Як зладзіць круты фэст у Беларусі?

Аляксандр Багданаў і Аляксандр Напорка.
Прадстаўнікі канцэртавага агенцтва Bo Promo, арганізатары фестывалю кіно і музыкі «Белое зеркало», фестываляў актуальнай беларускай музыкі «Можно!» і жывой электроннай музыкі «Электронныя забавы».

Юлія Кавязіна.
Прадстаўніца супольнасці электронных музыкантаў і відэа-артыстаў Foundamental Network. Адная з арганізатарак фестывалю электроннай музыкі ды лічбавага мастацтва Mental Force.

Міла Котка.
Арганізатарка і куратарка стрыт-арт-фестывалю Vulica Brasil, працаўніца аддзелу культуры амбасады Бразіліі ў Менску.

Ягор Захарка.
Арганізатар музычнага фестывалю Mirum Music Festival у мястэчку Мір.

Аляксей Кутузаў.
Прадстаўнік гарадскога музычнага фестывалю Minsk Festival, які праходзіць падчас свята гораду ў сталіцы.

Аляксандр Карнейчук.
Арганізатар сцэны 34mag на арт-пікніку Freaky Summer Party, рэзідэнт і суарганізатар серыі пахмельных вечарынаў Hangover Party.

Як стартавалі фестывалі? Што падштурхнула іх стварыць?

  Ягор Захарка: У 19 гадоў я дапамагаў універсітэту рабіць медыум-вечарыну, але ўсё скончылася расклейваннем адной-дзвюх афішаў. Мне гэтага было мала.

У 2012 г. я прыехаў з Масквы, маючы ў кішэні 350 долараў, заробленых у якасці бармэна, і зрабіў пілотны праект Mirum Music разам з гарадзенскаю прома-групай Beautiful Vision. Тады галоўнае было – паспрабаваць.

У нашага фестывалю не гарадскія дэкарацыі, а Мірскі замак. На першы прыехалі 150 чалавек, уваход быў бясплатны. Летась з’ехаліся ўжо 2,5–3 тысячы чалавек. Сёлета пяты фестываль Mirum Music Festival мы плануем зрабіць двухдзённым. На трэці дзень правядзем афтэрпаці.

   Міла Котка: Фестываль стрыт-арту Vulica Brasil узнік у маёй галаве дзякуючы майму калегу з працы – аташэ па культуры ў амбасады Бразіліі Данілу Коста. Ён прапанаваў прывезці некалькіх бразільскіх мастакоў, каб яны размалявалі нашыя сцены.

Гэта мне прапанаваў бразілец – чалавек, які не зусім разумее, што значыць зарганізаваць фестываль стрыт-арту ў Менску. У Бразіліі стрыт-арт дазволены на дзяржаўным узроўні і, больш за тое, спансуецца. Гэта значыць, калі ты мастак і хочаш размаляваць што-небудзь, можаш пайсці ва ўмоўны «Бразілгарвыканкам», дзе табе не толькі дазволяць, але і дапамогуць з матэрыяламі.

Я люблю выклікі і сказала: «Добра, давай паспрабуем гэта зрабіць, толькі лёгка не будзе». У першы год мы размалявалі чатыры сцяны. Налета – яшчэ шэсць. У Менску ўжо дзесяць манументальных працаў толькі нашага фестывалю.

   Аляксей Кутузаў: У пэўны момант я зразумеў, што ў Менску ўжо дастаткова лакацыяў і мерапрыемстваў, што ён ужо гатовы да вялікага фестывалю гарадскіх культураў. У працэсе арганізацыі высветлілася, што гэта яшчэ і антыкрызісная ідэя, бо ў апошнія гады наведвальнасць канцэртаў, клубаў, выставаў падае. Мы вырашылі скарыстаць гэта, калі распрацоўвалі канцэпцыю. З аднаго боку, дапамагчы лакацыям з наведвальнасцю, а з іншага – даць людзям зразумець, што масавыя мерапрыемствы могуць быць цікавыя. Што не варта на свята гораду з’язджаць на шашлыкі ці ў Вільню. Гэта спрацавала.

Для артыстаў Беларусь як «тэра інкогніта» – гэта асноўная сіла прываблівання. Для іх гэта: «Ваў, я паеду ў Беларусь!». Нашая краіна ўсё яшчэ застаецца белаю плямай на мапе.

   Аляксандр Багданаў: Фестываль «Белое зеркало» пачаўся з эмоцыі, дакладней, з жадання падзяліцца гэтаю эмоцыяй з нашаю публікай. Ідэя нарадзілася, калі мы ўпершыню прывезлі ў Менск групу The Tiger Lillies, тады ў «Рэактар» набілася больш за 1200 чалавек. Мы зразумелі, што большасць людзей прыйшлі на канцэрт дзеля падтрымкі свайго статусу, а не таму, што яны цэняць творчасць The Tiger Lillies.

