Дар’я Трайдэн

 

 Чым займаюцца:  DOTYK – некамерцыйны культурніцка-асветніцкі праект, які закранае тэмы ідэнтычнасці ды самавыяўлення, уздымае праблемы гамафобіі праз прагляд тэматычных фільмаў, дыскусіі, выставы і воркшопы.

Сайт    Facebook   VK   Instagram   Twitter  
 

 Гераіня:  Дар’я Трайдэн, 23 гады. Нарадзілася ў Горадні, скончыла журфаку БДУ. Была піаршчыцай фестывалю DOTYK у 2016 годзе, адказвала за інфармацыйную падтрымку і камунікацыі з медыямі, арганізоўвала мерапрыемствы, працавала з валанцёрскімі групамі, была куратаркаю дзвюх выставаў. Зараз з DOTYK не супрацоўнічае, з’яўляецца каардынатаркай інфармацыйнага і культурнага кірункаў НДА «Ідэнтычнасць і права».

Арыгінальная дата публікацыі – 13.04.2016. Матэрыял выходзіць з невялікімі праўкамі, якія дазваляюць зразумець, як мянялася гераіня і яе актывізм праз гады.

 

 

Гісторыя Дар’і

– Я зрабіла камінг-аўт перад маці ў 17 гадоў. Блізкія ведалі пра мае адносіны, пасля я сказала любімай настаўніцы, яшчэ камусьці. Атрымалася, што ў выніку ведала ўся школа. Рэакцыі былі розныя: пагрозы і абразы, падтрымка і добразычлівасць. Я ніколі не шкадавала, што выбрала гаварыць. Для мяне гэта пытанне самапавагі, уласнай годнасці. Таму фемінізм і ЛГБТК-актывізм можна лічыць натуральным вынікам майго развіцця.

Я заўсёды адчувала, што са светам нешта не так. Я бачыла, што асноўная маса ролевых мадэляў для жанчын мне не пасуе, бо яны нецікава пасіўныя і непазбежна гетэрасексуальныя. З кожным годам усё мацней мяне ванітавала ад таго, што транслявала масавая культура.

Мне захацелася быць актыўнай у агучванні сваёй пазіцыі сярод тых, каму гэта патрэбнае. Я не ў стане рабіць асветніцкія прамовы перад закансерваванымі гамафобамі ды сэксістамі, але дзяліцца інфармацыяй з тымі, хто ставіцца да квіру больш-менш адкрыта, для мяне важна. Кшталту таго, што ты любіш чысціню, таму будзеш мыць падлогу: не з нейкіх там ідэяў высакароднасці ды святасці, а проста каб жыць.

Спачатку я вяла паблік «УКантакце», пасля трапіла на выставу часопісу MAKEOUT – «Камінг-аўт» – у якасці валанцёркі, пачала пісаць для сайту, з’явіліся кантакты, знаёмствы ў актывісцкім коле. Пасля стала валанцёркаю DOTYK. Падчас фестывалю я дапамагала мадэраваць дыскусіі, агучваць фільм, пазней прыйшла на некалькі сустрэчаў для абмеркавання планаў. Праз нейкі час зразумела, што не бачу сябе без гэтага драйву і гэтых людзей. Пачала весці сацсеткі, бо ў той час на іх нельга было глядзець без жалю, вывучылася арганізацыі мерапрыемстваў.

 

Што такое квір?

– DOTYK – гэта квір-кінафестываль. Звычайна людзі не разумеюць, што значыць слова «квір». І часцей за ўсё гэта вельмі карысна ў плане разбурэння стэрэатыпаў, бо з абрэвіятураю ЛГБТ ужо звязана процьма негатыўных вобразаў і забабонаў: маўляў, «геі ліпнуць да ўсіх мужыкоў» і «лесбіянкі выклікаюць прыродныя катастрофы». Квір жа пакуль як tabula rasа – ніякіх канатацыяў і асацыяцыяў, прастора для палілога.

Насамрэч, ЛГБТ і квір – не сінонімы. Квір – гэта пра панятак нормы, пра яе вытокі ды функцыі, пра ролю нормаў у сацыяльным жыцці, у палітыцы, у прыватнай сферы. Калі зусім проста, квір – гэта радыкальны скепсіс да нормы як да канцэпту. Гэта ўключае далёка не толькі ЛГБТ-людзей. І, дарэчы, не ўсе ЛГБТ-людзі крытычна ставяцца да нормы: можна быць лесбіянкаю і капіяваць гетэранарматыўныя стасункі, каб падсвядома супакоіць сябе, паказаць, што прымаеш правілы гульні. 

