Рома ў Грузіі

Я студэнт трэцяга курса Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі, дэвіз якога – «Веды і стыль жыцця!». Мне дваццаць гадоў. Калі вырасту, буду праграмістам.

Мая дарога ва ўнівер пралягае паралельна трасе, па якой нясецца плынь з горада. Я дайвер – апускаюся на дваццаць метраў у глыб метро на адным подыху. Тут мяне кожны раз сустракаюць, як тэрарыста, правяраюць мой заплечнік. А яшчэ гэты заўсёды жыццярадасны голас розуму з дынамікаў: «Паважаныя пасажыры, будзьце пільнымі…» Амаль як у старэчы Орўэла.

На шостым паверсе пятага корпуса ўнівера месціцца кафедра штучнага інтэлекту. Тлустае паветра ў калідоры можна наразаць нажом, ад паху зводзіць шыю. Наступныя шэсць гадзін мяне будуць заварочваць у пыльны савецкі дыван. Мая бабуля сказала, што будзе жыць, пакуль яе ўнук вучыцца.

Дык вось, гэта ўцёкі!

У маёй кішэні штосьці каля двухсот даляраў. Мой заплечнік важыць дваццаць тры кілаграмы. Усё разлічана на поўную аўтаномію цягам тыдня, а можа і больш. У камплекце – лёгкая палатка, спальнік, дыванок, маленькая гарэлка з газам, кацялок на літр, нож, ліхтар, шмоткі ды іншыя нішцякі. Я зрабіў прышчэпку ад ліхаманкі, страхоўку на паўгода ды іранскую візу. Мой тэлефон трымае батарэю каля месяца, камера – паўтара тыдня, ноўт – восем гадзін. Усё застрахавана ад раптоўных паводак гермамяшкамі. Так што на наступныя пару месяцаў усё са мной досыць ясна.

Я выходжу з дома раніцай 1 ліпеня. Дзейнічаю холадна і рашуча, быццам бяру інтэграл. За апошнія паўгода я сотні разоў уяўляў сабе гэты момант. Я ведаю дакладны час, калі прыйдзе 112-ты аўтобус – на ім я дабяруся да трасы. Я ведаю дакладнае месца на М1, дзе стану з выцягнутай рукой. Гэтыя паўгода я планамерна рваў ланцуг, якім быў прыкаваны да будкі. Апошні рывок – і мой ашыйнік сарваны. Я прагна глытаю паветра і кладу ўсе назапашаныя сілы на тое, каб быць далей ад будкі, міскі і гаспадара. Я адпраўляюся ў кругасветнае падарожжа.

Я прачынаюся на бруднай узбочыне трасы на Уладзікаўказ – пачынаецца чацвёрты дзень майго трыпу. Усю ноч жудасна грукатала дарога і ліў дождж. Паспаць амаль не ўдалося, і я неахвотна выбіраюся з намёта. Зямля вакол ператварылася ў багну, у якую адразу ж правальваешся па калена. Я збіраю намёт і рушу на бліжэйшую запраўку, каб навесці марафет. Мне шанцуе – на запраўцы халяўны Wi-Fi і вада з брандспойта.

На трасе ля дарожнай развязкі мяне спыняе армянін, які трапезнічае, расклаўшыся на багажніку сваёй «Волгі». Мы загаворваем, ён частуе мяне ежай і прапаноўвае падвезці.

«Волга» забітая ў гаўно. У салоне машыны – горы нейкага хламу, на падлозе валяецца смецце, паміж сядзеннямі тырчыць газета інтымнага зместу «Ещё». Проста на хаду вадзіла, які прадставіўся Мішам, разгортвае яе і пачынае разглядаць фоткі:

– Паглядзі, усё, што хочаш! Усё, што хочаш!