Пасля мы ўбачылі фільм Сяргея Бадрова-старэйшага «П’яны матрос», здымкі якога ішлі падчас туру гурта. З гэтага кіно стала зразумелая канцэпцыя The Tiger Lillies, яе падаплёка, і мне, як аматару гурта, стала бачна тое, чаго я не заўважаў, калі проста слухаў ці глядзеў іхныя кліпы.

Гэтак паўстала канцэпцыя фестывалю. Фільмы пра музычныя праекты тлумачаць музычную з’яву ці культурную хвалю. Паказваюць унутраны свет артыста. У гледача з’яўляецца жаданне наведаць ягоны канцэрт. Так атрымаўся першы фестываль. Мы абралі тры фільмы і зрабілі тры музычныя мерапрыемствы плюс дадатковую секцыю, у якой музыкі агучвалі нямое кіно.

   Юлія Кавязіна: Ідэя фестывалю электроннай музыкі ды лічбавага мастацтва лунала ў паветры даўно. Музычныя фэсты мы ладзілі з2008 года. У 2011-ым правялі відэафэст Live Performers Meeting. Лагічна, што мы вырашылі аб’яднаць гэтыя два кірункі. У Беларусі ўжо ёсць праекты, напрыклад, Аляксея Дэ Бронхе, Pavel Ambiont, якія працуюць з аўдыёвізуальным мастацтвам. Трэба было толькі прыдумаць, каго везці хэдлайнерам. Выбаралі Роберта Хенкэ з Monolake і Тарыка Барры. Mental Force – гэта лагічны працяг 8-гадовай працы ў клубах Менску.

   Аляксандр Карнейчук: Сцэна 34mag з’явілася ў 2012 годзе, калі Дзяніс Чырка, арганізатар ФСП, прапанаваў 34mag стварыць уласную пляцоўку на фестывалі. У выніку мы ладзілі мініфестываль унутры большага фестывалю цягам чатырох гадоў. Нашыя сцэны заўжды былі крафтавыя. У першы год пад Ракавам мы пабудавалі індзейскі вігвам, потым – экадом-паўсферу. Летась у нас наагул не было сцэны. Мы вырашылі, што лес будзе яе абрамленнем, і змясцілі танцпол пад дрэвамі, якія былі нашымі дэкарацыямі.

Як камунікаваць з артыстамі?

Чым прывабіць, каб яны захацелі ўзяць удзел у фэсце?

   Аляксандр Багданаў: Для артыстаў Беларусь як «тэра інкогніта» – а гэта асноўная сіла прываблівання. Для іх гэта: «Ваў, я паеду ў Беларусь!». Нашая краіна ўсё яшчэ застаецца белаю плямай на мапе.

   Аляксей Кутузаў: З іншага боку, у нас былі прэцэдэнты, калі музыка проста адмаўляўся прыязджаць у Беларусь. З палітычных ці эканамічных прычынаў. Апроч ганарару, яны чакаюць, што людзі пасля канцэрту пойдуць у краму і купяць іхныя кампакт-дыскі ці вініл за нармальныя грошы. Таму такія краіны, як нашая, не заўсёды ўваходзяць у сферу інтарэсаў некаторых артыстаў. Ім выгадней рабіць турнэ па Амерыцы ці Еўропе.

   Ягор Захарка: Калі з артыстамі кантактуеш наўпрост, яны часта ідуць на саступкі і гатовыя самі сабе збіваць ганарар. У нас было шмат такіх выпадкаў. Але, калі дамаўляешся праз букінг-агенцтва, май на ўвазе, што там жорсткі бізнес. Іх наагул нічога не цікавіць, апроч сумы ўзнагароды.

   Міла Котка: Я ўдзячная фэйсбуку, бо стала неверагодна проста кантактаваць беспасярэдне з мастакамі ды наагул з творчымі людзьмі. Ты пішаш ім у прафайл – і праз дзесяць хвілінаў прыходзіць адказ: «Прывітанне! Што трэба?».

Калі мы звязаліся з менеджарамі Os Gemeos [стрыт-мастакамі, удзельнікамі мінулага фэсту – 34mag], да апошняга моманту думалі, што яны м*дакі. Задача любога менеджара – зрабіць як найлепш для свайго працадаўцы, таму яны замаўляюць першы клас самалёта. А ў мяне бюджэт фестывалю меншы, чым кошт тых квіткоў.

   Аляксандр Багданаў: Для любога артыста важна ўзяць удзел у акцыі з арыгінальнаю канцэпцыяй. Калі мае гурты паклічуць на фестываль у вёску, дзе на гары будуць будаваць хатку на курыных ножках, і прапануюць не пяць тысяч, а тысячу, я пагаджуся. Гэта будзе лепей, чым з’ездзіць проста на нейкі фестываль, дзе стаіць вялікая сцэна, шмат народу каўбасіцца, шмат гуртоў выступае. Гэта для групы цікавей. Гэта магчымасць развіцця.

