Рома ў Манголіі

Матор глухне пасярод заснежанага стэпу:

– Каза драная! Два кіламетры не дацягнула, бляць! – выпальвае кіроўца «Сканіі» Мікалай. Скончылася паліва.

Ён выскоквае з кабіны, бярэ вядро і злівае некалькі вёдраў саляры з трыццацітоннага баку, які мы цягнем на запраўку. Сэрца машыны па-ранейшаму маўчыць. Мы абдымаемся з паліўнай помпай тры гадзіны, за гэты час міма нас праязджае ўсяго адзін дохлы уазік. Нарэшце наша кабылка заводзіцца. Мы даграбаем да апошняга рускага паселішча. На пагорку віднеецца пустая руска-мангольская мяжа.

Блакітнавокі рускі памежнік кажа, што праз гадзіну прыбудзе статак мангольскіх аўтамабіляў, каб вывезці з запраўкі ўсё наша паліва. Ваенны не схлусіў, хутка равучая калона машын перасякае мяжу і роўным строем накіроўваецца на тую самую запраўку, куды мы толькі што прывезлі бенз. Адзін кіроўца адразу ж садзіць мяне з Жэнем да сябе ў кабіну.

Мы запраўляем машыну і вырульваем на Манголію. Рускую мяжу праходзім гладка. Памежнікі шчыра смяюцца з нашых планаў даехаць да Улан-Батара аўтаспынам:

– Ды вы ёбнуліся! Там на паўтары тысячы ні дарог, ні машын няма! Тут толькі летам турысты ездзяць. Да Баян-Улгій даедзеце, там сядайце на самалёт і праз дзве гадзіны будзеце ва Улан-Батары.

Яшчэ нядаўна іх скептыцызм мог мяне спалохаць, але цяпер я ўпэўнена аджартоўваюся.

Як толькі канчаецца Расія – пачынаецца грунтоўка. Мангольскі вартаўнік мяжы пытае мяне пра візу. Я кажу, што візы няма. Ён кажа: «Добра» – і ставіць штамп. Алтай застаецца ззаду. Пакуль я не ведаю пра тое, што ў сне яшчэ тысячу разоў вярнуся ў свой мілы домік на схіле гары. Наперадзе дзікая і чужая Азія. На доўгія месяцы, а можа і гады, я ператваруся ў «белага містара», а значыць – у іншага.

Гадзіны паўтары ў цемры мы скачам па ўзгорках. Не ўяўляю, як кіроўца вызначае кірунак руху – нічога падобнага на дарогу я разгледзець не магу. Нечакана нас выносіць на асфальт. Недзе ўнізе з’яўляюцца агні горада.

– Вам дзе выходзіць? – пытае кіроўца, і мне робіцца смешна.

– Ды няважна. Хоць прама тут.

Машына спыняецца ля гасцініцы. Мы дзякуем шафёру і адпраўляемся блукаць па начным пасёлку. З першых секундаў у Баян-Улгій робіцца ясна, што наперадзе нас чакаюць брудныя часы. Вакол раскідваюцца бясконцыя трушчобы з аднапавярховых дамкоў без дахаў, дзе-нідзе віднеюцца мангольскія юрты. Дзеткі цягнуць бітоны з вадой, хтосьці гоніць быдла, стаіць цёплы пах паленага вугалю.

Трохі глыбей у пасёлку мы знаходзім некалькі недабудаваных пяціпавярховікаў. Я ўзломліваю адно з вокнаў першага паверха і залажу ўнутр. Не найлепшае месца для начлегу – паўсюль валяецца электраінструмент, батарэі не грэюць. Хутчэй за ўсё, раніцай з’явяцца рабацягі, і начлег скончыцца ў паліцыі.

Мы брыдзём далей па начным пасёлку, зазіраем у кожны пад’езд, тузаем ручкі скляпоў. Безвынікова. У памяць уразаецца карцінка: між шэрагаў гаражоў у перавернутым баку са смеццем гарыць агонь, з гэтага ж баку ў небяспечнай блізкасці да полымя сілкуецца карова, побач на кукішках сядзіць стары мангол і глядзіць кудысьці за гарызонт.

