Рома на Алясцы

За некалькі дзён мы пралятаем на нашым верным «доджы» сонечную Каліфорнію і дажджлівы Арэгон ды ў самы разгул глухой ночы ўвальваемся ў Сіэтл. Тут мы пакідаем Сеню ў кругласутачным кафэ – да Аляскі ён паляціць самалётам, бо не мае канадскай візы. А ў нас з Воляй наперадзе чатыры тысячы кіламетраў тайгі.

За ўсю дарогу да Энкарыджа дзікія звяры будуць трапляцца нам часцей за людзей. Паліва падаражэе да двух даляраў за літр, а адлегласці паміж населенымі пунктамі пераваляць за трыста кіламетраў. Мы будзем бачыць толькі бясконцы жоўты лес, снежныя шапкі гор і спрадвечныя кашлатыя постаці ласёў, мядзведзяў ды бізонаў. Мы будзем спыняцца ля ручаінак, каб набраць сцюдзёнай вадзіцы, ператварыць яе ў кіпень, а потым – у гарбату. Печка ў машыне канчаткова здохне. З правіянту застануцца толькі пара пачак рысу, грэчка, якую нам падарыў Сымон з Сан-Францыска, нейкая куча макароны і бляшанак дзесяць кансерваў: курыца, рыба, бабы. І ўсё гэта мы будзем гатаваць на амерыканскай паходнай плітцы Coleman, якую купілі за дваццатку яшчэ ў Лос-Анджэлесе.

Але ўсё гэта будзе наперадзе. А пакуль мы з Воляй стаім за дзвесце кіламетраў ад Ванкувэра, і ў нас канчаткова скончыліся грошы.

Скалістыя горы цягнуцца з поўначы на поўдзень Канады амаль пяць тысяч кіламетраў. Шырыня горнага ланцуга каля сямісот кіламетраў, і дзесьці ў сэрцы гэтай шырыні мы з Воляй сядзім у аўтамабілі.

З рухавіка аб’ёмам тры з чвэрцю літры б’е прыгожы бензінавы фантанчык. Бензін 87-ы. Яго нам заліў добры канадскі дзядуля, калі мы стаялі з таблічкай «Gas needed» на запраўцы ўсё ў тых жа гарах. Але што да цяперашняга моманту, то ехаць далей немагчыма – ёсць рызыка ператварыцца ў агнявую камету і спаліць нацпарк да д’ябла. Сітуацыя пагаршаецца тым, што навокал няма Wi-Fi і, баюся гэта агучваць, нават GSM-сеткі. З аўтаслясарным рамяством я на «вы», так што становішча паступова набліжаецца да катастрафічнага. З прыладаў я маю толькі малы развадны ключык і дзве адвёрткі. Яшчэ ёсць Воля, каб панікаваць.

Я цвёрда вырашаю адрамантаваць тачылу і ныраю з галавой пад капот. Тым часам мая партнёрка тармазіць рэдкія машыны ў надзеі нарвацца на механіка нашай мары. Спыняюцца 100 % аўто, але фізічна дапамагчы ніхто не можа.

Пакуль я трэці раз спрабую ліквідаваць фантан пад капотам, Воля нарэшце заарканьвае нейкага канадца нападпітку. Ён адважваецца пакалупаць наш матор – разбірае паводле майго метаду месца прабоіны, пранікнёна глядзіць у праапераванае сэрца аўтамабіля і прыкручвае ўсё назад. Сраная шчылінка працягвае пырскаць дарагім бензам. Канадзец дзіка просіць прабачэння і паспешна з’язджае.

Я разбіраю мацаванне чацвёрты раз, намотваю на месца прабоіны жавальную гумку і моцна закручваю ўсё, што можна закруціць. Фантанчыка больш няма.

Не паспяваем мы завесціся, як аднекуль з’яўляецца ўсё той жа п’янаваты канадзец і прэзентуе нам пакет з бутэрбродамі. Наступны раз мы сустракаем яго ў бліжэйшым горадзе. Мужык шалёна рады нас бачыць. Ажно дае сотку баксаў на рамонт.

Праз восем тысяч кіламетраў машына ўсё яшчэ едзе на жавальнай гумцы.

