Ноч музеяў і Менск

– Так, ну і дзе бабулькі? Нам патрэбныя шчаслівыя танцуючыя бабулькі! Хто-небудзь бачыў хоць адну?

Пачаць ноч музеяў з вечарынкі 80+ здалося нам вельмі дзёрзкім і арыгінальным рашэннем. З месца ў кар'ер, у эпіцэнтр угару. Толькі вось знайсці месца дыслакацыі навалы гэтых гарэзлівых «хоць-куды»-пенсіянераў аказалася куды складаней, чым мы думалі. Грацыёзныя мадам і месье з высакароднай сівізной у той вечар былі раўнамерна раскіданыя па Зыбіцкай сярод натоўпаў танцораў, музыкаў, бітбоксераў, п'яных школьнікаў, сабак і веласіпедыстаў. Здаецца, яны былі зусім не зацікаўлены ў тым, каб для іх рабілі нейкае асобнае мерапрыемства. Што за дыскрымінацыя па ўзроставай прыкмеце? Хто сказаў, што нізкія частоты шкодныя для слыху? Брахня! Уключы сваёй бабулі мінімал хаус, і яна ўспомніць маладосць, вось пабачыш! Толькі гэта... Спачатку ўсё ж такі лепш пракансультавацца з лекарам.

«Мааам, ну яшчэ пяць хвілінак! Мне да другой!» – вось настолькі не хацелася пакідаць Зыбіцкую. Але 53-ці тралейбус, дзесьці нават супраць нашай волі, павёз нас у бок вуліцы Някрасава. Бяздушная машына.

Па натоўпу людзей у сўітшотах «Юнацтва», глухім пульсе басоў і «скенку» мы знайшлі будынак НЦСМ. Тыповая сітуацыя для месцаў, дзе выступае «Бассота». Паводле прагнозаў, сіноптыкі абяцалі ў «дурцы» парывісты «шчуууш», татальную «жарышку» і ападкі ў выглядзе мокрага свэгу. Мы былі ў прадчуванні.

Наймілейшага выгляду білецёркі на ўваходзе, здаецца, нават не падазравалі, якое пекла адбываецца ў іх прама над галавой. На лесвіцы мы перасекліся з Бакеем:

– О, здарова! Так, значыць, трымай і прыходзь!

Чорны Знахар са сваёй Пэпсікольнай Бэйбай раздаваў флаеры на свой сольнік у Re:public. Ідэальнае траплянне ў мэтавую аўдыторыю. Узяў і прыйду. Але спачатку на выставу.

А вось і пекла. На другім паверсе размясціліся каля дзясятка пакояў, у кожным з якіх адбывалася нейкая дзвіжуха. Ці не адбывалася нічога зусім, але толькі таму, што гэта інсталяцыя, так было задумана, і наогул нічога ты не разумееш у мастацтве, ідзі адсюль!

У вялікім чырвоным зале батліліся брэйкеры. Вось ужо дзе і напраўду была «жарышка». І ў прамым, і ў метафізічным сэнсе. Нават Гарашчы Жыраф крадком выціраў пот пад фірмовай панамкай і перыядычна выходзіў падыхаць свежым паветрам. Людзей было больш чым дастаткова. Хтосьці нават лез на вакно або на велізарныя калонкі, каб лепей разглядзець тое, што адбываецца ў коле. Хай цяпер хто-небудзь паспрабуе сказаць, што брэйкданс мёртвы! У нас ёсць парачка вогненных фотаздымкаў у якасці контраргументаў!

З чырвонага зала людзі выбіраліся задаволеныя, але напаўжывыя і з жаласным крыкам: «Вады-ы-ы». Тыя несмяротныя, у каго яшчэ заставаліся сілы, перабягалі ў сіні пакой на DJ-сэт «Бассоты», дзе іх канчаткова дабіваў напаўголы Kipah. Гэта была сапраўдная бойня. Я бачыў, як людзі плакалі і клікалі маму пад «Я думал раскачаться – это сложно», але праз сілу працягвалі танчыць. Самыя ўстойлівыя з тых, хто абраў НЦСМ у гэты вечар, несумненна, перажылі катарсіс, спазналі дзэн і напаткалі ўсю моц сучаснага мастацтва. Мы ж, пабаяўшыся заўчаснага кармічнага перараджэння, адправіліся далей.

Новая выстава, новы чэкпоінт – і зноў разрыў шаблону. Такі кансерватыўны і акадэмічны Палац мастацтваў у гэтую ноч быў зусім да сябе не падобны. Атмасфера на першым паверсе будынка нагадвала ўрок выяўленчага мастацтва ў дзіцячым садку. Людзі малявалі адно аднаго, мазаліся фарбамі, смяяліся над тым, што атрымалася, і з гонарам вывешвалі вынікі сваіх прац на ўсеагульны агляд. Прычым у прыгожых рамках і на самыя бачныя месцы. Усё было сур'ёзна. Пара такіх карцін – і можна з чыстым сумленнем заяўляць сябрам, што выстаўляўся ў Палацы мастацтваў, – выдатны лайфхак!

