Мікалай Першы

Бэтмэн: пачатак

Спадар Мікалай – асоба добра вядомая ў вузкіх менскіх колах. Сталы ўдзельнік заняткаў Лятучага ўніверсітэта, рандомны наведнік прэзентацый і выставаў, навальніца банкетаў і фуршэтаў, самазабыўны фрык-піяніст, ён паступова здабыў славу мясцовага «інтэлектуала-тусоўшчыка», а паралельна, здаецца, выконвае яшчэ і функцыю лакальнай сталічнай славутасці.

За Мікалаем цягнецца воблака тэгаў і баек. Кажуць, што ён вядомы навуковец і геніяльны музыка. Быццам бы мае маніякальныя схільнасці або нават дзесьці з’ехаў з глузду. Даводзілася чуць, што ён ледзь не падпольны мільянер, што грошай у яго хоць дупай жуй. І вось я ўжо стаю каля Галерэі «Ў», хаваючыся ад дробнага дажджу, і чакаю сівога менскага Джокера, каб трохі пакапацца ў ягонай гісторыі.

Спадар Мікалай рэзка вырульвае з-за вугла. На ім строгі чорны гарнітур, высокія асеннія боты, пабітыя імжой валасы пакладзеныя ў прабор, пранізлівыя маладыя вочы, нібы падведзеныя касметычным алоўкам, глядзяць ласкава, амаль млява. Раззнаёмлівацца часу няма, бо мы ўжо спазняемся на нейкую імпрэзу. Мікалай прапаноўвае кірунак, і наша баявая вылазка пачынаецца.

Цёмны рыцар

План такі: нас чакае максімальна дынамічны культурна-гастранамічны дайвінг, спадар Мікалай павядзе мяне па тых месцах, дзе звычайна тусуецца сам.

Стаўленне да адбору імпрэз у мэтра тусовак досыць прагматычнае: тут можна добра падсілкавацца, там выставу цікавую зацаніць – карацей, пажытак для розуму і цела. Паводле легенды, дома ў спадара Мікалая ўжо некалькі гадоў цягнецца рамонт, таму татальна адсутнічае электрычнасць. Прыёмы, прэзентацыі ды афіцыйныя сустрэчы, на якіх заўсёды багаты стол, – элегантнае выйсце з цяжкага становішча. «Не падумай, я не бамжара нейкі, – кідае праз плячо Мікалай. – Я, можна сказаць, беларускі Стыў Джобс – мільянер, які хавае сваю сутнасць. Грошай у мяне стае, ёсць укладанні ў розных банках». Але ж уражанне ад такой заявы трохі псуе ўстойлівы мужчынскі душок, які ідзе ад «беларускага мільянера», і ягоны дзіўнавата-неадпаведны выгляд.

Перш за ўсё наведваемся ў «Дом праваслаўнай кнігі» – месца непрыкметнае і не асабліва прывабнае для звычайнага тусоўшчыка, але «Стыў Джобс» не такі. У саўковым аскепку будынка нас чакае цемра, у якой праступае абедзенны стол. Дазнаемся, што ўсе звычайныя будзённыя сустрэчы скасаваныя ў сувязі з набліжэннем нейкага свята. Першы фэйл. Пакідаючы свята месца, Мікалай сцягвае са стала некалькі цукерак «на дарожку». «Не, я не рэлігійны чалавек, рэлігія для дурняў! – выпальвае тусоўшчык у адказ на мой зацікаўлены погляд. – Я сапраўдны марксіст, сюды заходжу, толькі каб паспрачацца з імі».

Ласуемся цукеркамі і рушым у бок Гістарычнага музея – там выстава, прысвечаная пакутам габрэяў. Па дарозе Мікалай прапаноўвае наступным разам схадзіць яшчэ ў Японскі цэнтр Hagakure – кажа, там досыць цікава. Таямнічая ўсходняя краіна, радзіма пакемонаў, звар’яцелых юнацкіх дзвіжух і свята назірання за сакурай, захапіла яго яшчэ падлеткам. «Мяне з юнацтва вабілі японскія іерогліфы, – жмурыцца Мікалай. – Хацелася зразумець, што ж там напісана ў гэтых японскіх кнігах. Панакупляў я літаратуры і засеў. Цяпер вось пераклады раблю». Мужчына так зросся з Японіяй, што нават у пашпарце распісаўся іерогліфам, які азначае яго імя.

