэчы. Месцамі гэта эстэтызацыя, ад якой робіцца млосна.

– Такая эстэтызацыя гвалту – гэта наўмысны крок? Ты знарок адыходзіш ад фотажурналістыкі, дакументалістыкі ў бок пастановачнай, мастацкай фатаграфіі?

– Тыя выявы, вобразы, якія я выкарыстоўваю тут, – гэта мой асабісты досвед. Гэта досвед майго пакалення. Гэта нейкія коды, што счытваюцца і чапляюць кожнага з нас. Калі я паказваю камеру, якая глядзіць табе ў твар, – мы ж усё гэта перажылі. Я іду, чую гукі гарнітуры, чую рыпенне скураных пальчатак дзецюкоў, якія паціраюць рукі, чакаючы загаду. Увесь гэты пачуццёвы і эмацыйны вопыт я ператвараю ў выяву. Мастацкая фатаграфія, выкарыстоўванне перапастаноўкі ў фатаграфіі даюць мне неабходны ўзровень свабоды – канцэптуальнай і візуальнай. Але я не тлумачу гледачу, што гэта за фатаграфія, што гэта за кабета, што гэта за камень. Я прыбіраю ўсе подпісы, дзякуючы чаму з’яўляецца прастора для інтэрпрэтацыі. І ў гэтым я адыходжу ад дакументальнай традыцыі. Глядач убачыць значна больш сэнсаў і прачуе значна глыбей.

«Мне хочацца, каб глядач адчуў сябе і як ахвяра, і як агрэсар»

Кажучы пра ўплыў на наведніка, мне хочацца, каб ён адчуў сябе і як ахвяра, і як агрэсар, каб яму стала няўтульна. Я па-ранейшаму працую з дакументальнай фатаграфіяй, але выкарыстоўваю яе ў мастацкім выказванні. Што можа быць мацнейшай візуальнай выявай, чым дакументацыя здзейсненага гвалту – гематома на целе кабеты? Ці ўказанне на болевыя кропкі нашай гісторыі – месцы масавых забойстваў. Але, апускаючы тлумачэнні, фатаграфіі рэальнасці пачынаюць злівацца з выдумкай, заблытваючы клубок аповеду. У гледача з’яўляецца прастора для дэшыфравання, магчымасць успрымаць праект пачуццямі, а не розумам.

Гэта не гісторыя пра аўтарытарызм у асобна ўзятай краіне, для мяне гэта ўніверсальная сітуацыя, калі ўжываецца легітымны гвалт у дзяржаве, усё роўна ў якой. Я не разглядаю гэта як выключна нашу праблему. Я працую з нашым кантэкстам проста таму, што я ведаю, бачу гэтыя вобразы штодзень.

Выстава адкрыецца ў прасторы «ЦЭХ» 16 лютага а 19-й і працягнецца па 6 сакавіка. Кошт уваходу – 4 руб. Школьнікам, студэнтам і пенсіянерам – 2 руб (па прад’яўленні пасведчання).

У дзень адкрыцця ўваход вольны.