Выпадкова мы выходзім да мячэці. Унутры гарыць святло. Выбару не застаецца, мы накіроўваемся да дзвярэй. Жэня кідаецца тлумачыць ахоўніку, хто мы і навошта прыйшлі. Нізенькі мангол цярпліва выслухвае яго і адказвае нешта па-свойму. Рускай мовы ён не разумее. Я тлумачу жэстамі, што ў нас няма грошай і нам няма дзе спаць. Праз некалькі кантрольных тэлефанаванняў «наверх» ахоўнік расплываецца ў шырокай усмешцы і пускае нас у пакой для малітваў.

Я раскладваю спальнік і ўтыкаюся ў акно. У цьмяным святле вулічнага ліхтара, учапіўшыся ў край даху, боўтаецца на вятры кавалачак поліэтылену – прыгажосць па-мангольску. Ад холаду гэтага кадра мяне бяруць дрыжыкі. Дзякуй Алаху, што я не застаўся гэтай ноччу на вуліцы!

Раніцай мы выходзім на ўскраек паселішча, каб на краі апошняй запраўкі прыгатаваць сабе сняданак. Ад моцнага ветру гарэлка ніяк не хоча падаграваць ваду. Нервы не вытрымліваюць, і мы вырашаем ламацца ў бліжэйшую ж хату.

Адчыняе невысокая жанчына гадоў пяцідзесяці ў хустцы. Мы тлумачымся жэстамі. Гаспадыня запрашае нас да печы, дзе мы кіпяцім ваду і варым рыс. Пасля перакусу вырашаем развітвацца, але ў хату заходзіць гаспадар і кажа, што хер мы куды рыпнемся, пакуль не паспрабуем дамашніх пяльмешак. Стол ломіцца ад ежы. Мы так набіваем страўнікі, што з цяжкасцю ўстаём з-за стала. Недаедзеныя пяльмешкі гаспадыня пакуе ў мой кацялок. Запасу ежы я не маю, таму з удзячнасцю прымаю пачастунак.

Мы выходзім на дарогу. Я апрануты ва ўсё сваё шмаццё (некалькі тышотак, швэдар, байку і куртку), але мне ўсё роўна дастаткова холадна. Мы прастуем па пустой трасе ў кірунку перавалу. Праз гадзіну нас падбірае першая машына і адвозіць на другі бок хрыбта. Кіроўца спыняецца пасярод стэпу і паказвае кудысьці ўбок:

– Улан-Батар! Туды!

Мы вывальваемся з кабіны. Машына паварочвае на поўдзень. Я гляджу на клубы пылу ад колаў аўтамабіля, якія сыходзяць удалячынь, – мы застаёмся адны пасярод вялізнага мёртвага поля. Наколькі хапае вачэй, не відаць нічога. Холад і бесперапынны вецер. Сцюдзёны вырай. Мы вытрымліваем яшчэ пару кіламетраў і падаем на прывал.

Стэп перад намі рассякаюць некалькі дзясяткаў дарог. Па якой з іх будзе ехаць машына – не зразумела. У чаканні транспарту мы ляжым, прыціснуўшыся адзін да аднаго, ужо добрую гадзіну і назіраем за тым, як гнецца на ветры жоўклая трава.

Жэня нешта крычыць мне, але праз вецер я не чую словаў. Раптам ён падскоквае і пачынае размахваць рукамі. Аказваецца, ён бачыць машыну, якая ўсяго за пяцьдзясят метраў ад нас:

– Добры дзень! – я спрабую перакрычаць вецер.

– Таварыш! – крычыць у адказ кіроўца раздзяўбанага уазіка.

– Мы едзем на Улан-Батар! Падвязіце па трасе!

– Не Улан-Батар! Тоўба!

– Тоўба дык Тоўба! Паехалі!

У прыцемках мы дабіраемся да мястэчка. Я думаў, што Баян-Улгій – бедны горад, але Тоўба ў такім разе – рэзервацыя для збяднелых жыхароў Баян-Улгій. У былым саўгасе жывуць каля ста сямей. Усе яны туляцца ў маленькіх аднапавярховых хатках з поліэтыленам замест шкла на вокнах. У пасёлку няма ніводнага дрэва або агарода. У баку ад цэнтральнай вуліцы стаяць безжыццёвыя шкілеты старажытных гаспадарчых пабудоваў. Побач помнікі героям рэвалюцыі ды працы – надмагілле для пасёлка на стадыі вымірання.

