Гід па стылі: афрабіт(с)

 

It Began in Afrika

 

Заходняя Афрыка – рэгіён, шчыльна насычаны культурнымі і музычнымі траекторыямі з даўніх часоў. Тут жывуць ёруба, ігба, аканы і яшчэ некалькі сотняў народаў і этнічных груп, кожная з якіх мае сваю ўласную музычную традыцыю. З-за вымушанай «міграцыі» XVI-XIX стагоддзяў афрыканскія культурныя зерні былі пасаджаныя  на абедзвюх Амерыках і прылеглых астраўных архіпелагах, якія ў далейшым далі парасткі практычна ўсёй сучаснай папулярнай музыцы: ад блюзу і сальсы да хіп-хопу і тэхна.

Аднак махавік «міграцыі» працаваў у абодва бакі. Як афрыканскія полірытмы з’яўляліся на берагах Кубы, Трынідада і ў дэльце Місісіпі, так і аграненыя пакутамі і танцамі музычныя жанры вярталіся праз Атлантыку: у Конга, напрыклад, становіцца папулярнай афрыканская румба, заснаваная на папярэдніку сальсы – кубінскім соне. У 20-я гады ХХ стагоддзя партугальцы прывезлі ў парты Фрытаўна, Лагаса, Манровіі і Акры гітару і банджа, а брытанцы – гуказапіс. Так з’явіўся, напэўна, першы сучасны поп-жанр Заходняй Афрыкі – музыка пальмавага віна (palm-wine music), з якім адбылася аналагічная амерыканскаму блюзу гісторыя: артысты гралі музыку ў лакальных барах, дзе наведнікі распівалі мясцовую медавуху – пальмавае віно (адсюль і назва), а этнамузыколагі і прадстаўнікі лэйблаў запрашалі іх у студыю на рэкард-сесіі.

Пасля афрыканскія мінезінгеры абраслі грунтоўнымі аркестрамі, дадалася духавая секцыя, узбагацілася перкусійная палітра. У часы Другой сусветнай вайны жанр зведаў уплыў амерыканскага свінгу, а саміх музыкаў пачалі запрашаць на званыя арыстакратычныя вечары, на якія не мог трапіць звычайны чалавек з вуліцы. З-за гэтага жанр атрымаў назву хайлайф (highlife). Са здабыццём незалежнасці Ганы ў 1957 годзе музыкам стаў дапамагаць урад, бо лічылася, што яны могуць паспрыяць у фармаванні нацыянальнай ідэнтычнасці. А за год да гэтага ў ганскую сталіцу Акру прыязджаў Луі Армстранг, які даў канцэрт разам з «каралём хайлайфу» Э. Т. Менса і яго гуртом The Tempos перад 40-тысячным натоўпам.

 

 

Ад афрабіту да афрабітсу

 

Менса шмат гастраляваў у Нігерыі (былой брытанскай калоніі, як і Гана), дзе ў гэты час набіраў моц малады Фела Куці. Будучая легенда афрабіту, вярнуўшыся пасля адукацыі ў Лондане, паспела ўжо скалаціць бэнд Koola Lobitos, які змешваў хайлайф з амерыканскім джазам. Па далейшы інспірэйшан Куці адправіўся ў Гану, а пасля – у ЗША, адкуль вярнуўся іншым чалавекам: там ён пазнаёміўся з рухам Black Power і ўсвядоміў усю значнасць барацьбы за раўнапраўе. У Гане, дарэчы, ён усвядоміў, як завецца яго музычны шлях, – афрабіт.

Жанр афрабіту – гэта пякучае спалучэнне ўсяго, што можна было пачуць у той час: джаз, фанк, хайлайф, псіхадэлік-рок, традыцыйныя афрыканскія спевы і рытмы. У афрабіт-бэнды ўваходзіла да 30 музыкантаў: для бесперапыннага груву Куці запрашаў па некалькі бас-гітар, саксафонаў і панарамную колькасць перкусіяністаў.

1970-я – залаты час афрабіту, які распаўсюдзіўся па ўсім заходнеафрыканскім рэгіёне і натхніў (і працягвае натхняць) незлічоную колькасць музыкаў. Раім таксама зацаніць творчасць бубнача Куці Тоні Алэна, сына Куці Фемі, яго паплечніка Соні Акасана, лонданскі праект Osibisa, фанкавыя грувы Дэла Сазімі і сучасны афрабіт ад амерыканцаў Antibalas.