Калі ўжо падыходзім да музея, Мікалай адкрывае мне сакрэт, як у натоўпе распазнаць псеўдатусоўшчыка. «Так званыя заўсёднікі выставаў і розных прэзентацый на паверку часта ходзяць туды толькі дзеля жратвы, – шэпча мне спадарожнік на вуха. – Яны добра памятаюць, што стаяла на стале, але не маюць уяўлення, пра што ішла гаворка на сустрэчы». Разам з намі ў музей набіваецца шмат такіх зомбі, іх выдае галодны бляск у вачах.

На нашу парачку паглядаюць, як на пікантных дзівакоў. Мы разам сапраўды складаем карціну з рэйтынгам R – я ў сваіх джынсах з дзіркамі на задніцы і Мікалай у чорным, строгім гарнітуры з хіпарскай прычохай. У маіх руках букецік кветак, якія мой герой прэзентаваў мне пры знаёмстве, – іх ён атрымаў як заробак за нейкія добрыя справы ад нейкай цёткі.

«Я, можна сказаць, беларускі Стыў Джобс – мільянер, які хавае сваю сутнасць»

Выпіваем па келіху: я шампанскага, ён – вады. Стары зусім не ўжывае алкаголю. «Адсюль усе мае беды, – скардзіцца ён, але ў гэтым цяжка разгледзець логіку. – На працу не бяруць, бо не п’ю. Во дзікунства!» На ягоную прапанову пакідаем выставу ды імчымся да хаткі РСДРП. Там таксама нешта намячаецца.

Маршрут пракладаем праз кінатэатр «Перамога». Тут спадара Мікалая добра ведаюць і пускаюць паглядзець чарговую выставу. Зноў тэма вайны, таму доўга не затрымліваемся. Мікалай згадвае, што неяк тут праходзіла адна годная выстава, прысвечаная архітэктуры Менска. Слова за слова высвятляецца, што ў маладосці тусоўшчык скончыў архітэктурны факультэт, але ж па спецыяльнасці працаваў толькі некалькі месяцаў у Навасібе, куды размеркаваўся пасля ўнівера. Падчас вучобы лічыўся таленавітым вучнем, якога бязлітасна эксплуатавалі іранцы. «Мой сябар папрасіў дапамагчы аднаму іранцу з праектам, я цалкам за яго праект зрабіў, а ён пазычыў у мяне грошай і зваліў назад у Іран», – прыпамінае Мікалай сюжэт гісторыі. Цяпер свае веды ён выкарыстоўвае, толькі каб дапамагчы старой удаве з нейкім праектам дачы. Там, відаць, кветак мне і нарваў.

Адраджэнне легенды

У хатку РСДРП мы спазняемся. Тут усё ўжо на фінальна-пад’ядальнай стадыі. Унутр вырашаем не заходзіць, а нясёмся далей па броўнаўскім маршруце. Спадар Мікалай паказвае мне былы будынак Беларускага відэацэнтра, потым заводзіць у аптэку каля французскай амбасады, дызайн якой зрабіла яго знаёмая. Тут і высвятляецца сапраўдны колер беларускага марксізму: даведваюся, што добрае сяброўства разбурылі грошы. Мікалай доўгі час збіраўся адпісаць Інцы, той самай знаёмай, усю сваю маёмасць, але ж сяброўка пазычыла ў яго зелені і некуды злілася. «Людзям я больш не веру, усе думаюць толькі пра сябе, – мой суразмоўца хмурыцца. – Цяпер вось жыву адзін, нікога ў мяне няма. Старэйшыя браты ўжо памерлі, але ж мы ніколі цесна і не сябравалі. Маці ў нас была дурная, яшчэ ў дзяцінстве нас паміж сабой перасварыла. Калі нікога не знайду тут, з’еду ў Японію. У мяне там сяброўка жыве, вось у яе і застануся».