У мясцовай краме мы знаёмімся з дзяўчынай. Яна тлумачыць нам па-англійску, што дарога на Улан-Батар ляжыць за пяць кіламетраў ад пасёлка, і злавіць машыну тут наўрад ці атрымаецца. Яна раіць нам сесці на аўтобус да Баян-Улгій, а там купіць квіток на самалёт. Некалькі разоў спрабуем растлумачыць ёй, што ў нас няма грошай, але яна адмаўляецца нас разумець. Тады вырашаем даведацца, дзе ў пасёлку можна заначаваць, але і на гэтае пытанне выразнага адказу мы не чуем.

Брыдзём у паўзмроку па вулачках Тоўбы. Холадна і млосна. Ля адной хаткі я сустракаюся позіркам з мужыком у завэдзганым кажуху. Мы ўсміхаемся адзін аднаму, я тлумачу жэстамі, што мне з Жэнем няма дзе спаць. Мужык расплываецца ў шырокай усмешцы і паказвае на сваю халупу:

– Маленькі дом, але вельмі добры!

Мы з радасцю прымаем запрашэнне і пралазім у хатку. Дзверы ў яе настолькі малыя, што мне даводзіцца прыняць позу лыжніка на спуску, каб праціснуцца ўнутр. Дом складаецца ўсяго з аднаго пакоя і сянец.

Тут жывуць мужык, яго жонка і чацвёра дзяцей. Гаспадара завуць Сепер. Мы з Жэнем бяромся тлумачыць гісторыю свайго падарожжа. Дзеткі акружаюць нас, як ваўкі казулю, і з цікавасцю назіраюць за тым, як мы з дапамогай пантамімы расказваем гісторыю сваіх прыгод.

Жонка Сепера гатуе куўрдак – локшыну з кавалачкамі мясца і бульбы. Атрымліваецца самы смачны куўрдак у маім жыцці! Мы з сям’ёй ямо з аднаго катла. Дзеткі расцягваюць мае кабелі, камеру і плэер па вуглах – напэўна, яны ўпершыню ў жыцці слухаюць музыку ў навушніках. Потым яшчэ некалькі гадзін мы вывучаем казахскую мову, пакуль жонка вышывае ўзоры на скураным палатне.

Усю заходнюю частку Манголіі засяляюць казахі. Яны вельмі ганарацца сваім паходжаннем і пагардліва ставяцца да манголаў. Тут не распаўсюджаныя юрты. У асноўным казахі селяцца ў аднапавярховых дамках без звыклага нам трохкутнага даху. Усё таму, што тут амаль ніколі не бывае ападкаў.

Пакуль я пішу дзённік, у дом запаўзае сябар сям’і. Яму выдаюць зэдлік, ён сядае пасярод пакоя і запальвае цыгарэтку. Напэўна, вестка пра наш прыезд разнеслася па ўсім пасёлку, бо, мяркуючы па жэстах, гаворка ідзе пра нас. Высмаліўшы ўсе цыгарэты, госць сыходзіць, а мы кладзёмся спаць. Выключаць святло на ноч тут не прынята, але гэта нас не бянтэжыць – мы захутваемся ў спальнікі ды імгненна адрубаемся.

Раніцай у доме робіцца холадна. Уначы мы з Жэнем ціснемся адзін да аднаго. Я як заўжды прачынаюся самым апошнім. Жонка Сепера на ўсю моц растоплівае печ. Мы снедаем гарбатай з прэснымі булачкамі, якія тут пякуць у кожнай хаце. Я пытаю Сепера, ці ёсць у яго мапа, але сям’я мапы не мае. Праз паўгадзіны сын Сепера прыцягвае са школы атлас 1998 года на мангольскай мове, і па спецыялізаванай мапе «папуляцыі дзікіх звяроў Манголіі» гаспадар тлумачыць нам, як праз пятнаццацікіламетровую цясніну выйсці на сталічную трасу. Я дзякую Сеперу і яго жонцы за гасціннасць. Упэўнены, што нашае з’яўленне – вельмі важная падзея для гэтай сям’і. Сепер пакідае свой адрас на выпадак, калі мы вернемся. Мы цёпла развітваемся, і ўся сям’я выходзіць з хаты, каб правесці нас.

