Як ты пачаў працаваць у сферы аховы навакольнага асяроддзя?
Я правёў дзяцінства на поўначы Аўстрыі, у даліне ракі, акружанай лясамі. Зыходнаю кропкай стаў фотаапарат, які я атрымаў падлеткам ад бацькі, – гэтак я пачаў вывучаць прыроду, гледзячы праз лінзу камеры. Пазней у Вене я тусаваўся са студэнтамі, якія бралі ўдзел у кампаніі для захавання альпійскай даліны ад будаўніцтва аўтастрады. Гэта прывяло мяне да Greenpeace. Там я працаваў з 1991-га да 2008 г. і шмат чаго даведаўся ад усіх гэтых натхняльных, бадзёрых, моцных, звар’яцелых і адначасова мудрых людзей – сваіх калегаў. Спачатку мая праца ў гэтай міжнароднай НДА канцэнтравалася на праектах у Аўстрыі ды рэгіёнах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, пазней – я ў асноўным браў удзел у працы найвышэйшага кіраўніцтва. Тамсама ў Вене я скончыў факультэт псіхалогіі, што дазволіла мне зразумець механізмы ўспрымання людзьмі экалагічных пагрозаў. Псіхалогія таксама карысная, каб патлумачыць сабе, як ствараюцца сацыяльны рух і рознага кшталту аб’яднанні ды як вырашаюцца праблемы.
А можаш прыгадаць самыя цікавыя кампаніі, якія ты рэалізоўваў?
На жаль, мая роля дырэктара камунікацыйных кампаніяў прадугледжвала працу ў офісе, а не на месцы. Так што большую частку часу я правёў у Амстэрдаме, Вене, Браціславе і Варшаве. Тым не менш, я ўзначальваў кампаніі для спынення высякання трапічных лясоў у Амазонцы, супраць скіду баку Brent Spar у Паўночнай Атлантыцы, для захавання дзікай арктычнай прыроды і спынення нафтавай прамысловасці на Алясцы і ў Сібіры ды праект супраць ядравых выпрабаванняў у Ціхаакіянскім рэгіёне. Гэта меншая частка працоўных праектаў, вядома.
«Мы стваралі лядоўні на сонечных батарэях, якія могуць працаваць у пустэльні цягам шматлікіх гадоў»
У 2009 г. я займаўся каардынацыяй нямецкага праекту пад назваю «Cонечны холад». Кажучы проста, мы стваралі лядоўні на сонечных батарэях, якія могуць працаваць у пустэльні цягам шматлікіх гадоў. Гэтая прылада карысная, напрыклад, у бедных афрыканскіх краінах, асабліва ў шпіталях для захоўвання лекаў. Мы з камандаю правялі пэўны час у даліне Мугуру, адным з найбяднейшых рэгіёнаў Кеніі, дзе шанцы на развіццё вельмі сумнеўныя – гэта быў інтэнсіўны і эмацыйна цяжкі перыяд для мяне.
Сярод самых цікавых кампаніяў, у якія я быў уцягнуты, – ініцыятыва грамадзянаў Аўстрыі супраць увозу і продажу генетычна мадыфікаваных арганізмаў. Мы дасягнулі 1,23 млн афіцыйна зарэгістраваных подпісаў, адбылося некалькі перамоваў з урадам – і Аўстрыя па-ранейшаму вольная ад ГМА.
Таксама былі акцыі на атамных рэактарах у Чэхіі, Славакіі ды Венгрыі супраць выкарыстоўвання атамнай энергетыкі ў будучыні ды міжнародныя кампаніі для захавання апошніх старажытных лясоў – у Фінляндыі, Канадзе, Інданезіі, Швецыі ды Бразіліі. У 2007–2008-ым я быў адказны за каардынацыю ды камунікацыю ў межах міжнароднай кампаніі «Грынпіс» супраць ГМА – таксама вельмі інтэнсіўная і натхняльная частка маёй кар’еры. У Беларусь я прыляцеў амаль адразу з востраву Барнэа, дзе займаўся фотадакументацыяй працы адмысловай школы для маленькіх сіротаў-арангутанаў. Там валанцёры вучаць жывёлінаў зноў лазіць па дрэвах і самастойна жыць у джунглях, якія паступова знішчаюць сусветныя карпарацыі дзеля пальмавага алею.
«Пры адпаведным маркетынгу прырода можа прыносіць прыбытак»
Чаму ты лічыш, што дзейнасць у некамерцыйных праектах можа прыносіць карысць?
Перш за ўсё, праца ў сектары аховы навакольнага асяроддзя – карысная не толькі для грамадства, але і для кожнага канкрэтнага чалавека: ты можаш рабіць нешта вельмі важнае для ўсяго чалавецтва і расці асабіста з этычнага пункту гледжання. Па-другое, калі мы не зоймемся пытаннямі змены клімату, ядравай пагрозы ды знішчэння экасістэмаў, дык пакінем фатальны галаўны боль сваім нашчадкам. Ці не турбуюць цябе навіны аб катаклізмах і эпідэміях? Мы будзем сутыкацца з усё больш і больш цяжкімі эканамічнымі, сацыяльнымі і медычнымі бедствамі, калі не зможам у найбліжэйшы час абмежаваць шкоду, якую наносім прыродзе, вынішчаючы лясы ды марскія экасістэмы. У адзін цудоўны дзень нам папросту не хопіць паветра. А таму зніжэнне негатыўнага ўплыву на навакольнае асяроддзе – адная з найбольш важных і актуальных задачаў, якія стаяць сёння перад чалавецтвам, апроч барацьбы з галечаю, няроўнасцю і несправядлівасцю.
