Ядвіга, распавядзі пра сябе, калі ласка.
Я нарадзілася ў Кракаве, але цягам апошніх дванаццаці гадоў жыву ў Вялікабрытаніі. Калі мне было 19, я прыехала на вакацыі ў Лондан і выпадкова даведалася пра магчымасць вывучаць тут фатаграфію – у Польшчы на той час такіх навучальных праграмаў не было. Яшчэ адной важкай прыступкай у маёй фатаграфічнай кар’еры сталася стажыроўка ў Magnum Photos у Нью-Ёрку, на якую я трапіла пасля атрымання дыплома бакалаўра. Там я працавала ў архіве неапублікаваных дагэтуль фотаздымкаў, дакранулася да майстэрства самых знакамітых мастакоў у гісторыі фатаграфіі. Гэта яшчэ больш пераканала мяне ў выбары прафесіі. Летась у студзені я атрымала тытул магістра фатаграфіі.
Я шмат ездзіла па свеце – у Аўстралію, Новую Гвінею, на Кубу, але пазней зразумела, што больш цікавыя для фатографа тэмы знаходзяцца бліжэй да дому. Бо калі едзеш у новае месца, то ягонае непадабенства адрозніваецца ад тых дэталяў, на якіх фатограф павінен сканцэнтравацца. А калі серыя ствараецца ў знаёмым кантэксце, сярод людзей з падобным менталітэтам, то аўтар можа паглыбіцца ў тэму і цікавей распавесці пра яе ў свеце.
Ты зарабляеш на фатаграфіі?
Я – фрылансерка, то-бок ні на каго не працую і сама прасоўваю свае праекты ды інвестую ў іх. Зараз я рыхтую серыю Invisible People of Belarus да галерэйнай выставы ў брытанскай сталіцы, а пасля хачу выдаць кніжку пра гэты праект.
Калі ты ўпершыню патрапіла ў Беларусь і дзякуючы каму? Палякі рэдка ездзяць сюды самі па сабе.
Я нарадзілася ў 1986-м, за некалькі тыдняў перад Чарнобыльскай трагедыяй. У Польшчы цягам першых васьмі дзён пасля катастрофы дзецям давалі піць Люголь, каб зменшыць уплыў радыёнукліду ёду. Маці часам называла мяне чарнобыльскім дзіцём. Пазней, падчас навучання ў Англіі, мы абмяркоўвалі Чарнобыль як адну з тэмаў, якую можна было б развіць у межах праекту. Пэўным чынам на мяне таксама паўплывала праца амерыканскага фатографа Поля Фуско «Чарнобыльская спадчына». Карацей, я падумала, што на Захадзе сёння ніхто не ведае, якія наступствы былі ў Беларусі пасля выбуху, ды і пра саму краіну, уласна, мала што ведаюць.
У 2015-м я прыехала ў Беларусь упершыню на вакацыі і яшчэ шукала тэму праекту. Зараз я прыязджаю, калі толькі ёсць час.
«Калі серыя ствараецца ў знаёмым кантэксце, сярод людзей з падобным менталітэтам, то аўтар можа паглыбіцца ў тэму і цікавей распавесці пра яе ў свеце»
Хто твае беларускія сябры?
Вельмі розныя людзі, сярод іх няма фатографаў. Ім цікава тое, што робіцца навокал, яны ўцягнутыя ў жыццё гэтай краіны і хочуць падзяліцца са мной тым, што ведаюць самі.
Дзе ты фатаграфавала герояў сваёй серыі, гэтых «нябачных» людзей?
У інтэрнатах. У Беларусі існуюць два розныя тыпы гэтых установаў: сірочыя прытулкі і інтэрнаты для людзей з абмежаванымі магчымасцямі, прычым як фізічнымі, так і псіхічнымі. Яшчэ адзін падзел тычыцца ўзросту, так бы мовіць, рэзідэнтаў: ад нараджэння да чатырох, пасля – да сямнаццаці гадоў і яшчэ адзін – для дарослых асоб. Але на практыцы гэтага падзелу прытрымліваюцца фармальна.
З нагоды 30-годдзя Чарнобыльскай трагедыі было шмат публікацый пра твой праект. Як ты адбірала герояў для фотаздымкаў?