– Мяса ў іх тут гаўно! Не, нармальнае знайсці можна, але яго яшчэ пашукаць прыйдзецца. Я вось што прапаноўваю: уначы пойдзем на могілкі і на вуду гусака зловім. Іх там дахалеры ў сажалцы плавае. Галоўнае, каб ніхто нас не спаліў, бо за гусака табе тут такі тэрмін улепяць! Больш, чым за чалавека, – кажа Гена і ўпіваецца позіркам мне ў твар.

З Генам мы знаёмімся праз пару дзён пасля прыбыцця ў Энкарыдж. Амаль адразу ён селіць нашу брыгаду ў сваю хату і ставіць на поўнае ўтрыманне. Гене за пяцьдзясят. Ён прывёз сваю сям’ю на Аляску год таму дзякуючы латарэі Green Card. Па-англійску Гена амаль не размаўляе, таму пакутуе ад недахопу простых чалавечых стасункаў. Праз гэтую акалічнасць першыя пару дзён мы выходзім з-за стала далёка за поўнач.

Падчас сяброўства з Генам і ягонай сям’ёй мы некалькі разоў робім вылазкі: то па рыбу, ад якой мясцовыя рыбакі адразаюць два шматочкі філеечкі, а астатняе проста выкідаюць, то па яблыкі, якія амерыканцы ўвогуле лічаць неядомымі. Праз тое, што Гена дакладна ведае, дзе і што не так ляжыць, ягоная сям’я ніколі не галадае. Больш за тое – апошні раз я так смачна аб’ядаўся, мусіць, у Грузіі.

Я ведаю так шмат людзей, што жывуць па-за сістэмай. Хтосьці паліць паліцэйскія ўчасткі, хтосьці не ўжывае мяса, хтосьці засынае і прачынаецца ў закінутых будынках. Кожны носіцца са сваім пазасістэмным сцягам і крычыць на кожным куце аб прагнілым свеце. А Гена тым часам збірае ранеткі і робіць з іх варэнне.

Калі б не Гена, мы б ужо даўно елі кару з дрэваў і заварвалі чарназём замест кавы. Нашы з Воляй грошы скончыліся яшчэ пад Ванкувэрам, а дзе зарабіць новыя, мы пакуль не ведаем. Запас макароны відавочна вычарпаўся. Да таго ж за наш экстрэмальны аўтапрабег назбіраўся стос штрафных квітанцый за паркоўку.

Гена падабраў нас на ўзбочыне і выдзеліў пакой у сваім доме. Звычайна у гэтым пакоі жывуць дзве ягоныя дачкі, Паліна і Ксюша, але дзяўчынкі таксама не супраць нашага візіту. Нас, дарэчы, зноў трое – Сеня дабраўся да Энкарыджа па паветры хутчэй за нас і пару дзён перабіваўся па каўчы ў чаканні нашага прыезду.

Пакуль зусім не пахаладала, нашая тройка ў пошуках працы абыходзіць усе парты, да якіх толькі можна дабрацца. Але наступны рыбны сезон пачынаецца толькі ў студзені, таму больш-менш годных вакансій няма татальна. Адзіныя варыянты падпрацоўкі, якія могуць нам свяціць, – гэта мыццё посуду або пагрузка-разгрузка ўсялякага хлам’я, але пасля лос-анджэлескага экспірыенсу я цвёрда вырашаю гэтых памылак не паўтараць. Час цягнецца, і грашовае пытанне паўстае вельмі востра.

Можна, вядома, кінуць машыну ў якім-небудзь кювеце і рвануць спынам на ўсходняе ўзбярэжжа, але ўзнікае шэраг праблем:

1. Нельга проста ўзяць і кінуць машыну: за пакінуты без нагляду аўтамабіль у ЗША прадугледжаныя сур’ёзныя штрафы. Прадаць тачылу таксама вельмі складана, бо зімой на Алясцы ад «каравана» мала карысці, да таго ж ён зарэгістраваны ў Каліфорніі.

2. ЗША і Канада – не найлепшае месца для аўтаспыну. Ён хоць і нарадзіўся тут, але, здаецца, тут жа і памёр. Аўтаспыннікі, якіх мы падбіралі па дарозе на Аляску, распавядалі, што часта машыну можна прачакаць цэлы дзень.

