34mag

Падземны кірмаш на Коласа

Рубрыка: GOLDEN COLLECTION
20.09.2017
Аўтар: Manaxrom
36074

Кардыганы з Эквадора, пейзажы Менска, леапардавыя пледы – чым яшчэ багаты стыхійны рынак у пераходзе пад плошчай Якуба Коласа? Каб дакрануцца да нябачнай рукі мясцовага Адама Сміта, мы спусціліся ў самую дзіўную гандлёвую артэрыю Менска. Што мы там убачылі і пачулі, чытай у нашым deep-рэпорце.

Раней гэтае месца называлася Камароўскія ростані: тут разыходзіліся Лагойскі і Барысаўскі тракты. Да канца XIX стагоддзя Камароўка была асобнай вёскай, а пасля – ускрайкам Менска. У асноўным тут сяліліся рамеснікі, працоўныя і гандлёвы люд. За савецкім часам усё наваколле ўкаталі ў манументальнае дойлідства, але мяшчанскі дух Меркурыя знішчыць не ўдалося. Ён проста спусціўся пад зямлю.

Частка першая. Гандаль

Наша баявая медыя-адзінка – фатографка і журналіст – сустракаецца пад жалезабетоннымі кроквамі станцыі метро «Плошча Якуба Коласа» і рухаецца звыклым маршрутам выходнага дня. Даўжэзная галерэя падземнага перахода, праз якую менчукі спяшаюцца па лямпачкі ў ЦУМ, свежую садавіну на Камароўку ці выключны корм для хатніх жывёл, месцамі нагадвае карцінную галерэю: «усмешлівая Арбакайтэ», «артапедычныя матрацы», «ліквідацыя мэблі» ў чалавечы рост. Паабапал людской плыні, у спалучэнні з рэкламнымі экспанатамі, туляцца імправізаваныя латкі гандляроў – тавар выкладзены на пластыкавых скрынях, табурэтах або ляжыць наўпрост на падлозе, каб гандляр у выпадку з’яўлення міліцыі ўмомант даў рады звярнуць увесь стаф у ручную паклажу і пераўтварыцца ў звычайнага мінака, які спяшаецца па сваіх справах.

Мы таксама падрыхтаваліся: узялі з сабой мерч 34mag – сумкі, нататнікі, паштоўкі ды некалькі экзэмпляраў «Ромы едзе», каб уліцца ў дзвіж і адчуць на сабе адрэналінавых мурашоў нелегальнага гандлю. Жанчына з «Суперлато» на правах гаспадыні перахода не дазваляе нам стаць каля яе, таму мы ўціскаемся ў шчыльныя рады насупраць – паміж дэпрэсіўнымі чорнымі жаночымі сумкамі і калекцыяй леапардавых пледаў ды ваўняных шкарпэтак.

«А чым вы тут гандлюеце?» – хутчэй фармальна, чым зацікаўлена, пытаецца суседка. Жанчына ў гадах з вялікімі вачыма пастаянна ўглядаецца то ў адзін, то ў другі бок тунэля, гаворыць каротка і не зводзіць вачэй з сілуэтаў людзей у далечыні. «Стаім тут як на іголках», – кажа яна.

«Ці можаце прадаць 120 пар шкарпэтак? Нам для падарункаў на навагодні карпаратыў, а маці столькі не паспее звязаць»

Нам жа стаяць весела, мы разумеем сваю двайную агенцыю. Ловім на сваёй прадукцыі зацікаўленыя позіркі, але мінакі спяшаюцца далей, толькі некалькі разоў запытваюцца пра кошт нататнікаў. Тым часам да суседкі падыходзіць маладая пара і пытаецца, ці можа жанчына прадаць 120 пар шкарпэтак: «Нам для падарункаў на навагодні карпаратыў, а маці столькі не паспее звязаць», – сарамліва кажа дзяўчынка. Будучую здзелку замацоўваюць абменам кантактаў.

