Святлана Гатальская

«Праблема ў тым, што многія думаюць, быццам хтосьці там за іх нешта зробіць: і пакет памые, і бутэльку апаласне»

Складана мяняць звычкі

– Неяк я прыязджала забіраць пластык у IT-фірму, і ў іх там было мноства паўлітровых бутэлек з-пад «колы» і «фанты». Я пытаюся ў іх менеджаркі, чаму яны не хочуць паставіць кулер, і яна кажа: «Такая магчымасць абмяркоўвалася, але супрацоўнікам хадзіць да кулера нязручна». Чамусьці людзі разумеюць неабходнасць чысціць зубы, хаця на гэта таксама патрэбны час і гэта можа быць «нязручна», а тут карысную звычку выпрацаваць значна цяжэй.

Мы, гарадскія жыхары, не бачым смеццевыя палігоны, і здаецца, што ўсё кудысьці знікае само сабой. Як у дзяцінстве: ой, чыстыя шкарпэткі на паліцы з'явіліся быццам з ніадкуль, мы ж не бачылі, як мама ноччу іх памыла. Памятаю, як Жэня Манцэвіч [стваральніца праекта downshifter.by. – заўв. 34] распавядала пра свой пераезд на вёску і пра тое, як упершыню памыла там бялізну. Калі вада з пральнай машыны трапляе ў зямлю каля твайго дома і там перастае расці трава, вось тады ты задумваешся: «Пайду-ка я куплю нешта экалагічнае». І ўжо не скажаш, маўляў, ды што там адна трубачка, не страшна, у мяне ж памада, мне без трубачкі нязручна.

З іншага боку, мы ж цяпер яшчэ і «багатыя». Раней глядзіш амерыканскі фільм, дзе гераіня ідзе па Манхэтане, а ў руках у яе – аднаразовы кубак Coca Cola з «Макдональдса», і здаецца, гэта ліміт таго, што ў жыцці пажадаць можна: гуляць з аднаразовым кубкам па вуліцы. Але тады людзі проста не задумваліся пра тое, куды гэта вядзе. Пазіцыя прадаўца была такая: мы зробім усё для зручнасці пакупнікоў, вы можаце не парыцца з нагоды посуду, вось вам пластыкавая талерка. Пазіцыя пакупніка была такая: крута, пра мяне клапоцяцца, я класная, я прывілеяваная, я за гэта заплаціла.

Калі я была малая, то абуралася і саромелася таго, што мама мые пакеты: «У нас што, грошай няма?» А нядаўна выбачалася перад ёй: якой жа дурніцай я была. Мама большую частку жыцця пражыла ў вёсцы, і яе экалагічныя паводзіны не ад усвядомленасці, гэта здаровая логіка. Калі нешта можна выкарыстоўваць паўторна – яго трэба выкарыстоўваць. Расаду, напрыклад, яна вырошчвае ў яечнай шкарлупіне, проста таму што гэта разумна: можна проста так пасадзіць у зямлю, нічога не вымаючы.

«Я ўвесь час сутыкаюся з гэтымі штукамі і сама імкнуся падтрымліваць людзей, якія робяць хоць бы нешта. Сартуеш пакуль толькі бутэлькі – ужо добра»

Да чаго ідзе Zaduma?

– Кантэйнеры Zaduma стаяць у 30 розных офісах і прасторах. Таксама мы ўсталявалі адзін агульнадаступны – у культ. цэнтры «Корпус». Вядома, у маштабах горада гэта смешна, але з нядаўніх часоў я ў праекце адна, а дзвюх рук не вельмі хапае.

У нейкі момант наш офіс ператварыўся ў склад пластыку, і калі мы з Вовам і блізкімі сябрамі сталі сартаваць яго, мы зразумелі, што не справімся ні за тыдзень, ні за два. Тады мы кінулі кліч у сацыяльных сетках, і на сартаванні па серадах да нас прыходзілі па 10-15 чалавек. Было вельмі крута адчуць падтрымку, таму што ў любым актывізме здараюцца моманты, калі здаецца, што ўсім похер. У нас звычайна шмат асуджэння і мала падтрымкі. «Вы праводзіце мала мерапрыемстваў», «Вы не ездзіце ў рэгіёны», «Вы маглі б паставіць больш пунктаў па зборы пластыка»... Я ўвесь час сутыкаюся з гэтымі штукамі і сама імкнуся падтрымліваць людзей, якія робяць хоць бы нешта. Сартуеш пакуль толькі бутэлькі – ужо добра. Пакуль яшчэ ясі рыбу, але адмовіўся ад мяса – выдатна. Важна разумець, што, калі падтрымліваеш чалавека ў яго невялікіх кроках, у яго з'яўляецца рэсурс на нешта большае.

Пакуль мы не можам рабіць сваю прадукцыю, будзем выпускаць штукі, якія транслююць нашы каштоўнасці: экасумкі, металічныя бутэлькі, торбачкі, вырабленыя з пластыкавых пакетаў, і іншыя essentials.

Калі запусцім машыны, мануфактура будзе працаваць па двух напрамках. Першае – гэта драбяза: вазоны, расчоскі, мыльніцы, брошкі-завушніцы, талеркі для садавіны і гэтак далей. Другое – гэта my beautiful dream, мэбля, якая будзе спалучаць у сабе дрэва, метал і пластык. Напрыклад, столік, у якога металічныя ножкі, а стальніца – пластыкавая. Таксама хацелася б дамовіцца з адміністрацыяй горада і замяняць драўляныя элементы лавачак даўгавечнымі пластыкавымі.

Нас часам папракаюць, што Zaduma – гэта праект пра пластык, праект, які кажа, што пластык – гэта добра. Але гэта не так. Пластык – гэта вельмі дрэнна, не купляйце пластык. Але, калі ён у вас з'явіўся, прынясіце яго нам – і тады гэта 100 % не адправіцца на палігон.