Дэмакратыя ў «Цэнтральным»

«Магазін № 13», як называўся ўніверсам спачатку, адчыніў свае дзверы ў 1954 годзе ў жылым будынку паміж ГУМам і Кастрычніцкай плошчай. Тады ён займаў толькі першы паверх і выконваў выключна гандлёвую функцыю. Але ўжо праз два дзесяцігоддзі гарадскія ўлады ўзбуйнілі краму дадатковым павільёнам, а ў вестыбюлі на радасць аматарам бязвектарнай камунікацыі арганізавалі «народную піўнушку». З тых часоў памяшканне бара нязменна выконвае сваю сацыяльную функцыю. Такіх спараных аб’ектаў грамадскага харчавання раскідана па Менску шмат. Але, напэўна, дзякуючы зручнай геалакацыі і збалансаванаму міксу панкаў, чыноўнікаў, інтэлігентаў ды бамжоў акурат «Цэнтральны» набыў асаблівую атмасферу вар’яцкага гарадскога паба.

«Хлопцы, падкіньце грошай, у мяне сын – барэц»

«Ведаеш, хто мой сын? Мой сын Мілеўскі», – гучным голасам праразае рокат пятнічнага натоўпу мужычок у мехаватых нагавіцах і старэнькім плашчовым балахоне. Мы палім на ганку ўніверсама «Цэнтральны» разам з foursquare-мэрам крамы Віцем Контарам. Побач праплываюць барадатыя малойчыкі ў спартовым, мужык перакідваецца на іх: «Хлопцы, падкіньце грошай, у мяне сын – барэц». Пасля невялічкага вакальнага перформансу, чутнага, напэўна, на другім баку праспекта, бацька зорнага сына працягвае збіраць грошы, а мы падаёмся ўнутр.

Інтэр’ер памяшкання сустракае нас высокаю столлю з урачыстымі жырандолямі, арыгінальнай ампірскай ляпнінай, серыяй пано на аграпабытовую тэматыку і, вядома ж, асаблівым тутэйшым цяплом – заўсёднікі надыхалі. Элементы дэкору ствараюць агульнае ўражанне тэатральнага бара падчас антракту, але ўсё ж такі галоўную танальнасць памяшканню задае даўжэзная стойка ад вуха да вуха. Ля яе і адбываецца ўвесь асноўны экшн.

«Элементы дэкору ствараюць агульнае ўражанне тэатральнага бара падчас антракту»

Як і творчы сіндыкат галерэі «Ў», універсам «Цэнтральны» прапаноўвае стос розных актыўнасцяў. Па-першае, гэта галоўны гандлёвы блок на другім паверсе, побач з якім прадаюць хатнія расліны, а ў кішках-праходах да якога маладыя і борздыя медытуюць у свае мабілкі. Па-другое, гэта кавярня «Акварыум», дзе днём можна паабедаць за нядорага шпінатным супцом і пірожкамі «Мядок», а ўвечары прыняць на грудкі «Шапку Манамаха» або лайтовы «Брыз». У левым крыле ўніверсама месціцца іспанскі сток адзення «Душечка», а правае крыло на выхадзе займае аптэка, з грунтоўным асартыментам анальгетыкаў і глогу. Для замежных агентаў у краме размешчаныя два абменнікі.

«Навошта вы мяне здымаеце? Я тут працую. Не трэба мяне здымаць», – злуецца грудастая прадавачка ў алкагольным адсеку, разліваючы нам піўко па пластыкавых стаканчыках. Дарэчы, з разліўнога тут толькі «Крыніца», якая каштуе менш за еўра, у другім баку залі ёсць яшчэ «Златы Базант» і «Баброў». Мы апраўдваемся, што прыехалі як турысты з глыбінкі і ніколі не былі тут. «Здымайце лепей інтэр’ер», – атрымліваем у адказ.

«Гэта самая шкадлівая цёця», – ужо ля стойкі каментуе Віця выпад жанчыны. Да нас пад’язджае кабетка ў фартуху і з руплівасцю робата Валлі зграбае смецце, пакінутае папярэднімі наведнікамі. Хвілінная паўза: мы, нібы прамерзлых сінічак, грэем у руках свае стаканцы з духмяным півасам і заліпаем у вітражы. З велічэзных арачных праёмаў відаць усё ажыўленае жыццё цэнтральнага пятачка праспекта, нутро яго арганізму. Назіраючы за тым, як апускаецца на горад лагодны вечар, пачынаеш атаясамліваць сябе з манекенамі, якія штодня сочаць за паўсядзённай мітуснёй з вітрын буцікоў і ў адказ ловяць зацікаўленыя позіркі мінакоў. «Надоечы ўбачыў так Нікаса Сафронава, – вяртае да рэальнасці Віця. – Ён як Хрыстос, млява, але з годнасцю, праплыў па праспекце».

Мы спрабуем першыя глыткі самага папулярнага лагера краіны і раптам заўважаем, як у дзверы на выхад праскоквае ці то з сумкай, ці то з дыпламатам пісьменнік Адам Глобус. «Дарэчы, так і ёсць, – ківае Віця. – Тут часцяком можна сустрэць каго-небудзь з культурнай праслойкі Менска. Брат Халезіна вісне з сябрамі ў “Акварыуме”, Памідораў па каве з каньячком прапускае. А вунь і мясцовая знакамітасць».