Мы ж вырашаем згарнуць гандаль, каб стаць больш мабільнымі і назбіраць гісторый. Да таго ж усё роўна наш тавар для тутэйшага «джэм-маркета» выяўляецца не надта хадавым. Мы не былі занадта ўпартымі, ды і не мелі ніякіх фічаў, кшталту шыльдаў для прыцягнення ўвагі. Выбіраемся на паверхню падыхаць паветрам і абмеркаваць план далейшых дзеянняў.

Частка другая. Людзі

«Падыходзьце, пытайцеся. Я вас слухаю. Гэта натуральнае. Баечка. З далярамі, да таго ж, бачыце? Бачыце даляры? Дваццаць умоўных адзінак. У эквіваленце. У любой валюце», – рахманая бабулька ў рознакаляровай вятроўцы з адыдасавымі палоскамі, як зацяты бізнэсмэн з 90-х, рэкламуе халат. Такі, напэўна, апраналі дома малінава-пінжачныя гангстары пасля знясільвальных крышаванняў дробнага бізнэсу. Наўпрост на падлозе, на цыраце, у яе раскладзены дзіцячая камізэлька са штучным футрам, даўгія шкарпэткі, шапкі і некалькі снікерсаў. «А вось гэта супер, – працягвае заахвочваць на кардыган бабуля. – Воўна ламы Эквадора. Дваццаць тры даляры ў любой валюце. Людзі былі там, нават ёсць фатаграфія. На гэтай ламе ж тоны выдатнай воўны. Маразы блізка, купляйце, кажуць, што з нядзелі ўжо будзе снег».

Мы працягваем далей наш суботні шпацыр. Падыходзім да гандляра карцінамі, які нібы спецыяльна выбраў пасоўны сіні, быццам тэатральны, рэкламны фон для свайго тавару. У руках мужчына трымае фотарэалістычныя выявы рага Нямігі і Раманаўскай Слабады. «Я сам іх малюю. Вось Няміга, вось Петрапаўлаўская царква. Я мастак-архітэктар. А Раманаўскую Слабаду яшчэ не намаляваў, вось з гэтага пункту будзе вялікая гравюра. Падымаешся наверх, там кінатэатр «Беларусь» – і ўсе дзіцячыя фільмы. Марозіва “Эскімо”. Шасцідзясятыя гады», – суцэльным патокам выпальвае мужчына сярэдняга веку са жвавым позіркам. Мы пытаемся, ці можна паглядзець карціны ў інтэрнэце. «Сайта няма. Толькі карціны і я тут жыўцом. “Раніца ў Парыжы” – дарэчы, добрая праца, – працягвае знаёміць з асартыментам мастак. – Тэма актуальная, спакойная, алей. “Радзівіл на паляванні пад Нясвіжам”, “Крыніца ў Ждановічах”, “Хлопчык з лебедзем” – сімвал Менска. “Чырвоны касцёл” – 70-я гады, самы такі спакойны час. Ні інфляцыі, ні даляра, усё было выдатна. Усе хадзілі ў аднолькавых штанах і галёшах. “Песняроў” слухалі пастаянна. А ўсю заходнюю музыку глушылі з Залатой Горкі». Побач мы заўважаем цікавага маладога хлопца з вокладкамі для пашпарта, але натоўп уносіць нас далей.

У канцы гандлёвага вестыбюлю ля шапіка з харчовымі дробязямі заўважаем купку жабракоў. Аднаго з іх нашая фатографка пазнае як тату-героя аднаго з нашых старых матэрыялаў. На радасцях ён зноў дэманструе свае шэдэўры: «Я сам сабе рабіў гэтыя татуіроўкі праз люстэрка. Нават “У Лісіцы” ніхто такія праз люстэрка не зробіць».