Міша – мужык гадоў пяцідзесяці. Мае праблемы з вагой, няголены і нецвярозы. Ён старанна распытвае мяне пра мой сексуальны вопыт. Я стараюся скіраваць гутарку ў іншы бок, але ён дакучліва дзяўбе ў ачко гэтай няёмкай тэмы:

– Калі я служыў у войску, у мяне сяржант быў. Я тады яшчэ па-руску дрэнна размаўляў. Строгі быў сяржант, усіх ганяў! Але мяне чамусьці не чапаў. Неяк у мяне нечакана нарад здарыўся – я тэхніку ахоўваў. І вось я пытаюся ў сяржанта, як жа мне ў нарад ісці, калі я не павячэраў нават? Ён кажа: «Не хвалюйся, я сам усё табе прынясу». Прывезлі мяне ў вартоўню, а хутка і сяржант прыехаў, ежу прывёз. Я сяджу, ем, а ён прымасціўся побач і пачынае мяне па каленцы лашчыць. Ну, я нічога не кажу – сяржант усё ж такі. І тут ён мне шырынку расшпільвае і пачынае таго... Але мне прыемна, і я моўчкі кушаю. І вось ён кажа: «Ты можаш мяне трахнуць?» – «Без праблем», – кажу. І трахнуў яго.

– Не, Міша, я не таго.

Раблю выгляд, што зацікавіўся краявідам. Але вадзіла не супакойваецца:

– Карацей, я хацеў табе прапанаваць. Але ты вось кажаш, што ты «не таго». Калі раптам перадумаеш, дык дай знаць. Прырода тут прыгожая – спынімся, у мяне і прэзерватыў ёсць. Ну і, вядома, узнагароджанне – не проста ж так.

– Міша, я ж сказаў: не!

Праз тры хвіліны пакрыўджаны вадзіла высаджвае мяне пад жудасны лівень. Са мной такое ўпершыню, дарэчы.

Паўдня сяк-так дабіраюся да Нальчыка. Паабапал дарогі стаяць невялікія горы. Рушу на вяршыню бліжэйшай. Па дарозе палохаю зайца, сам ледзь не накладваю ў штаны. Стаўлю палатку. Гатаваць ежу проста няма сілаў – я адразу ж вырубаюся.

Будзільнік звоніць а восьмай. Хутка збягаю з гары. Па дарозе сустракаю пару дрэваў з грушамі. Вось ён я – Юра Гагарын перад адкрытым космасам! Унізе, ля падножжа гары, бяжыць дарога. Я стаю на пагорку і грызу дзікі плод дрэва. Пакуль што я магу толькі пазайздросціць гэтай жылістай дзікасці.

Першая ж машына вязе мяне ва Уладзікаўказ. Кіроўца Сяргей распавядае пра тое, што з часоў Саюза гэты горад быў цалкам студэнцкі. Цяпер там каля дзесяці ўнівераў, пры тым што насельніцтва – усяго каля трохсот тысяч чалавек.

Сяргей працягвае нешта распавядаць, а тым часам у мяне адпадае сківіца – мы ўязджаем у Беслан. Я ведаў, што ён у Паўночнай Асеціі, але не ведаў, што буду праязджаць праз яго:

– Скажыце, а дзе тая школа, дзе трагедыя адбылася?

– Яна там, у горадзе. Мы зараз будзем праязджаць пахаванне, гэта недалёка ад дарогі. Калі хочаце, магу вам паказаць.

– Так, я хацеў бы паглядзець.

– У майго добрага сябра дачка там была. Бог дапамог, жывая, без драпінкі выйшла. Але потым яшчэ два гады ў шпіталі ляжала, размаўляць не магла, так перапалохалася. Мы ўсе там былі. Усе выцягвалі дзяцей.

Я не магу знайсці словаў. Мы выходзім з машыны – перада мной пахаваныя некалькі сотняў дзяцей. Для мяне Беслан – рэпартаж па тэлевізары. Я не ведаю, як гэта прыняць або ўсвядоміць. Гэта не змяшчаецца ў мяне. Я нічога не ведаю пра вайну і толькі адчуваю павагу да людзей, якія прайшлі праз яе і засталіся людзьмі. Шкада, што я не магу застацца тут на некалькі тыдняў, каб паспрабаваць разабрацца ва ўсім гэтым.