Я заўсёды паўтараю, што мой праект не прысвечаны выключна ахвярам Чарнобылю, ён агулам пра інвалідаў – людзей, схаваных ад зроку беларускага соцыуму, невідочных. Немагчыма па аналізах крыві ці па знешнасці чалавека сказаць, ці маюць дачыненне менавіта наступствы Чарнобылю да здароўя канкрэтнага чалавека. Адзінае, на што я абапіралася, – гэта статыстычныя кнігі, дзе пададзены лічбы людзей, народжаных з інваліднасцю пасля 86-га. І большасць з тых, каго я фатаграфавала, былі народжаныя пад канец 80-х ці на пачатку 90-х, і па некаторых было адразу відаць гэты след радыяцыі – такія ж дзеці нараджаліся і ў Казахстане тры дзесяцігоддзі таму, і ў Японіі.
Ты фатаграфавала толькі ў адным інтэрнаце?
Не, агулам я была ў васьмі ці нават дзевяці такіх установах у розных кутках Беларусі. Серыя стваралася падчас двух падарожжаў у Беларусь у 2015-м.
А ты вярталася туды пасля таго, як скончылася праца над праектам?
Не. Але я хацела б, бо вельмі прывязалася да некаторых дзяцей. Гэта крыху эгаістычна гучыць, але наведванні прыносяць табе столькі асабістай прыемнасці! Там адразу бачыш, колькі шчасця даеш гэтым людзям, у якіх няма амаль ніякага кантакту са светам навокал.
«Большасць людзей там нават не могуць размаўляць. Камунікацыя не мае нічога агульнага з мовай»
З паразуменнем не было цяжкасцяў?
Не, таму што большасць людзей там нават не могуць размаўляць. Камунікацыя не мае нічога агульнага з мовай. Што да супрацоўнікаў і валанцёраў, часам можна было дамовіцца па-польску, а некаторыя размаўлялі нават па-ангельску, бо шмат некамерцыйных арганізацыяў з Ірландыі і Англіі запрашаюць іх да сябе на абмен досведам.
Якія ў гэтых інтэрнатах умовы для жыцця?
Вельмі розныя, і гэта таксама залежыць ад узросту людзей, якія там жывуць. Трэба адзначыць, што варункі вельмі адрозніваюцца ад тых, што я бачыла на фотаздымках. Шмат арганізацыяў з Германіі, Ірландыі, Італіі ды іншых краінаў прычыніліся да гэтых зменаў. Там добра прыбрана, але ў некаторых установах ёсць краты.
Якой была рэакцыя на твой праект?
Ва ўніверсітэце кожны добра адгукнуўся. Наогул фатаграфаванне людзей з абмежаванымі магчымасцямі, іх візуальная рэпрэзентацыя – гэта цяжкая тэма. Таксама з’яўляецца пытанне этыкі ў фатаграфіі: якім чынам аўтар паказвае людзей, як адбываецца супрацоўніцтва з героямі? Я доўга вырашала, рабіць серыю ў колеры ці чорна-белую, якой павінна быць візуальная мова.
То-бок твой праект быў добра ацэнены?
Так. Але сказалі, што я паставіла сябе ў складаную сітуацыю, бо палове гледачоў праект можа спадабацца, а палова можа пачаць мяне ненавідзець. З іншага боку, пасля інтэрв’ю на BBC я атрымліваю добрыя паведамленні ад людзей з усяго свету, апошні ліст даслаў хлопец з Зімбабвэ, напрыклад. Пісалі таксама беларусы, ёсць прапановы зрабіць тут выставу. Шмат беларусаў хацелі б ведаць больш пра гэтыя інтэрнаты.
Акрамя гэтага праекту, ты рабіла ў Беларусі яшчэ адзін…
Так, Old Red – праект, які доўжыцца нават зараз. Калі я прыязджаю, то раблю некалькі здымкаў і дадаю ў серыю. Вядома, на «постсавецкасці», іншасці былых савецкіх тэрыторыяў шмат фатографаў робяць акцэнт, таму гэта больш хобі.
</
Напярэдадні адкрыцця персанальнай выставы Максіма Сарычава ў «ЦЭХу» запыталіся ў фатографа, навошта ён эстэтызуе гвалт і чаго баіцца.
Кіраўнік праекта «ОК16» – пра першыя вынікі, пераадоленне страхаў і развіццё гарадской культуры.
Гутарым з лідарам гурта «Петля Пристрастия» пра пачуццё шчасця, сіндром Аспергера, пратэсты і спальныя раёны.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
Javid Nabiyev speaks on arrests of gay people in Azerbaijan, explains the «fucking solidarity» term and the point of activism.
Joris Hanse, Dutch activist from the Doorbraak, speaks about the Netherlands not matching the stereotypes.