«Алексіяда» Веледзімовіча

Як нараджаюцца гісторыі

− У мяне ёсць вопыт здымкі рэканструктараў, якія лёгка апраналіся ў форму Верхмата ці Саветаў. Савецкая мяне не кранала, а рэканструктары ў 2014 годзе ў Віцебску ў форме нацысцкай Германіі драпнулі. Я падумаў: «Пачакайце, рабяты, як так, мой прадзядуля ваяваў супраць гэтай формы».

У маім дзяцінстве граць за немцаў было так сабе, усе хацелі за сваіх. І ў мяне з'явілася пытанне: што здараецца з успрыманнем часу і мінулага, куды яно знікае?

Гэтай зімой я трапіў на праграму Gaude Polonia з праектам па рамантызацыі Другой сусветнай вайны. І трэба было проста паехаць у Варшаву паздымаць там мясцовых рэканструктараў. Даведацца, як яны ставяцца да вайны і пераўвасабленняў у ворагаў. У выніку зрабіць выставу, на якой паказаць сучасныя фатаграфіі палякаў у форме Вермахта і Чырвонай арміі і архіўныя фатаграфіі іх прадзедаў у форме Арміі Краёвай ці Войска Польскага.

Але я стаміўся ад спробаў дамовіцца з людзьмі, а пасля працы ў архіве зразумеў, што тэхнічная якасць матэрыялаў не адпавядае маім мэтам. Такі падыход да тэмы перастаў натхняць.

І я падумаў: окей, хлопцы, вы робіце сваіх герояў, а я лёгка магу зрабіць свайго

Я вырашыў шукаць іншы спосаб расповеду гісторыі пра герояў. Спачатку была думка знайсці ў інтэрнэце выявы адважных, пачынаючы з Геракла, уключыць туды Супермэна і Робіна (якраз наткнуўся на фота з нейкай тэлевізійнай пастаноўкі з імі ў ідыёцкіх касцюмах, якія сёння ніяк не асацыююцца з гераізмам) і іншых.

Сабраў я гэтую калекцыю і зразумеў, што ўсё роўна нешта не так, неяк іранічна і зусім не пра тое. Мне хацелася інтымнасці і шматслаёвасці.

Прыйшла думка, што ў маім праекце мусіць быць мой прадзед, бо ён мой герой, адзіны герой, з кім ёсць эмацыйная сувязь. І я зуб магу даць за тое, што ён сапраўды ім з'яўляецца.

На руках у той момант меў здымкі з Варшаўскага паўстання. Потым у інтэрнэце знайшоў загады, арыгіналы дакументаў, якія тычыліся майго прадзеда і якіх я да гэтага ніколі не бачыў. Я даведаўся больш пра тое, дзе ён служыў, якім быў ягоны 1941-ы. Усё гэта трэба для натхнення. Потым я ўсвядоміў, што ягоная гісторыя для мяне абрываецца, дакументаў больш няма: можа быць, яшчэ не ўсе архівы рассакрэцілі. Я пачаў разумець, што змагу інтэрпрэтаваць усё па-свойму. Магу выказаць здагадку, што з ім адбывалася.

А ў выніку

Потым я зразумеў, што трэба паказаць, як мой прадзед мог патрапіць у Варшаву, а значыць, ісці трэба спачатку, расказаць, хто ён, адкуль, дзе служыў. Пачаць па-сапраўднаму, з дакументаў, архіўных фота, маіх ведаў аб тым, дзе стаяла частка і як перасоўвалася кавалерыйская дывізія падчас вайны.

Насамрэч у Польшчу яму было складана патрапіць, і ў кнізе ўважлівы глядач знойдзе малюнкі і фотаздымкі, якія падказваюць, што частка гісторыі выдуманая.

«Алексіяда» падобная да падарожжа разам з маім прадзедам, я нібы хачу ўбачыць ягонымі вачыма Варшаву, людзей, якіх ён сустракаў, зброю, кулямёты, амерыканскія самалёты, тапаграфічныя мапы, бранявік «КUBUS» і Мадонну на Празе.

З дапамогай каляровых уклеек і дзіцячых малюнкаў я хацеў падкрэсліць, што ўяўленне пра вайну змянілася: гэты час па фільмах, кнігах і камп'ютарных гульнях сёння здаецца рамантычным і страшна цікавым.

Некаторымі фотаздымкамі імкнуся паказаць: часам тое, што мы бачым, усяго толькі дэкарацыя.

Гэтая кніга дэманструе, як можна лёгка стварыць героя ў сучасным свеце. Чым далей ад нас тыя ці іншыя падзеі, тым больш яны падобныя да міфа, тым больш інтэрпрэтацый і тым лягчэй ствараць персанажаў. Калі захацець. Гэтым карыстаюцца сродкі масавай інфармацыі, дзяржаўная прапаганда. Я хачу паказаць, што да вайны цяпер ужо іншае стаўленне сярод моладзі. У нас баліць не так, як у старэйшага пакалення. Напэўна, таму, што губляецца эмацыйная сувязь з мінулым і пачуцці становяцца менш вострымі. Другая сусветная з часам пачынае казацца такой жа далёкай, як і вайна 1812 года.

Тэкст by Таня Аліпчыкава

Фота by Кацярына Дзмітрыева, з архіва героя