Некалькі гадзін мы валачомся ў кірунку цясніны, пакуль не спыняем стары уазік. Наогул, уазікі – самы папулярны від транспарту ў мангольскім стэпе, так жа часта сустракаюцца толькі старыя савецкія матацыклы. У нашай машыне няма задніх сядзенняў. Мы плюхаемся на падлогу і адлічваем сваімі азадкамі кожную калдобіну. Машына вязе нас да трасы. Дарога грунтавая. На ёй няма ніякіх указальнікаў. Без дапамогі мясцовых ніколі не дапетрыш, што яна вядзе ў сталіцу Манголіі. Ля яе нас і высаджваюць.

Ад безвыходнасці мы праходзім яшчэ кіламетраў дзесяць. Стэп вельмі хутка вучыць уважлівасці. Спачатку мне здаецца, што мы тут абсалютна адны на дзясяткі кіламетраў, але, гадзінамі ўзіраючыся ў горныя схілы, я раптам пачынаю заўважаць табуны і малыя, як пясчынкі, юрты ў лагчынах.

У чарговым уазіку, які нас наганяе, рашуча няма месца, але мы жэстамі ўгаворваем кіроўцу дазволіць нам уціснуцца ў багажнік. Акрамя нас у машыне корпаюцца яшчэ сем чалавек. Зусім хутка нашы шляхі разыдуцца. Кіроўца едзе на поўдзень, а нам на ўсход. Мізансцэна развітання разгортваецца на вяршыні перавалу. Адзін з пасажыраў легкадумна прыадчыняе дзверы, і ветрам іх ледзь не вырывае з каранямі.

Я ўключаю плэер, бо размаўляць з Жэнем бессэнсоўна – шум ветру заглушае словы. Мы брыдзём па лёдзе ўжо больш за тры гадзіны ў надзеі знайсці месца для прывалу. Вакол няма нічога, што можна было б выкарыстаць як сховішча, толькі лысыя вяршыні гораў. Шалік, які закрывае твар ад ветру, ператвараецца ў суцэльны бязглузды шматок лёду. Цяпер, успамінаючы гэты дзень, я магу сказаць, што гэта было самае суровае выпрабаванне з усіх, што мне даводзілася перажываць. Я літаральна адчуваю, як мае страўнік і печань дрыжаць ад холаду. У нас былі ўсе шанцы ператварыцца ў зледзянелыя муміі з трэшавых артыкулаў пра няўдалыя паходы на Эверэст.

Раптам з-за перавалу выязджае ратавальная калона з чатырох грузавікоў. Калі адзін з іх спыняецца побач са мной, я, не сказаўшы ні слова, лезу ўнутр і зачыняю за сабой дзверы. Мне вельмі холадна штосьці казаць.

У чарговай даліне мы прабіваем кола. Вырашаем не марнаваць часу пасярод пустыні і дацягнуць дваццаць кіламетраў да бліжэйшага кафэ. Я сотні разоў ездзіў з дальнабоямі і добра ўяўляю, што такое ўзаемадапамога на дарозе. Але тое, як гэта адбываецца ў Манголіі, мяне шчыра ўражвае. У замене кола на маёй машыне ўдзельнічае кожны чалец брыгады. Усе шэсць мужыкоў! Хтосьці працуе дамкратам, хтосьці круціць гайкі, хтосьці на падхопе цягае інструмент. Пры гэтым каларытныя драйвэры жартуюць і падшпільваюць адзін аднаго, нягледзячы на сцюжу і дзікі вецер. Пасля таго як кола займае сваё месца, мы сядаем абедаць.

Асартымент прыдарожнага кафэ неверагодна вузкі. У яго ўваходзяць усяго дзве стравы: локшына з канінай і пельмені з канінай. Я бяру пельмені. Пяць штук – порцыя на чалавека. Пельмені гатуюцца на нашых вачох, пакуль мы п’ём салёную гарбату з маслам.