 

 

 Слухай Fela Kuti са смартфона ў «МТС Music» 

 

Пасля смерці Фелы Куці ў 1997 годзе хваля цікаўнасці да яго творчасці ўзнялася з новай сілай: пачаліся перавыданні залатых калекцый, дыджэі пацягнуліся рэміксаваць нятленкі, а маладыя бэнды – убіраць у сябе ўвесь гэты вайб. За гэты час музычны ландшафт Нігерыі і Ганы ўзбагаціўся рэгі, дэнсхолам, хіп-хопам і хаўсам, а па ўсёй Афрыцы вырасла моцная і разнастайная сцэна афра-попу: ад хіплайфу (гібрыд хіп-хопу і хайлайфу) і кізомбы да квайта і кудуру.

Гана і Нігерыя – былыя брытанскія калоніі, якія з-за сталых міграцыйных працэсаў маюць больш шырокія магчымасці для трампліннага экспарту мясцовай музыкі ў Туманны Альбіён. Хтосьці ехаў вучыцца ў прэстыжныя ўніверсітэты, хтосьці – шукаць працу, хтосьці – ратавацца ад вайны. Цяпер на Брытанскіх выспах у суме пражывае каля 300 тысяч чалавек нігерыйскага і ганскага паходжання (каля 15 адсоткаў ад усяго афракарыбскага насельніцтва Злучанага каралеўства). Sade, Donae'o, Lethal Bizzle, Дызі Раскал, Skepta, Stormzy – усе гэтыя брытанскія музычныя зоркі маюць ганскія або нігерыйскія карані. Дарэчы, апошнія чатыры з іх выключна паўплывалі на фармаванне брытанскага грайму, які дагэтуль бударажыць сэрцы ва ўрбанізаваных нэйбархудах. Аднак размова сёння не пра яго. На мэйнстрым-сцэну паволі выходзіць афрабітс.

 

 

 

Новая хваля

 

Першае, што трэба зразумець, гэта розніцу паміж афрабітам (afrobeat) і афрабітсам (afrobeats). Другі тэрмін прыдумаў лонданскі DJ Abrantee, які ў 2011 годзе запусціў суботняе радыё-шоу «Afrobeats with Abrantee» на Choice FM, дзе штотыдня граў сучасную нігерыйскую і ганскую урбан-музыку з ухілам у хіп-хоп, R&B, хаўс і соўл. Сярод стракатага плэйліста гучаў і трэк «Oliver Twist» нігерыйскага сонграйтэра D’Banj, што хутка стаў танцавальным хітом у Брытаніі, дасягнуўшы 9 радка ў чарце UK Singles і 1-га – у топ-100 Румыніі (дзіўна, але праўда). Пасля поспеху D’Banj падпісаў на свой імпрынт Канье Уэст, а ў The Guardian выйшаў артыкул «The rise of Afrobeats» – хваля пачалася!

 

 

 Слухай D'Banj са смартфона ў «МТС Music» 

 

Але землятрус, які справакаваў гэтую хвалю, здарыўся значна раней. У 2004 годзе нігерыйскі выканаўца 2face Idibia выпусціў дэбютны сольнік, які разышоўся 2-мільённым тыражом па Заходняй Афрыцы, а сінгл «African Queen» стаў ледзь не нацыянальным гімнам таго часу. Ты, дарэчы, мог/магла яго чуць у фільме «Таўстушкі» («Phat Girlz») 2006 года. Па стылі песня хутчэй рэгі і хіп-хоп, але, па словах многіх афрабітс-музыкаў, менавіта яна натхніла іх на творчасць.

Потым загучалі браты P Square з іх моцным улівам джэксанаўскай феерыі ў афрыканскую сцэну, Ice Prince з самым рэміксаваным трэкам у Нігерыі «Oleku». У Гане ў гэты час за хіплайф і азонту (танцавальны жанр) тапілі EL, Sarkodie, C-Real, R2Bees і Guru.

Моцным прарывам у глабальную сцэну стаў трэк «Ojuelegba» ад нігерыйскага маладога музыкі Wizkid. Відэа на яго распавядае пра падлеткавае жыццё Wizkid’а ў прыгарадзе Лагаса, дарэчы, самага густанаселенага горада Афрыкі, і яго шлях да славы. Летам 2015-га на яго зрабілі афіцыйны рэмікс Дрэйк і Скепта, такім чынам стварыўшы трансатлантычны мост для Wizkid’а і афрабітсу. Нігерыйскі музыка замацаваў свой поспех сумеснымі трэкамі з Дрэйкам «One Dance» і «Come Closer», а канадскага трэндхантара абвінавацілі ў тым, што ён празмерна карыслівы пры выбары калабарацый.

