Постаці «Лістапада»

Як вы трапілі ў каманду «Лістапада»?

  Ірына Дзям’янава: Я не памятаю дакладна калі, але з «Лістападам» я пачала працаваць у якасці чальца прафесійнага журы кінематаграфістаў. Тагачасная дырэктарка фестывалю Валянціна Сцяпанава прапанавала дадаць да праграмы конкурс негульнявога кіно – і мы пачалі. Вырашылі адразу паказаць пару дакументальных фільмаў для вузкага кола – тады гэта былі нашыя сябры-кінематаграфісты з піцерскага фестывалю «Послание к человеку». Гэтыя паказы не былі звышпаспяховымі, але пэўную ўвагу кіношнай супольнасці да сябе прыцягнулі.

Канешне, цяпер я разумею, што арганізацыя была даволі наіўнай: паказы ў маленькіх залах на 30-50 чалавек, фільмы круціліся з DVD, але намі кіраваў тады вялікі энтузіязм! У некаторых момантах мне сёння не хапае гэтай камернасці, але ўсё кампенсуецца ўзроўнем фільмаў, якія мы дэманструем сёння.

  Ігар Сукманаў: Для мяне «Лістапад» – натуральны працяг майго жыццёвага шляху, бо з любоўю да кіно я нарадзіўся. Я памятаю першы фестываль, які я наведаў: гэта быў прывоз фільмаў Маскоўскага кінафестывалю ў Менск у 1981 годзе. Я сябе яшчэ не так добра ўсведамляў, але гэтую падзею памятаю добра. Пасля я атрымаў журналісцкую адукацыю, скончыў ВГІК, працаваў валанцёрам на кінафестывалях у Маскве і Сан-Францыска. С 2003 пачаў штогод, забіваючы на працу, ездзіць на Канскі кінафестываль, і гэта было фантастычна: кожны вечар я ішоў амаль дзве гадзіны пешшу з паказаў да таго мястэчка, дзе жыў. Ідзеш, увесь захоплены, ва ўражаннях ад убачанага, а вакол – мора, Каны.

Мая гісторыя з «Лістападам» пачалася яшчэ з ВГІКаўскай тусоўкі. Разам са мной у Маскве вучыўся адзін з пачынальнікаў фестывалю Сяргей Арцімовіч. Часам мы проста сядзелі і абмяркоўвалі ідэю стварэння тыдня кіно ў Беларусі. Гэтая ідэя нарадзілася з-за сітуацыі, якая склалася тады ў грамадстве. З-за таго, што мы перасталі быць адзінай дзяржавай, сістэма кінапракату была проста разваленая, як і ўсё астатняе, а гэта значыла, што да беларускага гледача не даходзілі фільмы нават улюбёных і вядомых Данэлія, Разанава ці Кіры Муратавай. Хочацца верыць, што ў складаныя 90-я «Лістапад» стаў часткай культуры, адукацыі, асветы, нават душэўнай цеплыні, якой не хапала людзям.

З фестывалем я быў звязаны ўвесь час яго існавання, але, так бы мовіць, афіцыйную супрацу мы пачалі з 2010 года, калі я пачаў цалкам працаваць на ім.

«Ведаеце, Вольга, гэта складаная праца, часам людзі плачуць тут»

Я намагаюся рабіць фестываль лепей, хоць мы ніколі не марым і не параўноўваем сябе з Канамі ці Венецыяй, бо гэта ўтопія, хай сабе і прыгожая. Наш інтарэс – хутчэй, паказаць людзям і паглядзець самім, якімі шляхамі развіваецца кінематограф краін, якія яшчэ дваццаць гадоў таму былі адзіным цэлым. Але істотна, што фестываль – гэта не пра ідэалогію, а пра мастацтва, таму нас цікавяць не палітычныя маніфесты, а мова кіно.

  Аляксандра Макарэвіч: Я пачала працу ў камандзе «Арт-карпарэйшн» (дырэкцыя «Лістапада») тры гады таму ў якасці, як ні дзіўна, юрысткі, а ўжо праз два гады трапіла ў дырэкцыю «Лістапада», прычым даволі выпадкова. На той момант я ведала толькі Ігара, уласна, які не ведаў мяне. Яшчэ задоўга да гэтага я хадзіла да яго на лекцыі па гісторыі кіно, але нават падумаць не магла, што калісьці буду працаваць яго памочніцай.

Некаторы час я правяла ў Францыі, дзе ў мяне былі знаёмыя, што займаліся арганізацыяй кінаівэнтаў, і тады яны мне падаваліся крыху хворымі на галаву, гэткімі летуценнымі фантазёрамі. Таму, канешне, уявіць сябе за такім заняткам мне было складана.

