Ксенія Шталенкова

 

 З кім гаворым:  Ксенія Шталенкова, 26 год. Пісьменніца, дызайнерка, даследчыца візуальнай культуры, выкладчыца.

 Чым займаецца:  робіць сучасную прастору больш зручнай для людзей з інваліднасцю, прасоўвае магчымасці інклюзіўнай адукацыі, рыхтуе навуковае выданне «Дызайн і ідэалогія: [R]эвалюцыя беларускасці даўжынёй у 100 год».

 

 

Школа і дыскрымінацыя бацькоў

– Тата вырашыў, што я мушу хадзіць у такую ж школу, як усе астатнія дзеці. І гэта было вельмі важным рашэннем, таму што я магла камунікаваць з іншымі дзецьмі, магла ўвесь час бачыць, якія мае здольнасці насамрэч. Вельмі важна, калі ў штодзёнай сяброўскай канкурэнцыі ты разумееш, чаго варты.

Вялікая праблема, калі студэнты з інваліднасцю, якія маюць хатнюю школьную адукацыю, прыходзяць у ВНУ: яны не гатовыя да таго, што яны мусяць адстойваць сваё права на званне лепшага. Яны адзінаццаць год былі сам-насам са сваімі настаўнікамі і ніколь не ўдзельнічалі ў спаборніцтве. Потым ад гэтага пачынаюцца розныя праблемы ўжо псіхалагічнага кшталту, калі людзі проста не гатовыя да таго, каб вучыцца разам з іншымі. І ў гэтым плане інклюзіўнасць мусіць быць скіраванай у абодва бакі, бо кожны чалавек з інваліднасцю павінен усведамляць: калі ён ідзе на тых жа ўмовах, што і іншыя людзі, то ад яго будуць патрабаваць той жа ўзровень выканання, што і ад іншых студэнтаў.

Доўгі час я была адзінай вучаніцай на вазку ў сваёй школе. Вядома, бацькам самім трэба было зрабіць пандус у будынку малодшай школы, потым – старэйшай.

Класа да восьмага ніякіх праблем не было, але потым у нас у школе пачалі даволі часта змяняцца дырэктары. Адна з дырэктарак жадала зрабіць ідэальную школу. Яна ўвяла шмат цікавых адукацыйных інавацый, але таксама яна жадала бачыць ідэальную статыстыку і не жадала ніякіх тэарэтычных праблем, звязаных са мной. Дырэктарка выклікала маіх бацькоў і ледзь не ультыматыўна патрабавала, каб мяне прыбралі са школы. У яе не было ніякіх падстаў для гэтага, акрамя маёй інваліднасці: у мяне быў самы высокі рэйтынг па паралелі, не было ніякіх праблем з вывучэннем розных навук. І тое, каб я засталася, потым вырашалася праз РАНО і іншыя вышэйшыя ўстановы.

Калі былі іспыты ў другім дзявятым класе (10 клас пры пераходзе з дванадцацігадовага на адзінадцацігадовае навучанне. – прым. 34), узніклі праблемы, таму што школа не хацела, каб я здавала іспыты ўвогуле. Адміністрацыя думала, што могуць быць праблемы, але мы змаглі паразумецца і я рыхтавалася да іспытаў.

«Самае непрыемнае – дыскрымінацыя бацькоў. Мне кожны раз вельмі сорамна за тое, што так можа быць»

Матэматыку паставілі на трэцім паверсе. Усе гады запар у мяне быў першы паверх! Добра, што гэта былі старэйшыя класы, дзе былі дарослыя хлопцы, якія ўжо маглі падняць мяне на трэці паверх. Але была стрэсавая сітуацыя і для мяне, і для маіх сяброў, якія мяне цягнулі, бо ўсе былі вельмі засяроджаныя на тым, каб мяне нідзе не выкуліць, нічога са мной не зрабіць, а не на тым, каб добра напісаць матэматыку.

Самае непрыемнае – дыскрымінацыя бацькоў. Мне кожны раз сорамна за тое, што так можа быць. Калі праходзіла цэнтралізаванае тэставанне, трэба было зарэгістравацца на англійскую мову, і БДУ быў адзіным месцам, дзе я магла яго прайсці: там быў ліфт. Бацькі паехалі рэгістраваць мяне, але здарыўся нейкі тэхнічны збой і выпадкова ў той жа момант зарэгістравалі кагосьці іншага. Бацькі пайшлі да адміністрацыі, каб усё вырашыць, і была непрыемная сцэна. А ніхто ж не вінаваты ў тым, што ў маіх бацькоў я нарадзілася менавіта такая. Англійскую мову я ў выніку здавала ў Ваеннай Акадэміі.