Мы едзем далей. Дабіраемся да Уладзіка і праязджаем яго наскрозь – я цаню, калі кіроўцы прапаноўваюць вывезці мяне з горада, бо самае нелюбімае ў падарожжах аўтаспынам – гэта выбірацца на трасу. Аказваецца, ва Уладзікаўказе збіраюць фары ды іншую электроніку для беларускіх трактароў. Радзіма – яна паўсюль!

Да Грузіі застаецца літаральна пара сотняў кіламетраў. Да мяжы мяне падвозяць дзве пажылыя жанчыны:

– Мы проста падарожнічаем. Зараз едзем да перахода, а потым вернемся назад, бо ў нас няма замежных пашпартоў.

Мы набліжаемся да мяжы, і пачынаецца дождж. Між Грузіяй і Расіяй няма пешых памежных пераходаў, таму я павінен знайсці машыну, каб перасекчы мяжу. Мне чамусьці заўсёды шанцуе ў гэтай справе, і я ўпісваюся ў першую ж тачку да рускай сям’і са Смаленска, якая адразу ж дорыць мне цэлы мяшок ежы.

Мы едзем у Тбілісі, а дакладней, пакуль караскаемся на перавал вышынёй каля дзвюх тысяч васьмісот метраў па старой ваеннай дарозе, з хуткасцю каля трыццаці кіламетраў за гадзіну. Кіроўцу зноў клічуць Сяргеем, і ён раз-пораз спыняе машыну, каб зрабіць некалькі фотаздымкаў.

Вакол бедныя вёскі і статкі авечак – ніякіх крамаў і гандляроў сувенірамі. У мяне закладвае вушы. Вакол усё такое роднае, што хочацца выбегчы з машыны і ўцячы ў горы.

Уначы мы ўязджаем у Тбілісі. З першых секунд я разумею, што мне тут падабаецца. Сям’я зноў экіпіруе мяне ежай і вадой, так што ў наступныя пару дзён ніякіх грашовых выдаткаў не прадбачыцца. Мы развітваемся, і я іду да бліжэйшай крамы. Чэкаю Wi-Fi і тут жа знаходжу некалькі фры-кропак. Падаецца, сетка з назвай Tbilisi loves you – гэта якраз тое, што трэба. Даследую бліжэйшы фантан на наяўнасць дробязі – няўдача. Пазней я даведаюся, што ў Грузіі наогул не кідаюць манеты ў фантаны.

Раскідваю па сайце каўчсёрфінгу запыты на ўпіску на бліжэйшыя дні. Разумею, што шанец атрымаць адказ адразу вельмі малы, таму рушу ў начны Тбілісі. У пешаходным пераходзе сустракаю двух азіятаў:

– Hey! Do you speak English?

– Yes, sure.

– Or maybe Russian?

– Ах-ах, так-так, мы гаворым па-руску.

– Адкуль вы, хлопцы?

– Мы з Казахстана, з Алма-Аты.

– О, я быў у Алма-Аце летась, калі ганяў стопам у Кітай.

– Хуясэ, да ты каўчсёрфер?

– Ну так, але каўчам я мала карыстаюся. Вы не ведаеце, дзе я магу бясплатна пераначаваць?

– Э-э-э, не. Мы не ведаем тут ніякіх месцаў. Але ты можаш пайсці да нас.

– Добра, пайшлі да вас!

Хлопцаў клічуць Віталік і Асель. Яны працуюць у нейкай брытанскай кампаніі ў Алма-Аце, таму выдатна валодаюць англійскай. Кажуць, што ў Грузіі іх усе клічуць Made in China. Віталік і Асель падарожнічаюць у асноўным на самалётах і смяюцца, даведаўшыся, што я ніколі не адрываўся ад зямлі вышэй, чым на пяць метраў. Віталік кажа, што не разумее, чаму грузіны называюць рускіх акупантамі:

– Ды калі б не рускія, то іх бы туркі з персамі нахер усіх павыразалі. Што яны могуць тут? На поўначы – горы, на поўдні – мусульманскі рай. Вунь армян усіх перамачылі і грузінаў бы перамачылі. А цяпер яны крыўдуюць.

Хлопцы здымаюць кватэру ў цэнтры. Мне выдзяляюць ложак у асобным пакоі ды пакет персікаў.