«Запісвайце нумар. Завуць мяне Руслан Зголіч. Так-так, як князя ВКЛ»

Побач праходзіць мужчына з сівой барадой і разумнымі жвавымі вачыма. Позірк выпадкова супыняецца на нас, і ён адразу падграбае. «Прыходзьце на наступным тыдні на прэзентацыю майго кіно ў Малой залі, – сходу і неяк асабліва выразна запрашае незнаёмец. – Будзе Мясніковіч, паслы… У галоўнай ролі Лукашэнка. Нават ААН пра гэта пісала, не ведаеце? А калі жадаеце паўдзельнічаць у фільме, яшчэ ёсць магчымасць. Запісвайце нумар. Завуць мяне Руслан Зголіч. Так-так, як князя ВКЛ». Як потым высвятляецца, Руслан Зголіч – гэта скандальны беларускі рэжысёр, які, паводле легенды, скраў з «Беларусьфільма» незакончаную стужку «Госці», рэжысёрам якой ён сам і быў. З той пары мужчына намагаецца даздымаць сваё кіно.

Народу паціху прыбывае, мы заканчваем па першай і вывальваемся на вуліцу, каб глынуць паветра і папаліць. Прастора перад барам таксама шматлюдная. Фасад будынка аблеплены раварыстамі розных масцей. Яны нешта жлукцяць з непразрыстых папяровых кубачкаў і віртуозна выпісваюць піруэты пальцамі на тачскрынах. Да нас падлятае дзяўчынка з фіялетавымі вяснушкамі і мутным позіркам і страляе некалькі цыгарэт. «Аўтаспынніца з Піцера, – паведамляе Віця. – Ужо, мабыць, з год не можа з’ехаць. Напэўна, прыкіпела да гэтага месца».

Унутры мы сустракаем Віцевых сяброў, гутарка пакрысе разганяецца і больш не губляе тэмпу. Праз высокую шчыльнасць наведнікаў наша купка мае вузенькі доступ да стойкі, таму даводзіцца стаяць у самым турбулентным месцы, амаль у нетрах цыркуляцыі народу. Адчуваю, як юнацтва паціху накатвае алкагольнымі хвалямі. «Мне падабаецца, што сюды прыйдзеш у любы вечар і заўжды сустрэнеш знаёмых, – заўважае мой настрой Віця. – Нават можна тэлефонамі не абменьвацца». І, быццам у пацверджанне яго словаў, адразу ж заўважаю ў натоўпе частку гурта «Разбітае Сэрца Пацана», а потым і спартсменак з «Бабьего бунта».

Мы раскочваем другі куфаль і вырашаем падсілкавацца. Безумоўна, лідарамі суб’ектыўнага рэйтынгу робяцца яйкі пад маянэзам за Br 4400, але Віця раіць іншую знакавую страву – бутэрброд «Запечаны» за Br 12 400, ноткамі начынкі ён падобны на златку, але трошкі саступае ў смаку каралеве фастфуду. «"Цэнтральны” днём і ”Цэнтральны” ўвечары – гэта зусім розныя месцы, – адзначае Віця. – Удзень людзі заходзяць сюды па шпінатную слойку, піту або проста папіць кавы з пірожкай. Але пасля заканчэння працоўнага дня бар пераўтвараецца ў сапраўд…»

Скончыць мэр універсама не паспявае. «Хлопцы, паштучна Captain Black не жадаеце? Ёсць шакаладны», – гарэзліва заглядвае ў вочы невысокая жанчына ў белых красоўках. «Гэта Валянцінаўна, – хутка дакладвае Віця. – Яна заўжды тут ходзіць. У іх тут нават сферы ўплыву падзеленыя. Цыгарэтная мафія, карацей... Дык вось, завёў я аднойчы сюды аднаго нямецкага ўрбаніста. Ён умомант прыхуеў ад гэткага сквоту. Вочы гараць. “Гэта ж унікальнае спалучэнне савецкага ўнівермага, брытанскага паба і нямецкай піўнухі! Віця, такое трэба захоўваць!” – кажа».

«Удзень людзі заходзяць сюды па шпінатную слойку, піту або проста папіць кавы з пірожкай»

Спрачацца цяжка. Сапраўды, пярэдняя ўніверсама «Цэнтральны» – гэта вельмі ўдалая метафара беларускага грамадства, дзе абсалютна натуральным чынам суіснуе ўсё грэшнае і святое, што засяляе цэнтр Еўропы. Гэта апошні чэк-пойнт, дзе ў ліслівым макабры сышліся фігуранты карцінаў Босха, патомкі персанажаў з тутэйшых жа савецкіх пано, героі незалежнай Беларусі і самы што ні ёсць youth of the nation. Жыццё тут кіпіць так, што можна абварыцца.

На трэцім куфлі піўка мы вырашаем спыніцца, усё ж такі вечар пятніцы – гэта яшчэ не прысуд. Напаследак я акідваю вокам прастору залі. Побач з намі хлопец важна разгортвае аркушы з партытурай. Непадалёк бялёсы дон Карлеонэ абдымае свайго падапечнага. У іншым кутку буйная кампанія панкаў у касухах рагоча так, што дрыжаць кандэлябры над прылаўкамі. А побач інтэлігентнага выгляду бабуля з дзядулям няўпэўнена нясуць гарбату да бяспечнага месца. І ўсё ва ўсіх атрымліваецца зладжана і гарманічна. Я сузіраю падмурак дэмакратычнага грамадства.

Потым цісну руку мэру «Цэнтральнага» і растаю ў падземных жылах мегаполіса.