А што наконт эканамічнага развіцця? Шматлікія скептыкі лічаць, што дзеянні эколагаў перашкаджаюць функцыянаванню гаспадарак і бізнесу.
Захаванне прыроды мае імгненны станоўчы ўплыў на эканоміку і людзей. Ахова натуральных лясоў і балотаў дапамагае ў захоўванні вады, неабходнай падчас засухі, а таксама ў вывадзе з яе таксічных рэчываў. Захаванне балотаў і рэк, а таксама прырэчных раёнаў некранутымі абмяжоўвае наступствы паводак у населеных пунктах. Дрэвы і лясы ў гарадах забяспечваюць кісларод і ствараюць цень у гарачае і сухое лета. Гучыць банальна? Але ж праблема актуальная: шмат якія гарады Еўропы цяпер распрацоўваюць стратэгіі прыстасавання да змянення клімату, у асаблівасці да ўзмацнення сухіх і гарачых перыядаў увесну і ўлетку.
Ахоўныя прыродныя тэрыторыі могуць падтрымліваць і мясцовую эканоміку, бо яны вельмі прывабныя для турыстаў. Гэткім чынам, пры адпаведным маркетынгу прырода можа прыносіць прыбытак, але трэба памятаць, што заказнікі мусяць быць толькі часткова даступныя – рух наведнікаў трэба абмяжоўваць сцежкамі. Я таксама ўпэўнены, што шмат якія жыхары планеты проста ганарацца «сваймі» прыроднымі скарбамі – гэтак некранутая прырода можа падтрымліваць ідэнтыфікацыю нацыі з рэгіёнам і канструяваць канцэпт «Радзіма».
А наколькі ў цябе самога экалагічны лад жыцця?
Я амаль заўсёды езджу на ровары, а калі гэта немагчыма, – на цягніку ці аўтобусам. У асноўным я не ем мяса, а калі ўсё ж здараецца, купляю арганічнае – яно даступнае ў Аўстрыі нават у супермаркетах, а гэта вялікі крок наперад таксама і для фермераў. Апроч таго, я падтрымліваю некалькі экалагічных ініцыятываў і кампаніяў кансультацыямі ды ўдзелам. Як журналіст і аўтар кнігі пра першабытныя лясы я стараюся развіваць экалагічную свядомасць у грамадстве – сярод іншага, разам з сябрамі абараняю ўнікальны для Еўропы старажытны лес у Румыніі.
«Я ўпэўнены, што сонечная энергія – ключ да энергіі будучыні»
Якія экалагічныя звычкі маглі б палепшыць выгляд Менску?
Гледзячы на шырокія менскія праспекты я, вядома, думаў пра пешаходаў і раварыстаў. Еўрапейскія гарады становяцца больш арыентаваныя на добрыя ўмовы для ўсіх людзей, а не толькі для аўтамабілістаў. Варта абмяжоўваць рост аўтамабільнага руху і рабіць ровары ды грамадскі транспарт больш прываблівымі для жыхароў. Гэта перш за ўсё зніжае шум, забруджванне паветра і небяспеку на вуліцах, а ў перспектыве значна паляпшае якасць жыцця. Таксама памятаем пра дрэвы, пра кісларод. У зялёным горадзе менш пылу, больш ценю ў гарачы час, у якім могуць схавацца і пажылыя людзі, і маленькія дзеці.
Думаючы пра глабальны кантэкст, варта ўзгадаць праблему выкарыстання энергарэсурсаў. Дзіўна, што ў Беларусі, дзе наступствы чарнобыльскай трагедыі мелі велічэзныя маштабы, будуюць атамную станцыю. Падвышаную радыеактыўнасць дагэтуль можна выявіць у Аўстрыі, а мая краіна не пацярпела ад аварыі так моцна, як Беларусь. Я ўпэўнены, што сонечная энергія – ключ да энергіі будучыні: яна экалагічная і можа вырабляцца дэцэнтралізавана, а з павелічэннем маштабаў вытворчасці напэўна стане таннейшая. Пытанне толькі ў гатовасці грамадства інвеставаць ва ўласную бяспечную будучыню.
Фота з кнігі Матыяса Шыкхофэра «Нашыя джунглі» і асабістага архіва героя
Рэжысёрка Ксенія Галубовіч – пра тое, як і навошта запрашаць на сцэну людзей з інваліднасцю.
«Калі аўтар гаворыць шэптам, яго не чуюць, дзеля гэтага трэба як след “гаркнуць”». Інтэрв’ю з пераможцам прэміі Гедройца Максам Шчуром.
Вялікае інтэрв’ю з экзістэнцыяльнымі маякамі рускамоўнага «репу» – гуртам «Макулатура».
Заснавальніца VEHA – пра кнігі з архіўнымі здымкамі беларусаў.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
Javid Nabiyev speaks on arrests of gay people in Azerbaijan, explains the «fucking solidarity» term and the point of activism.
Joris Hanse, Dutch activist from the Doorbraak, speaks about the Netherlands not matching the stereotypes.