Рома ў Мексіцы, Гватэмале і Гандурасе

Мы з Воляй брыдзём па беразе шырокай амерыканскай трасы, пакідаючы за плячыма аэрапорт Даласа. Халодны, прысыпаны пяском і соллю Нью-Ёрк змяняецца вясновым пустынным Тэхасам. Мы прызямліліся гадзіну таму і цяпер бесклапотна топчам узбочыну ў паўднёвым кірунку. Дыхаецца па-сакавіцку лёгка. Свежы вецер цярэбіць маю расшпіленую куртку.

Апошнія пяць дзён у Нью-Ёрку мы праваляліся з тэмпературай за 38˚С і збіралі заплечнікі па калена ў соплях. Мы так і не адважыліся знайсці яхту – Сеня нечакана атрымаў грын-карту, прадаў тачылу і зваліў па справах у Маскву. Маё вернае карыта ўжо даўно спачывае на сметнішчы, а аглядаць мясцовыя прыстані без колаў пад дупай – справа вельмі няўдзячная. Таму ідэю прайсціся пад ветразем прыйшлося адкласці да лепшых часоў.

Цяпер уся гэтая нью-ёркаўская бытавуха ўжо ў мінулым, мы брыдзём па тэхаскай трасе і маральна рыхтуемся да жахлівага амерыканскага аўтаспыну. Але выцягнуць вялікі палец я не паспяваю – побач з намі ўжо спыняецца машына.

За стырном старэнькага бэжавага «гранд-меркурыя» сядзіць чалавек гадоў сарака пяці. Гэта Джордж. У яго вялікія кісці рук, ліхая лысіна на патыліцы, круглы лоб і масіўныя акуляры савецкага інжынера. Ягоная міміка – нібы запаволены ў два разы відэашэраг, ён размаўляе вельмі мякка, удумліва і адразу ж пагаджаецца давесці нас да Форт-Ўэрта. Джордж жудасна нагадвае класічнага маньяка з амерыканскіх фільмаў. Настолькі жудасна, што я мімаволі аглядаю прастору пад сядзеннямі і дзвярныя кішэні на прадмет цесака са слядамі загусцелай крыві. Вадзіла тым часам прапаноўвае заскочыць на хвілінку да яго на хату, каб захапіць мапу і тое-сёе перакусіць. Мы пагаджаемся.

Па дарозе балбочам пра аўтаспын тых часоў, якія ўжо не вярнуць. Джордж і сам не раз ганяў спынам па маладосці. Кажа, што пасля ўзарваных вежаў Амерыка вельмі змянілася.

Ужо ў цемры ён адвозіць нас за сто міль ад свайго дома і частуе вячэрай. Мы сядзім у Burger King і бясконца доўга смакуем апошнія кавалачкі бульбы. Я разумею, што Джорджу няма да каго вяртацца дамоў, і гэты добры маньяк у акулярах з надзеяй чакае, што мы прапануем яшчэ адну хаця б трохі цікавую тэму для гутаркі. Праз хвіліну ён сумна прызнае, што, напэўна, пара ехаць. Падкідвае нас да бліжэйшага гатэля, здымае нам нумар і растае ў ночы, каб вярнуцца ў свой блакітны домік з завешанымі вокнамі.

Ён мог бы быць ідэальным маньякам, але зрабіўся проста адзінокім чалавекам.

Штаты застаюцца за плячыма. Цэлае жыццё застаецца ў мінулым. Мы прабіраемся ўсё бліжэй да мексіканскай мяжы – старонка павольна пераварочваецца.

У мяне зусім не было часу асэнсаваць усё, што адбывалася, пакуль мы рвалі праз кантынент і тусаваліся ў халодным Брукліне. Але цяпер, стоячы на краі велізарнай краіны, я разумею, што буду сумаваць па Штатах. Я ўспамінаю вымотвальны Лос-Анджэлес, любімую Аляску і тытанік Нью-Ёрк, які ідзе на дно. Цяпер, калі нашая іміграніяда засталася за плячыма, уся гэтая гісторыя варушыць унутры мяне цёплыя пачуцці.