3. Пачало прыкметна халадаць. У дарозе на гасціннасць мясцовых жыхароў лепш не разлічваць – тут вельмі баяцца забойцаў і тэрарыстаў. Спаць на снезе хоць і весела, але не карысна.

Урэшце мы вырашаем рвануць у Нью-Ёрк. Адлегласці не змяшчаюцца ў галаве, толькі на бенз нам спатрэбіцца каля дзвюх тысяч даляраў, не кажучы ўжо пра харчы і дробныя выдаткі. Мы адразу вырашаем адкінуць легальныя метады – на паліва будзем аскаць на запраўках. Пытанне з ежай павісае ў паветры, і мы ўжо маральна рыхтуемся праехаць Канаду на рысавай баландзе, але тут з’яўляецца Ён! Fred Meyer. Казачная крама нашай мары.

Fred Meyer – гэта велізарны гіпермаркет, у якім вядзецца рэканструкцыя. Таму ў агромністым спажывецкім выраі няма ніводнай камеры назірання, а выхады размешчаныя так, што праскочыць у іх з набітым пад дышаль кошыкам можа нават дзед з хваробай Паркінсана. З гэтага моманту генеральны спонсар маргінальнага праекта «Рома едзе!» – сетка супермаркетаў Fred Meyer, Inc.!

Тэмпература ўначы апускаецца ніжэй за нуль. Мы добра разумеем, што пешшу да культавага чароўнага аўтобуса з фільма Into the wild, у якім жыў і памёр легендарны Крыс МакКендлес, можна дабрацца або зараз, або ўжо ніколі. Заплечнікі сабраныя. Гена падганяе нам пару намётаў, пярцовы спрэй ад мядзведзяў і дачку Паліну. Гэтак у складзе чатырох чалавек мы выпраўляемся па трасе ў бок Фэрбэнкса.

Пасярод ночы нашая машына зноў стае колам у самым сэрцы тайгі. З неба плюхае ці то снег, ці то дождж. Мы з Сенем, пакутуючы ад нясцерпнай крыўды, лезем пад капот. Рамень, ад якога залежыць палова агрэгатаў аўтамабіля, безжыццёва вісіць на прывадным вале. Спрабуем уторкнуць яго на месца, але наш малы байцоўскі развадны ключык, набыты яшчэ ў Лос-Анджэлесе, не вытрымлівае націску і ломіцца.

Маральна мы ўжо рыхтуемся заночыць у стылай глухмені, але раптам з цемры ляснога масіву на нязграбным шумным цягачы выпаўзае ўкраінец Сямён. Адзіны на ўсю аляскінскую тайгу, ён вязе нам вялікі развадны ключ. Рамень стае на месца як родны, Сямён нават не паспявае дасмаліць цыгарэту.

На апошняй запраўцы мы раптам узгадваем, што забылі прыхапіць з сабой мапу. Справа херовая, але на станцыі знаходзіцца атлас Аляскі, і мы фатаграфуем цікавы нам участак зямлі ў не надта зручным для нас маштабе – так, на ўсялякі выпадак.

Раненька, па пабітай грунтоўцы, нарэшце дабіраемся да ўтрамбаванай квадрацыкламі сцежкі. Мы з Сенем не спалі ўсю ноч, але тэмпература падганяе, і мы вырашаем патрываць яшчэ гадзін дванаццаць, як у старыя добрыя ўніверсітэцкія часы.

Да легендарнага аўтобуса застаецца каля трыццаці кіламетраў. Большая частка шляху праходзіць па нізінах, таму наперадзе шмат лужын, малых ручаінак і дзікіх ручаёў. Рака, якая загубіла Крыса МакКендлеса, у кастрычніку не нясе асаблівай небяспекі. Вада хоць і ледзяная, але глыбінёю ледзь вышэй за калена. Як высветлілася, у гэтую пару года можна лёгка дабрацца да аўтобуса на роварах. Але ровараў у нас няма, таму мы становімся лагерам адразу над ракой – за плячыма застаецца крыху больш за дваццаць кіламетраў.