 

 

Гісторыя фестывалю

– Фестываль квір-кіно DOTYK паўстаў з аб’яднання ініцыятываў «To Be Queer» у 2015 годзе. «To Be Queer» – гэта беларуская інтэрнэт-пляцоўка (цяпер не існуе), дзе можна было пачытаць пра тое, што датычыць квір-тэмы, знайсці аднадумцаў. Стваральніца DOTYK Ганна Лок натхнілася існаваннем такой прасторы і захацела перанесці гэты досвед у офлайн, яе падтрымаў праваабарончы цэнтр «Ідэнтычнасць», пасля знайшліся валанцёркі ды валанцёры.

DOTYK нарадзіўся як ідэя шматфарматнага мерапрыемства і вырас у сапраўдны вялікі фэст. Першы год быў досыць сціплы: шмат вольных месцаў падчас праглядаў, нежывыя дыскусіі, пэўная адчужанасць аўдыторыі ад падзеяў, насцярожанасць. На выставе «Больш чым ЁН» было каля 1500 наведніцаў і наведнікаў, але гэта не паказнік: шмат хто, верагодна, прыйшоў не свядома, а каб паглядзець на нешта «востранькае».

Адразу пасля першага DOTYK мы зразумелі, што ў 2016 годзе будзе другі фестываль, але карцела нешта рабіць да яго. Ну і пачалі: адкрылі прастору «Тэрмін дзеяння», ладзілі там адукацыйныя мерапрыемствы, зачынілі прастору, бо не было дастаткова на яе сілаў, праводзілі выставы, з’ездзілі з прэзентацыяй у Віцебск, зарганізавалі «Вандроўны DOTYK» – міні-фэсты ў трох абласных гарадах.

На DOTYK-2016 месцаў проста не ставала, пытанняў часта было столькі, што даводзілася змяншаць перапынкі паміж мерапрыемствамі. Не магу назваць агульную лічбу наведнікаў, бо не было квіткоў, але што датычыць кінапраглядаў, то гэта 100–300 чалавек за сеанс (у залежнасці ад фільму). Людзі актыўна пакідалі свае водгукі, кантактавалі з намі. На адкрыцці быў такі натоўп, што я глядзела – і словы ў галаву не ішлі. Хацелася проста крыкнуць: «Юхууу, вааау!».

Мы не ўяўлялі, што праз год да нас прыйдзе такі натоўп, што каманда значна вырасце. Калі працуеш з такою тэмай, то прывыкаеш чуць на свой адрас болей лайна, чымся словаў падтрымкі. Але з часам сітуацыя змяняецца, праца квір-праектаў не праходзіць дарма. Людзі бачаць, што ёсць рух, ёсць месцы, куды квір-супольнасць можа хадзіць і адчуваць сябе ў бяспецы. І вельмі добра, што цяпер я магу ўзгадаць менавіта адукацыйныя, культурніцкія мерапрыемствы, а не нейкія вечарыны. Танчыць файна, але гэтага не дастаткова для ўсведамлення сваіх правоў, сваёй годнасці быць бачнымі.

 

 

 Мерапрыемствы-2016

– У межах фестывалю ўздымалася шмат разнастайных тэмаў. Як я ўжо казала, квір – гэта спосаб аналізаваць сусвет, і амаль што заўгодна можа быць аб’ектам гэтага аналізу. Была выстава, прысвечаная асэнсаванню канцэпту феміннасці – абсалютна з розных бакоў, у розных формах: ад вяртання жанчыне месца ў гісторыі да досведу трансгендарнасці. На мерапрыемствах мы вучыліся маляваць лесбійскія коміксы, плесці бандаж-інсталяцыі, думалі пра тое, што такое адзінота ў вымярэнні цялеснасці, як суадносяцца кантэксты Беларусі, Украіны і Азербайджану ў кірунку абароны правоў ЛГБТК-людзей. Карацей, у нас няма тэмы года ці чагосьці такога: усё аб’ядноўвае толькі квір як спосаб успрымання і мыслення.