Вельмі складана ў такіх умовах знаходзіць сілы, каб рухацца далей. Але потым разумеш, што трэба, ад гэтага будзе залежаць не толькі мой поспех, а чыйсьці, мабыць, яшчэ. Мабыць, я змагу некаму дапамагчы, калі зламаю нейкую сценку. Я спадзяюся: чым больш я буду выходзіць з дому, чым больш я буду хадзіць на нейкія імпрэзы, буду казаць, што ў мяне ёсць такая гісторыя, тым больш верагодна, што хтосьці гэтым натхніцца і вырашыць, што можа таксама.

Насамрэч сярод маіх знаёмых ёсць людзі, якія значна больш амбітныя, значна больш моцныя ў маральным плане. Яны вельмі моцна натхняюць мяне: калі яны могуць, то я таксама магу. І калі некалькі чалавек могуць, значыць, можа нехта яшчэ.

 

 

 

 

ЕГУ і дызайн

– Калі я сканчала сваю гімназію № 11, то перада мной паўстаў выбар: куды ісці далей? Не хацелася ісці на ўступкі і выбіраць завочнае навучанне: не хацелася ісці ў МДЛУ на настаўніцкую спецыяліацыю замест прафесійнай перакладчацкай.

Я пачала звязвацца з рознымі ўстановамі – і ЕГУ быў адзіным універсітэтам, які адказаў, што яны гатовыя прыняць мяне, яны будуць ісці насустрач, каб менавіта ў плане мабільнасці мне было камфортна вучыцца.

Напачатку ў старым корпусе ў нас была вялікая лесвіца, не было ліфтаў, розныя заняткі мусілі праходзіць на розных паверхах, што, канешне, стала добрай падставай хутчэй пасябраваць з аднагрупнікамі. Яны дапамагалі мне ў перасоўваннях і па самім універсітэце, і па Вільні, калі мы мусілі хадзіць на пленэры, альбо хадзілі на медыум і астатнія пазакласныя мерапрыемствы. З іншага боку, паступова ўсё атрымлівалася вырашыць праз адміністрацыю. І большасць заняткаў ужо была на першым паверсе.

Спачатку я абрала ВНУ, а толькі потым абірала нешта з прапанаваных спецыяльнасцей. Дызайн – тое, чым займаліся ўсе вакол мяне, але не займалася я, мне вельмі хацелася, але не было часу. Абраны кірунак быў добрай нагодай кампенсаваць тое, што я прапусціла ў падлеткавым узросце.

 

«Хочацца напісаць кнігу, якая была б пра людзей з інваліднасцю, але я не ведаю, якім чынам пра гэта напісаць»

 

Мастацкая творчасць

– У Ралана Барта ў тэксце «Смерць аўтара» ёсць пра тое, што не кніга робіцца падобнай на жыццё, а жыццё робіцца падобным на кнігу. У маім выпадку жыццё сапраўды робіцца падобным на кнігу. Я штосьці пішу, напітваюся атмасферай, эмоцыямі і потым я дзейнічаю, сыходзячы з таго, што пішу.

Што тычацца кнігі, падобнай да жыцця, то ў маім выпадку гэта не працуе, таму што я ніколі не пісала пра сябе: заўжды пішу пра нешта цалкам выдуманае, пра нешта цалкам адрознае ад таго, з чым я сутыкаюся ў сваім жыцці. «Губернскі дэтэктыў» – гэта парадыйны раман, дзе пераасэнсоўваецца фігура маладой пісьменніцы, якая хоча заявіць пра сябе. Але гэта два цалкам адрозныя персанажы – я і панна Пракшына – нешта кшталту Дон Кіхота з пункту гледжання Сервантэса.

Хочацца напісаць кнігу, якая была б пра людзей з інваліднасцю, але я не ведаю, якім чынам пра гэта напісаць: мне пакуль не стае смеласці напісаць так, як ёсць, – пра сябе, не стае смеласці зрабіць нон-фікш.

 

 

 

Фота: Даша Лабанава