«Я сам сабе рабіў гэтыя татуіроўкі праз люстэрка. Нават “У Лісіцы” ніхто такія праз люстэрка не зробіць»

Побач са скрыняй для міласціны сядзіць мужчына ў інвалідным вазку. Ціхім, ледзь чутным голасам ён просіць нас падысці да яго. «Калі ў вас ёсць доступ у інтэрнэт, я хачу вам расказаць сваю гісторыю, – пачынае ён. – Надоечы я сядзеў тут у вазку. Да мяне падышлі міліцыянты, жорстка вывалаклі на паверхню, раскідалі ўсе мае нажабраваныя грошы і ежу, завезлі за дом, дзе бязлюдна, і кінулі ў канаву. Як мне, інваліду, вылезці з той канавы? Дзякуй Богу, знайшліся людзі, якія дапамаглі мне адтуль выбрацца». Ужо пасля нашай экспедыцыі мы знайшлі інфу ў інтэрнэце пра гэты выпадак. Выбіраемся на паверхню па глыток свежага паветра.

Частка трэцяя. Рэчы

Вырашаем азірнуць фланёрскім вокам астатні стаф кірмашу. Але перадусім заходзім у медыямаркет комплексу «Дэльта. Секцыя 2». Увагу адразу прыкоўваюць mp3-зборнік малітваў аб вылечванні хваробаў і «чатыры сезоны пастаяннага страху “Хадзячых мерцвякоў”». Рэшта тут не мянялася, напэўна, з часоў абвяшчэння беларускай незалежнасці.

На выхадзе з «Дэльты» сустракаем хлопца з вокладкамі на пашпарт. Заўважаем у скрыні веганскія і раварысцкія лозунгі. Тым часам да яго падыходзяць некалькі дзяўчатак і купляюць вокладку з выявай міньёнаў. Пытаемся, як ідзе гандаль. «Добра. Я ўжо раз пяты тут, – адказвае ён. – Спецыяльна з Баранавічаў прыязджаю на выходныя падпрацаваць. Аднойчы я зарабіў мільён, а на звычайнай сваёй працы атрымліваю паўтара мільёна ў тыдзень».

Хлопца завуць Юрась. У Баранавічах ён працуе на вонкавай рэкламе, робіць банэры, светлавыя і несветлавыя шыльды. «Пачаў займацца хэнд-мэйдам, бо мне была цікавая ідэя другаснага выкарыстання: са смецця нешта зрабіць. На вытворчасць гэтых вокладак патрэбна белая плёнка, а ў мяне на працы гэта смецце, яе выкідваюць. Адразу рабіў магніты: браў магнітныя абрэзкі, з часопісаў выразаў літары, складваў фразу і ламінаваў. Атрымліваўся фон і фразы кшталту “рабі добрае”, “усміхацца проста”. І я іх у аўтаспыне кіроўцам у падзяку пакідаў. Потым пачаў друкаваць, рамесніцтва адкрыў».

«Спецыяльна з Баранавічаў прыязджаю на выходныя падпрацаваць. Адзін раз я зарабіў мільён, а на звычайнай сваёй працы атрымліваю паўтара мільёна ў тыдзень»

Пытаемся, ці не сцыкатна тут гандляваць. «Гэта свайго кшталту экстрым, – адказвае Юрась. – Бо стаіш і разумееш, што, магчыма, міліцыя нешта табе зробіць. Але высветлілася, што яна досыць добразычлівая. Кажуць: “Мы лаяльна, па-чалавечы ставімся”».

Робім яшчэ некалькі колаў гонару ўздоўж гандлёвых радоў, заліпаем на канарэек, «савецкую» пемзу і на тое, як крочыць па падлозе маленькі цацачны цмок. Напрыканцы нашую ўвагу прыцягвае спіч гандляркі ў даўжэзнай сукенцы: «Бяспечныя навагоднія цацкі. Пад ёлку. Добра трымаюцца тут батарэйкі. Механічныя батарэйкі. У мяне той Новы год прайшоў – і яшчэ працуюць. Гэты Новы год не буду купляць батарэйкі. Выбірай!»

…Нягледзячы на святочную мітусню, жарты і калейдаскоп падзей, адчуваеш сябе пасля гэтага вопыту кепскавата. Разумееш, што людзі тут стаяць не ад добрага жыцця, асцерагаючыся, мерзнучы ў пераходзе, каб зарабіць трохі дадатковых грошай. Ніякай культурай тут не пахне, нават калі так можа падацца з цёплага фатэля культуразнаўцы.