Цямнее, мы раскідваем намёты. Тут нас чакае непрыемны сюрпрыз – падобна на тое, што палаткі разлічаныя на вельмі малых людзей. Напрыклад, Сеня змяшчаецца ўнутры толькі напалову. Куды падзець другую палову, незразумела. Сяк-так мы захутваемся ў спальнікі і адразу ж вырубаемся. Сеня з Палінаю ледзь знаёмыя, відаць, таму ім удаецца паспаць усяго гадзіну. А пятай раніцы Сеня канчаткова не вытрымлівае і вылазіць з намёта. Ён катэгарычна заяўляе на ўвесь лагер, што ціхі час скончаны, бо ўсе сапраўдныя вандроўнікі-авантурысты не маюць права спаць а пятай раніцы.

Калі шчыра, мы слаба ўяўляем, дзе мы. Паводле нашых разлікаў, прыйдзецца шпацыраваць яшчэ гадзін восем, але доўгачаканы аўтобус з’яўляецца перад намі значна раней. Ён узнікае так нечакана, што я нават не паспяваю ўзрадавацца.

Унутры аўтобуса стаіць печка і два ложкі на спружынах. Усе паверхні, на якіх магчыма пісаць, спісаныя пышнымі словамі. Мы калупаемся ў знойдзеных нататніках, спрабуем затрамбаваць шчыліны, лапім пабітыя вокны і цягаем дровы з ракі – карацей, абжываемся. Сеня разганяе печ так, што ў салоне можна парыцца. Але, калі шчыра, большую частку часу ў чароўным аўтобусе мы проста адсыпаемся.

Маё касмічнае спатканне з чароўным аўтобусам, пра якое я так даўно марыў, не адбылося. Вось стаіць ён – вось стаю я. Я хацеў бы пацалаваць яго, але навокал зашмат людзей. Я хацеў бы абняць яго, прыляпіцца да яго намёртва. Але не атрымліваецца. Гара ўмоўнасцяў стаіць паміж намі, мы глядзім адзін на аднаго, як сябры дзяцінства, што выпадкова сустрэліся ў краме і не ведаюць, пра што распытаць адзін аднаго.

Такая дурная сітуацыя здараецца ўжо тысячны раз. Ты ведаеш, што дзесьці далёка-далёка існуе нешта недасягальнае, але вельмі дарагое твайму сэрцу. Ты песціш гэта ўнутры сябе. Яно дапамагае табе біцца са штодзённасцю. І вось раптам ты набіраешся адвагі і кідаешся ў недасягальнасць, каб хаця б на секунду пабыць разам з ім. Праз вечнасць ты прыпаўзаеш да свайго ідэалу, разгублены, задыханы, не ў найлепшай кашулі, і ўсё псуеш. Абсалютна ўсё!

Знайсці новы «дом» не атрымалася. Увесь зваротны шлях мы праходзім за дзень. Раку фарсіруем уначы. На досвітку, напаўжывыя, даходзім да машыны. Па дарозе ў Энкарыдж выбухае трубка падачы вады ў радыятар задняй печкі. Сем гадзінаў на снезе пад машынай, і новая прабоіна ліквідаваная. Жавальная гумка і бляшанка з-пад кока-колы – вось яны, герметыкі новага пакалення!

Нарэшце марозным кастрычніцкім ранкам мы развітваемся з Генам і ягонай сям’ёй. Мне вельмі хочацца верыць, што праз пару-тройку гадоў мы сустрэнемся зноў і абавязкова знойдзем час, каб злавіць гусака на гарадскіх могілках. Але цяпер я заводжу матор, і нашы сябры павольна згасаюць у люстэрку задняга віду. Тым часам Сеня ўжо ляціць самалётам да Тэхаса. А мы бяром курс на Нью-Ёрк. Навігатар выдае крыху больш за восем тысяч кіламетраў.

Зіма – цяжкі час для валацуг. Я пішу гэты тэкст, седзячы ў Starbucks у горадзе Эдмантан – сталіцы канадскай Албэрты. На вуліцы ляжыць снег, і нават у выратавальнай кавярні пальцы дранцвеюць над клавіятурай. Я толькі што збегаў у машыну, каб па-хуткаму з’есці паўбанкі кансерваваных памідораў, і вярнуўся назад адаграваць далоні пад цёплай вадой у прыбіральні. У бензабаку – літраў дзесяць паліва, у руках – нябачны барабан, на шыі – гальштук. Зараз мы паедзем у які-небудзь прыватнік, парканемся і будзем грэцца пад кучай коўдраў да раніцы. Упэўненасць у заўтрашнім дні – доля слабакоў!