«Мастацтва – гэта псіхатэрапія». Мастачка Анастасія Рыдлеўская – пра свае трывогі і сваіх Еў

Амерыка і Беларусь 2000-х

– Дзяцінства ў мяне было афігеннае. Бацькі мяне песцілі, я рабіла ўсё, што хацела. З маіх пяці да васьмі гадоў мы жылі ў Амерыцы, гэты час выпаў якраз на ўзрост, калі ты ўсё паглынаеш. Мне здавалася, што там усё каляровае і радаснае. А потым мы прыехалі сюды, і цяпер мне здаецца, што ў восем гадоў у мяне была дэпрэсія, праўда, ніхто гэтага дакладна не высветліў. Да таго часу я ніколі не бачыла панэлек, а тут убачыла – і не зразумела, чаму яны такія шэрыя.

Аднойчы мама хацела купіць мне жэлейных чарвячкоў, каб развесяліць. У Амерыцы іх прадавалі пачкамі, а тут яна папрасіла 200 грам, а жанчына на касе кажа: «А яны паштучна», – мяне гэта так ўразіла. Пасля пераезду ў мяне была нейкая дысацыяцыя рэальнасці – Амерыка і Беларусь 2000-х. Але ўсё роўна дзяцінства было вельмі шчаслівае.

Бацькі падтрымлівалі маё імкненне да мастацтва. Калі мне было гадоў 5-7, тата ладзіў мне персанальныя выставы. Ён казаў: «Я прыйду да цябе на выставу, падрыхтуй яе, калі ласка». І я ўсе малюнкі, якія за тыдзень паспявала зрабіць, развешвала па пакоі, ён прыходзіў, з вельмі сур'ёзным выглядам усё разглядаў, кожную працу хваліў, а потым казаў: «Ну, цяпер я ўсё купляю». Даваў мне троху грошай, а я думала «У мяне купляюць працы – значыць я мастак». Цяпер я так, вядома, не думаю, гэта ў дзяцінстве жыла стэрэатыпамі. Хоць калі купляюць карціны – гэта прыемны бонус.

Мастацтва як псіхатэрапія

– Калі пратэснае мастацтва – гэта нейкае ангажаванае мастацтва, то можна сказаць, што мае працы – гэта таксама пратэснае мастацтва. Я выказваю гэтым сваю пазіцыю, хоць і не стаўлю гэта першапачатковай мэтай. Проста малюю, бо ў мяне цяпер не атрымліваецца нічога іншага. Мне дрэнна, а гэта адзіны спосаб, які рэальна дапамагае мне спраўляцца з цяжкімі эмоцыямі. Тое, што я перажываю, перадаю праз малюнкі і спрабую сама ўсвядоміць і перажыць гэтую траўму. І працы становяцца як быццам артэфактамі часу, якія захоўваюць тое, што існуе ў дадзены момант, а значыць гэта не забудзецца. Мы іх захаваем, і гэта будзе спосабам усвядоміць, што адбылося, і пражыць усё на больш глыбокім узроўні. Мастацтва ў гэтым вельмі дапамагае.

Ну і, вядома, мне, як і шматлікім мастакам, маляванне дае голас: так я магу сказаць, што я ёсць, я жыву і мне балюча. Мастацтва – гэта псіхатэрапія: я вельмі трывожны чалавек, а вобразы дапамагаюць мне трансфармаваць перажыванні. Гэта ўсё пра наша жыццё, цяпер яно такое. Праца, якая называлася «Мне патрэбныя грошы на псіхатэрапеўта», – гэта быў не жарт, гэта быў крык аб дапамозе!

Евы таксама сталі спосабам тэрапіі: я вырашыла маляваць Еў у розных тэхніках, каб супакоіцца, пакуль не стамлюся. Іх з'явілася вельмі шмат, але Еў нельга прадаваць – толькі дарыць. А мая сяброўка мастачка Ліза Бузаноўская прапанавала раздаваць іх за данэйшан у фонды салідарнасці, каб людзі маглі дапамагчы, каму захочуць. Я здзівілася, што літаральна за тры гадзіны ўсіх Еў разабралі. І мне самой стала лягчэй, і атрымалася зрабіць людзям прыемныя падарункі, ды яшчэ і дапамагчы камусьці – win-win-win з усіх бакоў.

Унутраны крытык і працоўны працэс

– У мяне ёсць сталая сістэма: ужо пяць гадоў малюю кожны дзень. Ёсць у мяне час ці не, усё роўна ведаю, што па-любому сёння штосьці ствару. Пасплю менш, не пайду тусавацца, але абавязкова буду маляваць.

Цяпер у мяне ёсць два спосабы працы: для графікі і жывапісу. Да графічных работ я падыходжу з пазіцыі экспрэсіі, вельмі хуткага выражэння эмоцый. У мяне ёсць дзённік, і я магу натхніцца ад фраз, якія туды запісваю, ці проста нейкія радкі ў галаве пачынаюць гучаць. Вядома, яны будуць звязаныя з жыццём, а я буду спрабаваць іх перадаваць праз нейкі вобраз. А часам медытую або апускаюся ў нейкі паток, напрыклад праз музыку. Адтуль вылоўліваю імгненныя вобразы – яны ў тумане, ты бачыш толькі абрысы і хутка іх перадаеш. Так у асноўным атрымліваюцца карціны алеем. Са слоў – графічныя работы, а з глыбінных вобразаў – карціны алеем. Але часам я не прытрымліваюся свайго правіла і раблю ўсё наадварот.

«Работы становяцца артэфактамі часу, якія захоўваюць тое, што існуе ў дадзены момант, а значыць гэта не забудзецца»

Яшчэ для мяне вельмі важныя назвы, не люблю пакідаць працы без іх. Стараюся пачуць, як праца хоча, каб я яе назвала. Гляджу на карціну, магу доўга не паказваць яе, бо не ведаю, як яна называецца, – маўчыць. І потым – раз, выстрэльвае назва, а для мяне выбудоўваецца ланцужок тлумачэнняў самой карціны, што там насамрэч намаляванае. Гэта значыць эмоцыя можа быць адна, а потым яна трансфармуецца – і атрымліваецца нешта іншае.

Я вельмі доўга змагалася з унутраным крытыкам. 2019 год наогул памятаю як пакуты: тады гэты крытык развіўся да ўзроўню «усё, проста кідай, ты не можаш, табе нельга маляваць». Потым трапіла на курс Лены Гіль у «6В Мастацкая Майстэрня». Лена чароўная, проста незямная – і група мастачак, якія сабраліся разам, таксама. Пасля курсу ўся саманянавісць прайшла, цяпер я малюю лёгка, свабодна і шчасліва. Калі дазваляеш сабе штосьці, так добра жывецца.

Працы Насці можна будзе паглядзець на калектыўнай выставе «Мы, вядома, адразу ў рай» з 11 лютага па 21 сакавіка ў НЦСМ (вул. Някрасава, 3).

Фота: murmurash