Пасля абеду мы адпраўляемся ў дарогу. Я губляю дар слова ад убачанага: перад намі адкрываецца від на снежныя вяршыні, якія атачаюць шырачэнныя стэпы. Часам дарога набывае зялёнае або фіялетавае адценне дзякуючы горным пародам, праз якія яна пракладзеная. Марсаход Curiosity можна было з тым жа поспехам адправіць сюды – фатаграфіі гэтай часткі Манголіі было б цяжка адрозніць ад марсіянскіх. Хіба што, калі б у кадр трапіў які-небудзь уазік.

Проста на ўскрайку пустыні Гобі ў адной з нашых машын каменем прабівае бак. Варта адзначыць, што да бліжэйшай запраўкі не менш за дзвесце кіламетраў. Калі я бачу лужыну саляры пад днішчам, я разумею, што нам хана. З бака хвошча паліва, кіроўцы пакрысе выпаўзаюць з кабінаў, размінаюцца, жартуюць і сцябуць адзін аднаго. На тое, каб залатаць дзіру, сыходзіць гадзіны дзве. Я назіраю за тым, як магутны мангол па мянушцы Мядзведзь голымі рукамі замазвае прабоіну смалой, і мой мозг пачынае пакрывацца інеем.

Манголы – неверагодна марозаўстойлівы народ. Мне не раз прыходзілася назіраць, як у люты холад яны займаюцца сваімі звычайнымі справамі на адкрытым паветры. Яны пырхаюць, нібы матылькі, і здаецца, што на вуліцы нават прыемна. Але варта толькі выйсці вонкі, як умомант адмарозіш сабе паўтулава.

А другой гадзіне ночы мы нарэшце дабіраемся да месца начлегу. Забытая нават самымі цярплівымі мангольскімі багамі гасцініца ў нейкай невялікай вёсачцы шырока расчыняе свае дзверы. Дакладней, яны там проста не зачыняюцца. Мы здымаем пакой з чатырма ложкамі. Гаспадар прыцягвае абагравальнік, які ледзь пярдзіць. Усе разбіваюцца па парах, і праз хвіліну пакой напаўняецца казарменным храпам. Нікога не хвалюе мінусавая тэмпература гасцінічнага нумару – мы проста выдыхнуліся і да смерці хочам спаць.

Увесь наступны дзень мы, нібы групка мамантаў пад пагрозай вымірання, прабіраемся праз заснежаны перавал. Вельмі часта прабіваем колы, адстаём ад графіка амаль на паўдня. Ад моцнай трасяніны ў мяне баліць галава, я ўсё часцей адрубаюся.

У наступным прытоне нам шанцуе – ёсць гарачая вада. Тоненькі струменьчык камфорту, да якога па чарзе прыпадаюць мужыкі, і задаволенае жыццём звярынае вурчанне разносіцца па ўсім гасцінічнам паверсе. Я дзіка здзіўляюся, калі мне ўдаецца падлавіць марудны Wi-Fi. Тут жа тэлефаную знаёмаму свайго сябра, які жыве ва Улан-Батары, і той кажа, што без праблем упіша нас у сябе. Мяне пачынае напаўняць даўно забытае пачуццё ўпэўненасці ў заўтрашнім дні. Гэтая думка бадзёрыць, і ўсе нязручнасці раптам набываюць часовы характар.

Раніцай наступнага дня мы вырашаем закіпяціць гарбаты, але ў нумары няма чайніка, і я дастаю сваю гарэлку. Нарэшце гарбата без солі! Потым мы разгружаем адну з машын і едзем у суседнюю вёску. Кіроўца доўга размаўляе з гаспадаром нейкага дома, потым яны выпіваюць жбан гарэлкі, і мы разам грузім у машыну ўсё, што ёсць у гэтым доме, разам з домам. Высветлілася, што юрта ў складзеным выглядзе займае месца не больш за дзве лядоўні. Мы грузім тэлевізар, пральную машынку, невялікую тумбачку і мяшок з адзеннем. Гэта ўся маёмасць сям’і з пяці чалавек.

Апоўдні мы нарэшце выязджаем з гарадка. Наперадзе нас чакае невялікі падарунак – сто кіламетраў асфальту. Але асаблівай радасці на тварах кіроўцаў не назіраецца, напэўна, таму што яны ведаюць пра буру, якая нас хутка насцігне. Праз некалькі кіламетраў мы трапляем у такі шторм, што нашы васьмітонныя карветы злятаюць з дарогі ды імкнуцца разбіцца аб скалы. Бачнасць падае да пяці метраў. Да ўсяго іншага высвятляецца, што наш кіроўца трохі падслепаваты – ён увесь час губляе трасу. Мы са штурманам пачынаем шалёна раўці і махаць рукамі ў патрэбным кірунку, калі наша фура зноўку і зноўку саслізгвае з асфальту і кіруецца ў стэп.