   Юлія Кавязіна: Чым часцей праводзіш фэсты ці мерапрыемствы, тым лягчэй тлумачыць, хто ты. Ёсць спіс, хто да цябе прыязджаў, хто граў. Кшталту партфоліа. Яшчэ добра, калі ёсць асабістыя кантакты. Калі ездзеш на іншыя фестывалі, знаёмішся, дамаўляешся: «Давай-ка ты на наступны год да мяне». Пасля выступу Monolake мы падышлі ды сказалі, што прыехалі да яго за тысячу кіламетраў і яшчэ яму напішам.

   Аляксандр Карнейчук: У тропікал-бэйс-сцэне ўсе адзін аднаго ведаюць, таму з наўпроставым кантактам праблемаў няма. Тым больш з некаторымі музыкамі да гэтага ўжо не адзін келіх піва выпіў.

Як камунікаваць з уладамі?

  Ягор Захарка: Лепш не парушаць закону. Адкрываць усе пастановы, законы аб масавых мерапрыемствах, каб пазбягаць праблемаў з мясцовымі ўладамі. Для сустрэчаў з чыноўнікамі я купіў сабе пінжак. Прыходзіў з паголенаю барадой, прыносіў дакументы ў кейсе і ў тэчках. Напярэдадні ўзгадваў афіцыйны стыль камунікацыі. Галоўнае – пакінуць станоўчае ўражанне. У свой час мы зрабілі памылку: прыехалі, атрымалі дазвол і з’ехалі. Трэба было пазнаёміцца, распавесці пра сябе, бо потым нам пачалі палкі ў колы ўстаўляць. Праз тры гады ўсплыла інфармацыя, што ў выканкаме думаюць, быццам мы рыхтуем музычна-апазіцыйны пераварот у краіне.

   Юлія Кавязіна: Фестываль пачынаецца з напісання праекту. Без гэтага было б складана прапанаваць нешта партнёрам і гарвыканкаму. У Менску не трэба ні з кім знаёміцца, ты падаеш спіс пастановаў разам з назваю праекту. Прыходзіш, даеш паперку. Праз некалькі дзён забіраеш. У нас былі пытанні з фармуліроўкаю «музычна-візуальны фестываль», бо калі пазначаеце «відэа», трэба несці відэаматэрыялы ў кінавідэапракат, каб яны праглядалі іх на адсутнасць парнаграфіі. Мы не маглі гэтага зрабіць, бо ў нас відэашэраг генераваўся камп’ютарам і чалавекам, які кадаваў гэты відэашэраг. У выніку мы запісалі проста «музычны фэст».

Для сустрэчаў з чыноўнікамі я купіў сабе пінжак. Прыходзіў з паголенаю барадой, прыносіў дакументы ў кейсе і ў тэчках.

   Аляксей Кутузаў: Калі сустракаешся з прадстаўнікамі Менгарвыканкаму, райвыканкаму, міліцыі ці МНС, неабходна разумець, што гэта звычайныя людзі, якія выконваюць сваю працу. Табе з імі трэба сябраваць. Ім з табой – таксама. Самае галоўнае – гутарыць з імі на зразумелай мове, тады яны бачаць узаемадзеянне, разумеюць, што ты ідзеш ім насустрач, і самі робяць усё магчымае, каб мерапрыемства прайшло гладка.

   Міла Котка: Так, неабходна выбіраць мову: ніякіх словаў «стрыт-арт», «гарадскі актывізм», «альтэрнатыўнае мастацтва». Мы выкарыстоўвалі «манументальны мастацкі роспіс будынкаў у цэнтры гораду».

Калі трэба пачынаць прома-кампанію?

Якія каналы камунікацыі лепей задзейнічаць?

Калі запускаць квіткі ў продаж?

   Юлія Кавязіна: Прома-кампанію трэба запускаць задоўга да фестывалю. Неабходны спіс медыяў, дзе тваё мерапрыемства мусіць быць абавязкова, дзе ёсць твая публіка. Канцэпцыя з квіткамі мусіць зыходзіць з бюджэту фестывалю. Выключна халодны разлік: выдаткі плюс падаткі.

   Ягор Захарка: Усё па меры развіцця. У першы год для нас было «ваў» быць на афішы TUT.by. Праз чатыры гады TUT.by сам пачаў браць у нас інфармацыю. Найлепш, калі парталы самі пішуць пра цябе. Тады звычайна журналіст выдае нешта крутое, а не дублюе дасланы табой прэс-рэліз.