Але прайшоў нейкі час, мяне гэта зацягнула, і калі ў гэтым годзе мне прапанавалі дапамагаць Ігару, я пагадзілася. Мае знаёмыя, чуючы пра мой занятак, кажуць, што быць у камандзе арганізатараў кінафестывалю – гэта праца мары. Хацелася б перадаць ім прывітанне а чацвёртай раніцы, калі я звычайна кладуся спаць.

  Вольга Рудак: Я найшла сваю працу па аб’яўцы ў фэйсбуку. Здаецца, быў пост пра пошук людзей на некалькі пазіцый, у тым ліку на пазіцыю памочніцы праграмнага дырэктара негульнявога кіно. Памятаю, як напісала Ірыне Мікалаеўне велізарны ліст, дзе распавядала пра сябе і свой досвед працы. Потым на размове з дырэкцыяй мне казалі: «Ведаеце, Вольга, гэта складаная праца, часам людзі плачуць тут». Тады я яшчэ была на пятым курсе, і першы год мне насамрэч падаўся жудасным і складаным. Але гэта зацягвае і ўсё кампенсуецца задавальненнем, якое атрымліваеш, калі запрошаныя табой госці прыязджаюць і калі ўсе твае сябры становяцца экспертамі дакументальнага кіно.

Чаго чакаць на «Лістападзе»-2016?

  Вольга: З 2012 года мы праводзім конкурс нацыянальных кінашкол. Гэта цікавая канцэпцыя, бо такая фармулёўка конкурсу дазваляе сканцэнтраваць увагу гледачоў на рысах творчасці майстроў розных краін, а самім творцам – дазнацца пра досвед адно аднога. Цалкам конкурс хутчэй нагадвае вялікі майстар-клас: ён доўжыцца тры дні, большасць часу якіх усе ўдзельнікі і аўтары работ праводзяць разам для супольнай працы.

У гэтым годзе будуць прадстаўнікі Беларусі, Расіі, Украіны, Ізраіля. Вылучыць фаварытаў тут складана: па сутнасці, фестываль і ёсць дэманстрацыя лепшага, мы робім вытрымку, неабходны мінімум таго, што трэба паглядзець.

  Ірына: Цікавая частка фестывалю – пазаконкурсная праграма «ПостДок». Дакументальнае кіно дужа змянілася за апошні час з-за парушэння межаў паміж гульнявым і негульнявым кіно. Праграма «ПостДок» – хутчэй пра гэта, тут больш важна аўтарскае бачанне, гэта, так скажам, некласічнае дакументальнае кіно.

  Аляксандра: Неад’емны элемент праграмы «Лістапада» – конкурс дзіцячага і юнацкага кіно «Лістападзік». У гэтым годзе мы хочам адысці ад класічнага разумення дзіцячага кіно і ў межах конкурсу паказаць нават крыху правакацыйныя фільмы. Мы хочам зрабіць большы акцэнт на юнацкае кіно і зламаць стэрэатып пра тое, што дзіцячае кіно – гэта заўсёды нешта святочнае, добрае, мульцяшнае. Насамрэч жыццё маладзёнаў, юнакоў часта нашмат больш складанае, яны нават самі сябе часам не разумеюць. Сваёй праграмай мы хочам іх падтрымаць і ў тым ліку паказаць астатнім, якім складаным можа быць унутраны свет дзіцёнка ці падлетка.

«У гэтым годзе мы хочам адысці ад класічнага разумення дзіцячага кіно, і ў межах конкурсу будуць паказаныя нават крыху правакацыйныя фільмы»

  Ігар: Часткай сёлетняга «Лістапада» стане «Індустрыяльная праграма» – форум прафесіяналаў у сферы кіно. Відавочна, што Беларусь нельга назваць краінай буйной і развітай кінаіндустрыі. Гэта звязана ў тым ліку і з нашай гісторыяй, бо нават сучаснае беларускае кіно шмат у чым абапіраецца на савецкія традыцыі. Таму ў «Лістапада» ёсць і яшчэ адна важная задача – кансалідацыя намаганняў усіх удзельнікаў беларускага кінапрацэсу. Гэта дазволіць нам інтэгравацца ў сусветную супольнасць хаця б у сферы кіно.

  Ірына: Крызіс у беларускім кіно дасягнуў свайго піку. Бо, як у Шэкспіра, «прервалась связь времён». На студыях цяпер ужо не працуюць мэтры, сапраўдныя майстры. Таму шлях выратавання – за моладдзю. Гэта даволі рызыкоўны шлях, бо ў маладых мала досведу, але шмат жадання, а для мастацтва гэта істотна. Мы лічым, што гэты запал можа выратаваць кінаіндустрыю краіны.