Мы перасякаем мексіканскую мяжу ў мястэчку Нуэва-Лярэда, і з першых жа секундаў робіцца ясна, што мы трапляем у іншы свет. Натоўпы мексіканцаў цякуць праз пост у абодва кірункі. Адразу за пераходам стаіць калона таксовак – спрэс дабітае хлам’ё родам з дзевяностых. Мы заскокваем у бліжэйшую калымагу і просім давезці нас да вакзала.

У Нуэва-Лярэда базуецца адна з самых моцных какаінавых груповак. Па вуліцах снуюць пікапы, пад завязку забітыя ваеннымі аўтаматчыкамі, якія праводзяць нас здзіўленымі позіркамі. Падобна на тое, што мы адзіныя белыя ў гэтым горадзе.

Прыпамінаю, як пару дзён таму мы кантаваліся ў гасцях у адной тэхаскай сям’і і глядзелі па тэлебачанні крывавы рэпорт акурат адсюль. У роліку распавядалі пра вынікі спецаперацыі, у якой загінулі паўсотні чалавек, дзеля ста кілаграмаў коксу. Пасля гаспадыня дома распавяла нам пра сваё ранча ў Мексіцы, на якое яна не можа трапіць апошнія дзесяць гадоў у выніку пастаянных какаінавых войнаў.

Нарэшце мы дабіраемся да вакзала і бяром квіткі на аўтобус да Мантэрэя – бліжэйшага больш-менш бяспечнага горада. Перад адпраўкай у салон аўтобуса ўломліваецца вайсковец з відэакамерай і здымае кожнага пасажыра буйным планам, а-ля Сэрджа Леонэ. На маршруце праз паўночныя рэгіёны Мексікі аўтобус спыняюць пяць разоў для праверкі дакументаў і дагляду багажу. У прыцемках мы ўязджаем у Мантэрэй.

Вырашаем адразу не кідацца ў адрэналінавыя мексіканскія прыцемкі і застаёмся начаваць на вакзале. Але як толькі мы раскладваем спальнікі, падыходзіць паліцэйскі патруль і просіць нас знікнуць адсюль. Выбару няма – мы вывальваемся ў душны горад.

Праз дарогу ад вакзала пад фіялетавым неонам паляць сіськастыя шлюхі, праз кожныя сто метраў дымяць мангалы, ля іх можна прыкупіць така або бурыта. Мы набываем у вулічнага гандляра бутэльку колы і парачку хот-догаў ды цягнемся па тратуарах у пошуках найтаннейшага гатэля.

Літаральна ў кожным будынку на нашым шляху працуе як мінімум адзін бардэль. Цьмянае святло падваротняў, самотныя бухія мексіканцы, што паўзуць пад тваімі нагамі, – усё навокал намякае, што лепей хутчэй забіцца ў якую-небудзь нару далей ад лішніх вачэй. Пакой, які мы знаходзім, відавочна прызначаны для двухгадзінных спатканняў – тут ёсць толькі ложак і малюсенькі ванны пакойчык. Нават нашы невялічкія заплечнікі з цяжкасцю змяшчаюцца ў зазор паміж сценамі і ложкам. Сон прыходзіць хутка.

Наступнай раніцай нарэшце атрымліваем магчымасць як след разгледзець мексіканцаў. Выходзім з гатэля і літаральна ўпіваемся позіркам у кожнага мінака.