   Міла Котка: Калі фестываль шматпластовы, то і рэкламаваць яго трэба гэтак жа. Нашае жыццё разнастайнае: мы і флаер у руках круцім, і на афішу звяртаем увагу.

Трэба даваць інфармацыю аб праекце так, каб чалавеку гэта здавалася не рэкламаю, а цікаваю гульнёй. Рабіце афігенную карцінку. Не рэкламны борд, а твор мастацтва.

   Аляксандр Багданаў: Ці не звяртаем. З прычыны засілля тыпавога маркетынгу: развесілі афішы па вулічных тумбах ці ў метро, флаеры раскідалі, на TUT.by банер павесілі, у сацсеткі інфармацыю ўкінулі – усё. Стандартная схема. Трэба рабіць па-іншаму. Калі гэта флаер, то ён мусіць вылучацца з агульнай кіпы флаераў. Стыкер таксама мусіць быць нестандартны, каб чалавек, груба кажучы, прыляпіў яго сабе на ноўтбук. Трэба даваць інфармацыю так, каб чалавеку яна здавалася не рэкламаю, а цікаваю гульнёй. Рабіце афігенную карцінку. Не рэкламны борд, а твор мастацтва.

   Ягор Захарка: Найперш трэба разумець, што вы дорыце чалавеку эмоцыю. Рэкламны пост у фэйсбуку вялізнага фестывалю «Мост» збірае пару лайкаў, бо складзены стандартна, а часам нават і з памылкамі. Фармальнае стаўленне адразу адштурхоўвае. Важна нават у тым пасце, які пішаш у сацсетках, перадаваць гісторыю, распавядаць простыя рэчы. Не крычаць, што прыязджае мегасуперкруты артыст, які заваяваў вялізную колькасць статуэтак. Можна гэта зрабіць прасцей, змяшаць з эмоцыямі, з гэтым артыстам – і атрымаецца прыгожы ненадакучлівы пост.

   Аляксей Кутузаў: Яшчэ 15 гадоў таму я зразумеў, што рэкламы мала не бывае. Чым раней яе робіш, чым больш каналаў выкарыстоўваеш, тым лепш. Калісьці я хацеў даваць афішу пра тэхна-вечарынкі ў газету «Ва-банк», якую кідалі ў паштовыя скрыні, і ў «Вечерний Минск». Калі ў іх ёсць афіша, чаму б там не быць тэхна-вечарыне?

   Міла Котка: Я лічу, што найлепшая аўдыторыя – гэта сябры. Усе тыя, хто цябе разумее, хто і так прыходзіў на твае кватэрнікі, а потым на больш маштабныя мерапрыемствы. Таму я імкнуся асабіста ці хоць бы ў фэйсбуку запрашаць самых любімых сваіх сяброў на мерапрыемствы, нягледзячы на тое, што яны, напэўна, і так пра іх ведаюць. Калі Багданаў мне дасылае спасылку на нейкую імпрэзу, я адчуваю адказнасць: трэба прыйсці. Не забывайце пра гэты інтымны момант.

Як адбываецца фінансаванне фестывалю?

   Юлія Кавязіна: Нашымі партнёрамі былі замежны інстытут і ўнутраныя партнёры. Артыст ехаў з Германіі, таму мы напісалі ў Інстытут імя Гётэ. Яны падтрымліваюць праекты, у якіх бяруць удзел нямецкія артысты. Далей нам былі неабходныя тэхнічныя партнёры. Мелі патрэбу ў друкаванай прадукцыі – ішлі да друкароў. Мелі патрэбу ў мікрафонах, святле ды іншым – звярнуліся ў кампанію iDJ. Шукаеш партнёраў, зыходзячы з уласных інтарэсаў. Пасля афармляеш рэкламу на паслугі.

   Міла Котка: Кожны, хто плоціць грошы, хоча нешта наўзамен. Трэба знайсці тое, што вас аб’ядноўвае. Агульны рэкламны пакет ніколі не працуе для ўсіх. Калі трэба штосьці канкрэтнае для фестывалю, варта ісці менавіта ў тую кампанію, якая аказвае гэтыя паслугі. Напрыклад, фарбы, ежа мастакам, пражыванне, пералёт. Я як арганізатар не несла за гэта выдаткаў, а гэта немалаважны пункт. Бартарам прасцей закрыць усе пункты.

Калі патрэбная спонсарская падтрымка кампаніі, трэба наўпрост ісці ў яе маркетынгавы аддзел і, пажадана, за год да вашага мерапрыемства. Кожная кампанія размяркоўвае бюджэт на год. Першы варыянт: вы прыходзіце да пачатку справаздачнага года, калі плануюць выдаткі на лета. Другі варыянт: пад канец справаздачнага года, калі грошы засталіся ды іх трэба кудысьці хутка скарыстаць.