Чаму мы робімся кібаргамі?
- 31.01.2019
- 7007
Атрыбуты фантастычных фільмаў становяцца рэальнасцю: людзі карыстаюцца біянічнымі канцавінамі, друкуюць органы на 3D-прынтары і мадыфікуюць уласныя гены. Як далёка зайшлі тэхналогіі і калі мы зможам мяняць цела, як вопратку, – разбіраемся з тэмай кібаргізацыі.
Калі ў XX стагоддзі кібаргі, машыны з аўтапілотам і красоўкі з самашнуроўкай здаваліся атрыбутамі выключна свету навуковай фантастыкі і фільмаў пра далёкую будучыню, то навуковы прагрэс апошняга дзесяцігоддзя перамясціў усе гэтыя рэчы з катэгорыі «так не бывае» ў «хутка выйдзе ў масмаркет».
Адна справа, калі ты чытаеш раманы Філіпа К. Дзіка ў сямідзясятых і не ўяўляеш, як гэта можна візуалізаваць. І зусім іншая, калі глядзіш працяг «Бягучага па лязе», дзеянне якога быццам бы і разгортваецца ў 2049 годзе, але адчуваецца як наша хуткае паслязаўтра.
Некаторыя людзі робяць усё, каб яно надышло ужо сёння. Спрабуюць змяніць сябе на генным узроўні, дапаўняюць сябе механічнымі апгрэйдамі і на ўсю моц спрабуюць сцерці мяжу паміж чалавекам і кібаргам.
З кожным годам цікавасць людзей да гэтай тэмы працягвае расці – таму што значна цікавей назіраць за фантастыкай у сябе з акна, чым праз экран смартфона.
Кароткі экскурс у гісторыю кібаргаў
Кібаргізацыя лічыцца фішкай трансгуманізму – канцэпцыі, сутнасць якой заключаецца ў выкарыстанні навукі і тэхнікі для паляпшэння разумовых і фізічных здольнасцяў чалавека. Першымі да перспектывы ўзмацнення чалавека з дапамогай навукі прыйшлі Сямён Корсакаў і Фрэнсіс Ўілард, затым Джуліян Хакслі адрадзіў цікавасць да трансгуманізму з дапамогай вынаходкі новай тэорыі эвалюцыі, а Рэйманд Курцвейл абгрунтаваў тэхналагічную сінгулярнасць – навукова-тэхнічны прагрэс, заснаваны на магутным штучным інтэлекце і кібаргізацыі людзей.
Трансгуманісты мяркуюць, што з-за тэхнічнага прагрэсу мы эвалюцыянуем у постлюдзей, а біятэхналогіі пазбавяць чалавецтва хвароб, старэння і смерці. У 2019-м людзі практыкуюць біяхакінг і пластычную хірургію, выкарыстоўваюць экзашкілет і асвойваюць нейрапратэзванне: яшчэ крыху – і мы ператворымся ў тых самых homo sapiens 2.0. І калі да «звышлюдзей» мы пакуль не дараслі, то да племені кібаргаў можам прыпісаць сябе спакойна: паглядзі на спіс рэчаў, якія робяць нас субратамі Матока Кусанагі і Робакопа.
Біянічныя пратэзы
Рабатызаваныя канцавіны – самая відавочная прыкмета кібаргізацыі. Раней медыцынскі арсенал абмяжоўваўся пірацкімі атрыбутамі тыпу крука і драўлянай ногі, а сёння спецыялісты ствараюць касметычныя, рабочыя, цягавыя і біянічныя пратэзы. Пратэзы апошняй катэгорыі маюць вонкавыя крыніцы энергіі, кіруюцца за кошт сігналаў, якія ўзнікаюць пры скарачэнні цягліц, прайграюць разнастайныя жэсты і больш за ўсё паходзяць на канцавіны футурыстычнага персанажа.