Па чарзе тыцкаем пальцамі ў людзей і шэпчам адно аднаму: «О! Глядзі вунь на таго!» – «Бля! Яны рэальна носяць нажы ў ботах!» – «Бачыш? У яе прычоха, як у савецкай прадавачкі!» Рэальнасць перапаўняецца тлусценькімі жанчынамі з велізарнымі сіськамі і вусатымі, цвёрдымі, як леташняя булка, мужыкамі ў шыракаполых капелюшах і зіхоткіх ботах. На рагу вуліцы адзін сеньёр націрае да бляску боты іншаму сеньёру з газетай у руках. Побач размясцілася сеньярыта, каб пабарыжыць нарэзаным ананасам. Ля ўваходу ў танную закусачную хрыпяць нешта трубна-дудачнае дапатопныя калонкі. Нарэшце мы трапляем у мексіканскі серыял!

Натхнёныя, збіраемся адразу рваць у Мэхіка-Сіці, каб збегчы далей ад паўночных рэгіёнаў. Да таго ж у Волі нейкім цудам знаходзяцца знаёмыя ў сталіцы. З Мантэрэя наіўна вырашаем выбірацца пешшу – гэты працэс адбірае ў нас чатыры гадзіны. Мы трапляем у бясконцую пыльную будоўлю. Увесь прыгарад жыве пад гудзенне перфаратараў і цыркулярак ды рык бензінавых генератараў. Будуецца і дабудоўваецца ўсё – нават, здавалася б, скончаныя дамкі маюць на даху шчацінне арматуры, якое пакідаюць на той выпадак, калі ў сям’і раптам з’явяцца грошы, каб узвесці яшчэ адзін паверх.

За дзень дарогі мы адужваем палову адлегласці да сталіцы і ўвечары дабіраемся да нейкага мексіканскага гарадка. Мы брыдзём па начных вуліцах, каб адшукаць хоць якое-небудзь жытло. Хутка робіцца ясна, што напрасіцца ў госці ў вялікую мексіканскую сям’ю наўрад ці атрымаецца – усе дамы абгароджаныя высачэзным плотам, а з надыходам цемры прыстойныя гараджане адразу хаваюцца па хатах, зачыняюць дзверы, завешваюць вокны. «Ноч апускаецца на горад – мафія прачынаецца!»

Рабіць няма чаго, мы на дыбачках прабіраемся на страху нейкага адміністрацыйнага будынка, раскідваем спальнікі і рыхтуемся да адпачынку. Толькі я скідваю красоўкі, як ад ценю прыбудовы аддзяляецца прывідная постаць. Глыбокім басам чалавек просіць мяне падысці бліжэй, і я няўпэўнена падыходжу. Высвятляецца, што гэта мясцовы ахоўнік – вусаты мексіканец гадоў пяцідзесяці-шасцідзесяці. Як толькі ён упэўніваецца, што мы не рабаўнікі, адразу цяплее і расплываецца ва ўсмешцы. Мы з Воляй на пальцах тлумачым яму, што нам няма куды падзецца, і ахоўнік без лішніх словаў дазваляе нам застацца на начоўку. Праз нейкі час нават прыносіць коўдры.

Першыя словы, якія нам удаецца вывучыць у Мексіцы, – muy peligroso («вельмі небяспечна»). Іх як мантру паўтараюць усе і з любой нагоды. Peligroso тут літаральна ўсюды – і ў самым прыстойным раёне горада, і ў пастарунку паліцыі. Падобна на тое, што нават думаць пра Мексіку – peligroso. Вось і цяпер нас падкідвае дальнабой, які ад душы жадае вывезці парачку грынга з небяспечнага раёна. Наступную ноч мы правядзём у кабіне цягача на вузкай спальнай паліцы ў гарачых мексіканскіх абдымках з потным кіроўцам.

Наперадзе нас чакае тыдзень жыцця ў сталіцы. Мы кідаем косці ва ўкраінскай пенсіянеркі Таццяны, якая імігравала ў Мексіку ўслед за дочкамі, што выйшлі замуж за мясцовых мача. Ад футурыстычнага Мэхіка ў нас начыста зносіць дах. Метрапалітэн горада нагадвае савецкія фільмы пра піянераў космасу. Цягнікі – касмічныя караблі, мексіканцы – іншапланецяне. За адну паездку ў метро мы двойчы бачым, як дзяўчаты падкручваюць сабе вейкі сталовай лыжкай. Дарэчы, усе станцыі метро тут маюць свой унікальны лагатып. Гэта зроблена спецыяльна, каб прасцей было патлумачыць кірунак неадукаваным індзейцам.