Едзем з хуткасцю дваццаць кіламетраў за гадзіну. За пяць гадзін праязджаем амаль сто кіламетраў. Бура з пяску і снегу не спыняецца. На радзе зграі вырашаем шукаць вёску, якая павінна быць за некалькі кіламетраў на поўдні. Грузімся па «мамантах», спаўзаем з асфальту і накіроўваемся ў стэп. Восем пар вачэй узіраюцца ў цаліну. Праз гадзіну са снежнай завеі на нас выскоквае вёска. Высвятляецца, што тут жыве сям’я Мядзведзя. Мы размяшчаемся ў юрце. Жанчыны пачынаюць гатаваць ежу – ізноў гэтыя велізарныя порцыі. Пасля вячэры ўсе разам з бабамі, плячом да пляча, кладзёмся на падлозе. Юрта добра прагрэтая.

Дзень шосты ў дакладнасці паўтарае дзень пяты. Але вечарам нас чакае сюрпрыз. Я сяджу і ем локшыну ў кампаніі нашых кіроўцаў. Раптам у юрту ўвальваецца нейкі п’яны мангол і пачынае гарланіць нешта па-мангольску. Мядзведзь спакойным тонам нешта кажа п’янаму, але гэтыя словы нервуюць нечаканага госця. Ён зрывае з сябе кашулю і накідваецца на Мядзведзя. У быту Мядзведзь можа з лёгкасцю наваляць гэтаму мужыку, але цяпер, седзячы за сталом, ён у нявыгадным становішчы і вымушаны заняць абарончую пазіцыю. Я пераскокваю праз стол, навальваюся на крыўдзіцеля і абхопліваю яго рукамі ззаду. Мядзведзь, карыстаючыся момантам, завальваецца на спіну і ўсаджвае пяткай у сківіцу суперніку. Завадатар бойкі адкідваецца назад, і мы разам ляцім на падлогу. Бойка скончаная.

Успамінаючы гэты дзень, я разумею, што тады сваімі дзеяннямі заслужыў павагу ў брыгадзе. Нават стары кіроўца з херовым зрокам, які ўсю дарогу панура касіўся ў мой бок, пачаў частаваць мяне цукеркамі, хоць да гэтага дзяліўся імі толькі са штурманам.

Выпіска з дзённіка

Дзень сёмы. Сяджу ў машыне. Да УБ засталося максімум 150 км. Мы зноў прабілі кола. Ужо ноч, а ў нас няма цэлай запаскі. На вуліцы мінус трыццаць. У машыне крыху цяплей. Я хуею. Паўдарогі я саскрабаў корку лёду з унутранага боку лабавога шкла. Ужо гадзіны чатыры мае пальцы ног не падаюць прыкметаў жыцця. Засталося проста падпаліць гэтыя ёбаныя грузавікі. Ва УБ мы трапім ноччу, і нас там ніхто не чакае. Хлопец, які пагадзіўся нас прыняць, у самы апошні момант адмовіў. Я ўжо бачу, як мой труп мечацца па вуліцы ў -30 ºС, у вецер і снег. Заябіся!

Дэсантуемся а пятай гадзіне раніцы каля вялізнага лагістычнага цэнтра ва Улан-Батары. Рыхтуемся ісці шукаць пад’езд для сну, але адзін з кіроўцаў кліча нас і прапаноўвае зняць для нас гатэль на ноч. Мне хочацца абняць яго і пацалаваць.

Увесь наступны дзень я спрабую пазнаёміцца з якім-небудзь манголам, каб упісацца ў яго на начлег. Але справа не ідзе, і бліжэй да ночы мы стаім ля ўваходу ў будысцкі манастыр. Я грукаю ў дзверы, адчыняе лысы хлопец гадоў пятнаццаці. Я жэстамі тлумачу яму, што нам з Жэнем няма дзе начаваць. Ён просіць пачакаць ля ўваходу, пакуль збегае за настаўнікам. Да нас выходзіць высокі хлопец у будысцкай расе. Я тлумачу па-англійску сваю гісторыю. Ён робіць некалькі традыцыйных тэлефанаванняў, просіць нас паказаць пашпарты і прапаноўвае заначаваць на падлозе ў сваім пакоі.