Запамінальнаю падзеяй асабіста для мяне быў «Вандроўны DOTYK» – фестывалі ў Берасці, Віцебску і Горадні, якія прайшлі ўвосень 2015-га. Мы выбралі самыя цікавыя і пазнавальныя фільмы з праграмы «DOTYK» у Менску, запрасілі экспертак ды экспертаў і паехалі. Сама я не была ў Берасці, і так атрымалася, што менавіта там было цяжэй за ўсё: адмовілі ў памяшканні, ад нас сышла куратарка, людзей прыходзіла мала, каманда была на нервах. Я пісала словы падтрымкі ды спадзявалася, што на гэтым чорная паласа скончыцца. Так і адбылося: Віцебск уразіў колькасцю наведніц і наведнікаў, памяшканне было цудоўнае, Гарык, уладальнік бітлз-клубу «Чердачок», нас падтрымліваў, калі былі форс-мажоры.

Фестываль у Горадні для мяне быў выпрабаванне. Туды мы прывезлі выставу «Нашы родныя» (праект Аляксея Салманава і Тасі Жыўкавай), якая дагэтуль экспанавалася ў Кіеве. Гэта фотаздымкі ды гісторыі сем’яў, у якіх ёсць ЛГБТК-людзі.

Я запрасіла маці і брата, ведала, што сустрэну знаёмых, былых, былых маіх былых. Усе цяжкасці чалавечых стасункаў будуць як на далоні, будуць адцягваць увагу і забіраць сілы. Вельмі натхняла тое, што я вярнулася ў родны горад дарослай, больш дасведчанай і моцнай, чымся была. І мае веды, дзейнасць нашай каманды змаглі стаць для іншых штуршком да самаасэнсавання.

У маленькіх гарадах, нават абласных, развіваецца нейкае клаўстрафобнае светаадчуванне, асабліва калі ты паводле якой-небудзь прыкметы іншая ці іншы. Не стае паветра. Здаецца, што ўвесь свет – лайно. І вельмі важна ўсвядоміць, што ад клаўстрафобіі можна збегчы. Што свет – гэта не толькі суседзі ды іхныя плёткі, не толькі жудасныя аднакласнікі ці аўтарытарныя настаўніцы. Мне б вельмі хацелася, каб тыя, хто да нас прыйшоў, убачылі сваю будучыню больш светлай, больш свабоднай.

 

 

Іерархія і каманда

– Заснавальніца праекту Ганна Лок з самага пачатку была супраць іерархічных адносінаў, і тыя, хто далучаўся, таксама падзялялі гэты прынцып. Гарызантальнасць, эгалітарнасць – гэта не проста. Мы ўсе так выхаваныя, што нам цяжка будаваць нешта на ўмовах роўнасці, абмяркоўваць, а не атрымліваць загады. Гарызантальнасць жа вымагае творчых пошукаў, новых мадэляў камунікацыі. Свабода ніколі не бывае лёгкая, не існуе без ініцыятыўнасці і здольнасці браць адказнасць за кожнае рашэнне.

Валанцёркі ды валанцёры фестывалю – гэта пакуль самая значная крыніца распаўсюду натхнення. Людзі папрацавалі побач з намі, адчулі, як гэта файна: укладаць сілы, а пасля бачыць поўную залу гасцей, якім патрэбна ўсё гэта, якія ўдзячныя табе.

Вельмі прыемна бачыць, што людзі прыходзяць на некалькі мерапрыемстваў. Мы асабіста не знаёмыя, але ўжо ківаем адзін аднаму, усміхаемся, бо з’явілася нейкая ідэйная сувязь. І, калі бачыш іх у іншых месцах, гэта працуе як байцоўскі клуб – такая маленькая таямніца.

DOTYK – гэта праект пра мяне, пра маіх блізкіх, пра тых, каго я разумею, каму спачуваю.

 

6–8 красавіка 2018 года DOTYK павінен быў адбыцца ў чацвёрты раз, але апынуўся пад пагрозай зрыву. За дзень да ўрачыстага адкрыцця пачаўся мяккі ціск на арганізатараў і арганізатарак, у сувязі з чым ім пастаянна даводзілася шукаць новыя месцы для правядзення мерапрыемстваў. Храналогію падзей знойдзеш тут.

 

Тэкст by Nasta Eroha
Фота by Кацярына Ігнашэвіч