Праз пару дзён мы пакідаем Мэхіка і перасяляемся ў горную вёску Сан-Хасэ-дэль-Пасіфіка. Гэтае невялічкае паселішча знакамітае ледзь не на ўвесь свет дзякуючы галюцынагенным грыбам (іх тут як на радзіме дзьмухаўца вясною). Дзякуючы гэтай фічы вёска амаль круглы год пад дышаль забітая валацугамі ўсіх масцяў.

Мы селімся ў хіпарскай камуне Casa de Catalina, і нас адразу ж частуюць адварам з канабісу. Пакуль мы з кожным глытком апускаемся ўсё глыбей у незапланаваны трып, суседзі разводзяць агонь у каміне і падаюць вячэру. Суп вельмі смачны, але есці замінаюць назойлівыя зорачкі, якія лётаюць вакол. Я адганяю іх рукамі і азвярэла наярваю лыжкай. Недарэчы ў поле майго зроку трапляе агонь з каміна, і я ўмомант забываю пра ежу. Як начны матылёк, загіпнатызаваны вулічным ліхтаром, заліпаю на языках полымя. Воля з націскам апускае маю руку з напоўненай лыжкай назад у талерку, і мы абое губляемся з жыцця на цэлую гадзіну.

Мексіка – гэта зона ачышчэння ад матэрыялізму. Тут ужо няважна, у што ты апрануты і колькі бабла ў тваіх кішэнях. Ты можаш праліць сабе на пуза кубак кавы і ўсё астатняе жыццё хадзіць у гэтай майцы. Цябе сустракаюць не па адзежцы, а па вачох.

Мы ўпісваемся на човен да гватэмальскага Лівінгстана – у гэты калісьці буйны партовы горад можна трапіць толькі па вадзе. За гадзіну марской гонкі на спід-лодцы я да сіні адбіваю сабе яйкі аб лаўку і высаджваюся на сушу пры дапамозе ўсіх чатырох канцавін. Два чорныя амбалы дапамагаюць мне выцягнуць на бераг заплечнік і тут жа прапаноўваюць купіць травы. Я адмаўляюся, бо ў нас з Воляй ужо запланаваная культурная праграма.

Мы селімся ў хостэл на ўскрайку горада, затарваемся салодкім і прымаем беражліва схаваныя ад усіх памежнікаў маркі ЛСД. У акне без аконнай рамы разлітае мора, над якім вісяць хмары колеру сырой зямлі. Цямнее. Густая чарната міксуецца са шчыльным святлом вулічных ліхтароў. Нас выносіць вонкі і цягне па вузкіх вулачках гарадка. Крамы пакрытыя цвіллю, чорныя людзі замерлі ў чорных падваротнях, паветра можна катаць у чорныя снежкі. Мы запавольваемся, каб лепей разгледзець брук, упіцца вачыма ў твар чарговага мінака, урубіцца ў трапяткое святло, якое ледзь прабіваецца праз вершаліны дрэваў. Мясцовая футбольная пляцоўка набітая бліскучымі чорнымі целамі, што перапасоўваюць адно аднаму мяч-ядро. Мы заліпаем на гэтую шаманскую карцінку, і, здаецца, нас ужо нішто не зможа ссунуць з месца. Уся рэчаіснасць – выразна вывераны кадр.

Маё «я» тым часам губляе межы. Я расплываюся ў прасторы тонкай празрыстай коўдрай. Я захутваю свет сабой. Я раблюся чыстай увагай – трэскам струн, хрусткімі стрэлкамі гадзінніка, густой ватай неба. Інтэрпрэтацыя губляе сэнс, словы разбураюцца ў літары, знакі не маюць значэння. Свядомасць, вострая як брытва, знаходзіць прыгажосць ува ўсім. Маштаб увагі няважны – мімалётнае адлюстроўваецца ў вечным, і разам яны аднолькава ідэальныя.