Мы пытаем у гэтага хлопца, чаму ён вырашыў зрабіцца манахам. Усё, што ён можа адказаць: тут даюць бясплатную ежу, жытло і магчымасць вучыцца да бясконцасці. Большасць яго вучняў з бедных сем’яў. Манаства для іх – добры спосаб не парыцца пра сваю будучыню. За іх ужо ўсё вырашылі – трохразовае харчаванне, жытло і гарлавыя спевы. На пытанне, кім бы ён хацеў зрабіцца па жыцці, хлопец кажа, што хацеў бы быць ламам.

Два наступныя тыдні я жыву ва Улан-Батары. Збольшага ў хостэле за пяць баксаў. Гэты хостэл – двухпакаёвая прапахлая карэйскай жратвой кватэра. Смярдзіць так, што я прыходжу сюды літаральна на некалькі гадзін, каб паспаць. На суседнім ложку жыве кітаец, які дзень і ноч глядзіць на ноўце дзіцячае порна, а побач з ім – амерыканец, які без перабою распавядае сваёй сяброўцы па тэлефоне пра тое, як у дваццаць тры гады ён пазбавіўся цнатлівасці.

Увесь Улан-Батар выглядае, як спальны мікрараён, што будуюць ужо сто гадоў. Тут практычна няма дрэваў, холадна і брудна. Я блукаю па ўскрайку горада і ўпадаю ў апатыю. Я ўяўляю, як у гэтых панэльных каробках з цьмянымі бруднымі вокнамі хаваюцца сотні маленькіх сусветаў. Такіх маленькіх, што іх можна сабраць у далоні.

Я зазіраю ў кафэхі, якія месцяцца на першых паверхах гэтых дамоў. Манголы ў чорных куртках бухаюць гарэлку з кількай, пяляць у замбаскрыню, а вакол – навагодні дожджык. Ад гэтай карціны хочацца плакаць і ванітаваць адначасова. Калі я буду здымаць кіно пра самы безнадзейны горад на зямлі, прыеду ва Улан-Батар па натуру.

Чаму я правёў там два тыдні, я не ведаю. Я катаваў свой час паміж двума кафэ ў самым цэнтры горада, дзе тусавалася мясцовая эліта, і за два тыдні я добра яе вывучыў.

Мне запомнілася размова з адным манголам, які вярнуўся пасля шасці гадоў жыцця ў Каліфорніі. У кафэ Turning Point мы спрачаліся з ім пра самае галоўнае ў жыцці. Ён з пенай ля рота даказваў, што галоўнае – грошы. Калі ў цябе ёсць грошы, у цябе ёсць улада, сябры і каханне. На наступны дзень пасля гэтай размовы я купіў квіток на цягнік да кітайскай мяжы і з’ехаў.

Я перасек Манголію з захаду на ўсход. Мы дваццаць адзін раз мянялі колы, замазвалі смалой прабіты бак, у нашых машынах не працавалі печкі. Кіроўцы пілі гарэлку на хаду не скідваючы газу – гэта быў адзіны спосаб хутка сагрэцца. Нам даводзілася спаць у вопратцы, але мы ўсё роўна замярзалі. Мы праехалі праз пясчана-снежную буру, і некалькі разоў нашы машыны ледзь не завальваліся на бок. Жэня зарабіў першую ступень абмаражэння вуха, я абышоўся лёгкім пераахаладжэннем. Гэта быў самы жорсткі тыдзень за ўсё маё падарожжа.

Цягнік грукае і павольна ўгрызаецца ў начны стэп. Толькі што я расстаўся з Жэнем. Ён працягне ірваць на ўсход, а мне самы час на пару тысяч кіламетраў на поўдзень. Паўгода мы разам перажывалі дарогу. Разам блукалі ў гарах, разам тырылі ў крамах, разам моклі пад дажджом. І няхай нам не заўсёды ўдавалася зразумець адзін аднаго, але я буду сумаваць па табе, дружа.