Мы носімся па горадзе з аднаго месца ў другое, нібыта за плячыма ў нас прапелерчыкі. Хутка ў мяне пачынае плавіцца дыктафон. Мікалай можа запрагаць на любыя тэмы: пра кіно, мову, жыццё, баб, Менск. Увесь час ён паўтарае: «А што пра мяне пісаць? Я ж герой не нашага часу, я не ўпісваюся ў гэтую эпоху! Я тут чужы. Я чалавек з будучыні, які ідзе наперадзе ўсіх, таму мяне тут ніхто не разумее».

Для большай чысціні эксперыменту я спрабую напрасіцца ў госці да новага знаёмага, але ж ён адмаўляе, кажа, што праз рамонт сорамна жанчыну туды прывесці. «Мая кватэра стаіць цяпер з абадранымі сценкамі, уся заваленая розным хламам: бутэлькамі, макулатурай, якую я збіраю, а потым здаю, антыкварыятам для майго будучага фільма пра вайну. Як у такое месца можна запрашаць гасцей, асабліва дзяўчат?!» – спрабуе какетнічаць Мікалай.

«Я ж герой не нашага часу, я не ўпісваюся ў гэтую эпоху! Я тут чужы»

У ім шмат какецтва. Спачатку ён адмаўляецца фатаграфавацца, бо «валасы брудныя і касцюм не сядзіць». А потым спрабуе тоненька фліртаваць: «Я ж мужчына ў поўным росквіце сілаў. І патэнцыя ў мяне – дай божа кожнаму». Хітрая лісіца.

Мы зноў у раёне плошчы Перамогі – апісаны па Менску знак бясконцасці замыкаецца. Калі праходзім паўз Галерэю «Ў», стары згадвае, што ў самога калісьці было тры піяніна, але ж ён усе іх параздаваў. Цяпер замест уласнага грае час ад часу на старэнькім з кнігарні «Логвінаў». Затое публічныя выступы прыносяць прыбытак. «Бывае, грошы пакінуць, – усміхаецца піяніст. – Аднойчы нават нехта дзясятку даляраў паклаў. Часам, чую, шэпчуцца: “А ён не пакрыўдзіцца?” А чаго тут крыўдаваць? Я не жыву ў бядоце, але ж і грошы заўсёды дарэчы».

Нечакана Мікалай пытае, ці ўмею я стрыгчы. «У маладосці побач з нашым універам была цырульня, – хутка тлумачыць ён. – Кожны год нас туды адпраўлялі стрыгчыся. За адзін дзень яны выконвалі ўвесь гадавы план, таму мы далі ёй ярлык “ваенна-прамысловы комплекс”. З таго часу не трываю грамадскіх цырульняў. Звычайна знаходжу дзяўчыну, якая мяне і стрыжэ. Ёсць толькі ў мяне невялічкі такі бзік: я і дзяўчына абавязкова робім гэта топлес».

Я адмаўляюся, але ж Мікалай не сунімаецца. Ён акуратна закідвае мне ў мозг думкі пра непатрэбнасць сарамлівасці, прыгажосць цела, несучасныя комплексы і далей па тэксце. «Галізна, – захлёбваецца ён, – з’ява натуральная. Тут няма чаго саромецца. Вось дзеці не саромеюцца, але ж ім потым убіваюць у галаву розную дурасць. Яны і абзаводзяцца комплексамі. Я ж дзіцём так і застаўся!»

Мне падаецца, што гэта добры фінальны акорд, і я пачынаю развітвацца з Мікалаем. Хоць нам і не давялося сёння смачна паесці на халяву, здаецца, мы абое задаволеныя сумесным шпацырам і расстаёмся ўжо далёка не чужымі людзьмі. Падобная на схуднелага Стэнлі Кубрыка, чорная постаць Мікалая растае ў напрамку Парка Горкага.