Хоць біянічныя тэхналогіі і дазваляюць людзям бегаць, танцаваць і браць прадметы, узнавіць пачуццё дотыку яны не могуць – пратэзы проста не перадаюць інфармацыю ў нервовую сістэму чалавека. З гэтай праблемай змагаецца Х'ю Гер: амерыканскі навуковец вынайшаў унікальны спосаб ампутацыі, які дазваляе злучаць захаваныя нервы з біянічным пратэзам. У такой сістэмы ўжо ёсць станоўчыя вынікі: альпініст Джым Юінг страціў нагу, але з дапамогай «адчувальнага» пратэза Х'ю Гера змог вярнуцца да скалалажання.
Цэны на біянічныя пратэзы могуць даходзіць да шасцізначных лічбаў, але людзі распрацоўваюць альтэрнатыўныя варыянты: так праграміст з Менска стварыў бюджэтную версію цягавага пратэза, а некаторыя асобнікі цалкам вырабляюцца на 3D-прынтары, што істотна зніжае кошт пратэза. Цяпер дзяржава можа бясплатна выдаць інвалідам III групы касметычныя і механічныя пратэзы, а вось электронныя асобнікі прыйдзецца купляць самастойна. Але, як і ў выпадку з тэлефонамі і камп’ютарамі, пастаўка біянічных тэхналогій «на паток» знізіць кошт пратэзаў, так што ў агляднай будучыні ўсё ахвотныя змогуць займець кібернетычныя канцавіны.
Штучныя органы і ткані
Цяпер мы мяняем запчасткі ў машыне, а ў будучыні зможам перакройваць уласнае цела: у 2019-м навукоўцы працуюць над біяінжынернымі тэхналогіямі, якія дазваляюць ствараць паўнавартасныя чалавечыя органы. Спецыялісты друкуюць скуру, вушы і насы на 3D-прынтары, вырошчваюць карэнныя зубы, ствараюць органы з клетак пацыентаў і вырошчваюць чалавечыя вочы ў кубку Петры. Таксама медыкі не забываюць пра перасадку органаў: 22-гадовая амерыканка атрымала твар іншага чалавека, а навукоўцы з Кітая спрабуюць перасадзіць чалавечую галаву – першая падобная аперацыя была праведзена на трупе.
Біяхакінг
Хтосьці ўжыўляе сабе механізмы, а хто-то эксперыментуе са сваімі генамі: людзі, якія клічуць сябе біяхакерамі, уводзяць сабе розныя ін'екцыі для таго, каб выклікаць змены ў сваім арганізме. Так былы біяхімік NASA Джазая Зайнэ захацеў нарасціць цягліцы і ўкалоў сабе ген, які блакуе выпрацоўку міастаціну – бялку, што падаўляе рост мускулатуры. Вучоны лічыць: у будучыні мадыфікацыя генаў стане будзённай маніпуляцыяй – мы зможам мяняць свой пах, рэдагаваць колер скуры і змяняць сваю вагу з дапамогай парачкі ўколаў. Практычных вынікаў Джазая не дабіўся, але біяхакінг папулярызаваў: хімік паставіў на паток вытворчасць хатніх набораў для рэдагавання генаў і зарабіў на гэтым больш за паўмільёна долараў.
Ёсць і альтэрнатыўнае меркаванне: біяхакінг – гэта проста прыгожая назва для лекаў новага пакалення. Якія могуць дапамагчы арганізму, але дакладна не зробяць з цябе звышчалавека.
Генная мадыфікацыя
Вялікіх поспехаў з геннымі мадыфікацыямі дамогся Хэ Цзянькуй, вучоны з Кітая, які стварыў першых ГМА-людзей. Гены двайнят «Луну» і «Нана» былі змененыя на эмбрыянальнай стадыі: кітайскія біёлагі правялі працэдуру CRISPR-рэдагавання, знішчыўшы ген CCR5 і зрабіўшы дзяўчынак устойлівымі да ВІЧ-інфекцыі. Вучоныя будуць назіраць за двайнятамі на працягу наступных 18 гадоў, і калі задума Хэ Цзянькуя дасць станоўчыя вынікі, генная інжынерыя атрымае новы імпульс, а з хваробамі будуць змагацца на клеткавым узроўні.