Мы выходзім на прычал. Чорныя хвалі б’юцца аб бетон. Нібы голыя, мы ляжым на мокрым халодным асфальце. Здаецца, ідзе дождж. Мы ловім кроплі вуснамі і плачам ад убачанага. Мы перажываем экзістэнцыйнае паражэнне.

Рэспубліку Гандурас мы бяром прыступам на машыне нейкага дзяржаўнага клерка, які шалёна рады магчымасці папрактыкаваць сваю англійскую. Малы шчуплы мужычок у пенжыку доўга фармулюе свае пытанні і некалькі разоў паўтарае нашы адказы. У фінале ён запрашае спадарожнікаў у кафэ на вячэру, дзе мы – упершыню за месяц бананавай дыеты – да адвалу наядаемся мясам.

На каўчсёрфінг мне прыходзіць запрашэнне ад шыракаскулага гандурасца Хорхэ. На выгляд яму каля пяцідзесяці. А яшчэ ён валодае досыць вялікім гатэлем у надта малым мястэчку Замбрана непадалёк ад сталіцы. Мы вырашаем, што гэта нядрэнная магчымасць перадыхнуць ад стамляльнай вулічнай сумятні, і бяром курс на гатэль.

Хорхэ паўстае перад намі неверагодна ветлівым чалавекам. Ён адзін жыве ў сваім вялікім гатэлі, які перажывае не самыя лепшыя часы. Будынак больш нагадвае старую еўрапейскую сядзібу і рэзка вылучаецца сярод тыповага гандураскага гаўнабуду. Мы раскладваем рэчы на апошнім паверсе, у пакоі з малым балконам і панарамным відам на пышныя клёны.

Мы планавалі правесці тут тры дні, але яны павольна расцягнуліся на тры тыдні. Штодня Хорхэ гатуе для нас неверагодныя абеды, ад якіх мы нават трохі назапашваем тлушчыку. Воля бярэ на сябе абавязкі домработніцы і дапамагае Хорхэ на кухні. Я выпраўляю дробныя бытавыя касякі: рамантую машыну, лакірую аблупленыя дзверы і аконныя рамы, перакладаю чарапічны дах.

За першыя два тыдні нашага пастою ў гатэль не завітаў ніводзін бяздомны сабака, я не кажу ўжо пра кагосьці больш плацежаздольнага. Мы з Воляй вырашаем зрабіць Хорхэ новы сайт і тыдзень распрацоўваем лагістыку і дызайн. Калі дэманструем гаспадару канчатковы варыянт, добры самотны Хорхэ расплываецца ва ўсмешцы і некалькі наступных дзён кожную гадзіну дзякуе нам за тое, што мы ёсць на свеце.

Час, праведзены у ціхім утульным гатэлі, я назваў бы самым улагоджаным адрэзкам свайго падарожжа. Цёплымі вечарамі мы з кубкамі гарбаты доўга сядзім на балконе і разглядаем кароны дрэваў. Часам Воля сядае ўдасканальваць сваю іспанскую, а я раблю замалёўкі ў нататнік. Нам добра і спакойна. Так спакойна, што хочацца проста заплюшчыць вочы і замаўчаць.

Дух гэтага месца нагадвае мне доўгія летнія вечары на вёсцы ў маіх старых. Я, зусім яшчэ маленькі, сяджу пад ліхтаром на лавачцы ля хаты і разглядаю жмені зорак. Гудзе малаказавод. Недзе ўдалечыні брэшуць сабакі. Бабуля нясе з хлява сырадой. Я сяджу і гляджу ўверх. І няма нічога цяплейшага за гэты просты вясковы ўклад.