У рамках выставы «Арт-Беларусь» кожны мог адчуць сябе мастаком. Да самапальных шэдэўраў выбудоўвалася цэлая чарга з жадаючых дапоўніць кампазіцыю. У поўнач на «палотнах» не засталося жывога месца. І карціны былі сапраўды геніяльнымі, бо кожная з іх з'яўлялася па сутнасці мастацкай сацапытанкай. Смерць жабяня Пепе, конь-людаед, атака іншапланецян і адвечнае пытанне: «Як жыць пасля ўсяго гэтага?» – вось што на самой справе хвалюе сярэднестатыстычнага беларуса. Гэтыя работы трэба разглядаць доўга і ўдумліва, звяртаючы ўвагу на дэталі, каб нічога не выпусціць. Прама як палотны Босха. Мы таксама пакінулі на палотнах парачку сваіх тэгаў – паспрабуй знайдзі.

На другім паверсе панавала ўжо больш звыклая для Палаца атмасфера сур'ёзнай выставы. Ахоўнікі ва ўсю сачылі на тым, каб ты па інерцыі не дамаляваў чаго-небудзь да літаграфіі Шагала. Але часам так хацелася, сапраўды кажучы! Да таго ж, я думаю, сам Марк Захаравіч быў бы не супраць такога флэшмобу. Але правілы ёсць правілы, нічога не зробіш.

Натхніўшыся сапраўдным і несапраўдным, але жудасна вынаходлівым, народным мастацтвам, мы сабраліся сіламі для апошняга марш-кідка.

– Ты ніколі не быў у музеі Азгура? Ну рыхтуйся!..

Да чаго канкрэтна мне трэба рыхтавацца, я так і не зразумеў, але настойлівасць, з якой наша спадарожніца сказала гэтыя словы, памножаная на дзвесце грам партугальскага партвейну, выпітых па дарозе, зрабілі сваю справу – я быў заінтрыгаваны.

І нездарма. Цяжка апісаць сваё першае ўражанне, калі ты апынаешся ў велізарным пакоі, забітым бюстамі знакамітых культурных дзеячаў і правадыроў рознай ступені важнасці.

Кароткі канцэнтраваны курс гісторыі ўперамешку з адрэналінам расцякаўся прама па вянках. Асабліва шмат было, чакана, Леніных. Маленькія, вялікія, з кепкай і без, у пінжаках і плашчах – Ільічы глядзелі прама ў душу з усіх паліц майстэрні. Іх колькасць, здавалася, пераўзыходзіла суму ўсіх астатніх бюстаў, разам узятых. Аказваецца, Леніны таксама бываюць розныя. «Павадыр пралетарыяту, які паказвае далонню ў камуністычнае далёка» – самы папулярны, але далёка не адзіны «псіхатып» помніка Ульянаву.

У Азгура Ленін мог наогул што заўгодна: вось ён папраўляе плашч у стылі Неа з «Матрыцы», а вось павучальна глядзіць на наведнікаў майстэрні з вышыні сваёй сяміметровасці, карцінна прыклаўшы руку да сэрца. Некаторыя статуі стаялі вельмі блізка адно да аднаго, што стварала смешныя мізансцэны. Напрыклад, на адной з паліц тры Ільічы нешта вельмі горача абмяркоўвалі адзін з адным, мяркуючы па іх жэстах. Можа быць, дэкрэт аб дармаедстве? Адзін быў за, а два іншых відавочна супраць. 2-1. Нават Леніны ўсё разумеюць.

Калі святло выключылася і зайгралі барабаны, я раптам падсеў на параною. Бюсты з усіх паліц прапальвалі спалоханы натоўп гіпсавымі поглядамі. Канцэрт трыа барабаншчыкаў – ці не апошняе, чаго ты чакаеш у такім месцы. Але літаральна праз тры песні ўсё стала на свае месцы – людзі пачалі танцаваць. У нейкі момант у натоўпу атрымалася нават арганізаваць нешта падобнае да слэму. Я нават стаў перажываць за цэласнасць насоў бліжэйшых да танцпляца Леніных. Але, здаецца, усё абышлося.

Сівой прафесар ва ўсю падкочваў да маладых студэнтак і спрабаваў танцаваць з імі факстрот пад драм-н-бэйс. Выглядала трохі недарэчна, але жудасна міла. Людзі вар’яцелі, і нарэшце нас нагнаў той самы катарсіс, ад якога мы ўцяклі з выставы НЦСМ. Адчуванне найпаўнейшага яднання з натоўпам і ўсеагульнай эйфарыі. Ноч музеяў стала нагадваць маленькі Новы год. А дзіўнага выгляду дэкарацыі вакол дадавалі святу агеньчыку. Здаецца, Купала і Колас на верхняй паліцы пашкадавалі, што ў іх няма ног.