Праўда, вучоны ўжо сутыкнуўся з крытыкай грамадскасці. З ім спыніў супрацу універсітэт, дзе ён адрабіў 7 гадоў, а ў апошні раз на публіцы Хэ з'яўляўся яшчэ ў лістападзе мінулага года, калі выступіў з дакладам пра сваю працу апошняга часу. Цяпер ён знаходзіцца пад хатнім арыштам у Кітаі ў чаканні суда. Па версіі следства, Цзянькуй «парушыў забароны ўладаў з мэтай нажывы і славы».
Укараненне імплантаў
Не паверыш, але ўстаўныя зубы – гэта таксама прыкмета кібаргізацыі. Туды ж можна аднесці пломбы, якія табе падлатваюць у паліклініцы, а сіліконавыя імпланты, гелі, штыфты і штучныя клапаны лічацца базавай медыцынскай мадыфікацыяй. Асобным пунктам варта назваць нейронавыя пратэзы – электронныя імпланты, якія замяняюць страчаныя рухальныя і адчувальныя органы. Так кахлеарны імплантат дапаможа аднавіць слых, электрахімічныя нейрапратэзы прастымулююць спінны мозг, а кагнітыўныя пратэзы палегчаць апрацоўку, захоўванне і перадачу інфармацыі з дапамогай мозгу: трансгуманісты лічаць, што лекары абзавядуцца апошнім дэвайсам у бліжэйшыя гады.
Экзашкілеты
З гудзеннем сервапрывадаў экзашкілеты выконваюць розныя задачы: адны дапамагаюць людзям з інваліднасцю перасоўвацца ў прасторы, іншыя робяць сваіх носьбітаў мацнейшымі, а трэція дазваляюць спецыялістам працаваць у экстрэмальных умовах. Як і ў выпадку з біянічнымі пратэзамі, экзашкілет нельга назваць бюджэтным набыццём: базавая мадэль Phoenix, якая дазваляе людзям з паралічам ніжніх канцавін хадзіць самастойна, абыдзецца ў сорак тысяч долараў.
Біяфізік Х'ю Гер лічыць, што з цягам часу мы будзем карыстацца экзашкілетамі з дапамогай розуму, і такія перадумовы ёсць: летась спецыялісты стварылі нейрамаску, якая дазваляе кіраваць тэхнікай сілай думкі. Прылада Cyber Warrior працуе на неінвазіўным нейраінтэрфейсе – механізме, які счытвае сігналы мозгу і перадае іх тэхніцы. Цяпер з дапамогай такой маскі можна кіраваць інвалідным вазком без дапамогі рук і слоў, а ў будучыні гэтаму дэвайсу будуць падуладныя і экзашкілеты, калі яны, вядома, не будуць ўжыўляцца ў цела чалавека і падтрымліваць яго знутры.
Укараненне штучнага інтэлекту
Ілан Маск лічыць, што мы ўжо сталі кібаргамі, і нашы лічбавыя версіі прадстаўлены ў форме электроннай пошты і акаўнтаў у сацыяльных сетках. Мы цесна звязаныя са сваімі смартфонамі, а ў будучыні можам і зусім зліцца з лічбавым інтэлектам: кіраўнік Tesla і SpaceX працуе над «нейроннымі карункамі» Neuralink – інтэрфейсам, які дазволіць чалавеку аб'яднацца з камп’ютарам і загрузіць сваю свядомасць у «воблака». Цяпер распрацоўшчыкі Neuralink займаюцца перадачай дадзеных ад мозгу да камп’ютара, але асноўныя распрацоўкі трымаюцца ў сакрэце – стартап падзеліцца вынікамі даследаванняў ужо сёлета.
Апантанасць Ілана Маска штучным інтэлектам зразумелая: раней праца машын была выключна практычнай, а сёння робаты ўкараняюцца ў творчыя сферы. Штучны інтэлект замяняе тэлевядоўцаў, піша карціны, стварае музычныя альбомы і арганізоўвае вечарынкі: не факт, што нас чакае паўстанне машын, але вось свет, падобны да свету «Чорнага люстэрка», штучны інтэлект арганізаваць здольны.
Вiзуал: Mykola Holyutyak, www.medicaldaily.com