 

 

 Слухай Wizkid са смартфона ў «МТС Music» 

 

UK Afrobeats

 

У Брытаніі ў гэты час пачынае фармавацца паўнавартасная афрабітс-сцэна. Пасля D’Banj наступным рве радкі чартаў Fuse ODG. Яго сінглы 2013-га – «Antenna», «Azonto» і «Million Pound Girl (Badder Than Bad)» – узносяць афра-поп у мэйнстрым. Аднак Fuse меў занадта аптымістычнае гучанне для ўрбанізаваных прыгарадаў Лондана, дзе нашчадкі афрыканскіх мігрантаў з-за складаных эканамічных умоў аддавалі перавагу змрочнаму саўнду трэпу і дрылу. Наступная генерацыя афрабітсу прыйшла ўжо з больш узважаным гукам, дэнсхольнымі матывамі і грайм-лірыкай.

Першым з такім саўндам стрэльнуў 20-гадовы J Hus з трэкамі «Dem Boy Paigon», «Lean & Bop» і «Friendly» у 2015-м. Разам з прадзюсарам Jae5 яны закідвалі свае напрацоўкі на брытанскія ютуб-каналы Link Up TV, GRM Daily, Mixtape Madness, SB.TV (на апошнім, дарэчы, рэлізіўся менскі граймер Saferone) і атрымлівалі гарачы фідбэк і ўдзячную фанбазу. Ніякіх лэйблаў, камерцыйных радыё і нават стрымінгаў кшталту Apple Music і Spotify – увесь хайп разыходзіўся праз сацсеткі. За імі падцягнуліся і іншыя музыкі: Belly Squad, Yxng Bane, Kojo Funds, Abra Cadabra, NSG, Naira Marley, MoStack, Omo Frenchie і інш. Каб усе яны не разбегліся, DJ Afro B летась выпусціў кампіляцыю «Moves: The Sound Of UK Afrobeats», у якой сабраў галоўных фігурантаў сцэны.

 

 

На шляху да залатой антылопы

Мы ўжо казалі раней пра супрацоўніцтва D’Banj з Канье Уэстам, якое, на жаль, не прынесла нейкіх пладавітых хітоў (у адрозненне ад калабаў з Дрэйкам і Wizkid’ам). Затое хрысціянская песня «Say Yes» былых паплечніц па Destiny’s Child Мішэль Уільямс, Кэлі Роўланд і Беёнсэ з афра-поп-аранжыроўкай дасягнула 1-га месца ў амерыканскім госпэл-чарце.

Паволі афрабітс-музыкаў пачынаюць падпісваць на амерыканскія лэйблы: RCA Records прапанаваў кантракты нігерыйскім поп-старам Ayo Jay і Davido, а да лэйбла Джэй-Зі Roc Nation далучылася «каралева афрабітсу» Ціва Савадж. А поп-зоркі ствараюць сумесныя хіты: напрыклад, Эд Шыран наведаў разам з Fuse ODG Гану, дзе яны запісалі натхняльную песню «Boa Me», у якой Шыран ні слова не спявае па-англійску.

 

 

 Слухай Fuse ODG са смартфона ў «МТС Music» 

 

З афрабітсам выходзіць цікавая гісторыя. Хоць яго і лаяць за маркеталагічнасць назвы, яе канфузнае падабенства з афрабітам Фелы Куці і за нігілізм сучасных музыкаў, але ў яго невідавочна атрымліваецца несці змены ў сацыяльныя расстаноўкі. Па-першае, ён пастаўляе паспяховыя мадэлі пераймання. Хочаш быць крутым(-ой)? Будзь як Фела Куці ці Wizkid! Па-другое, ён дае голас і стварае глабальную салідарнасць незалежна ад краіны. Людзі лепей усведамляюць сваю ідэнтычнасць і не саромеюцца яе: як я магу саромецца такой багатай культуры, ад якой пруцца па ўсім свеце? Па-трэцяе, асіміляцыя знешняга культурнага ўплыву дазваляе адмовіцца ад усюдыіснай рэтраманіі і круціць музычную спіраль далей.

 

 

 

ЧУП «Лабс Паблисити Груп», УНП ‎191760213