У наш нялёгкі час выпрабаванняў, калі беларускамоўная культурная прастора звужаецца, а цёмныя антыбеларускія сілы вядуць свой шалёны наступ на… (на што? думай! думай! прыдумаў!) …на здаровае і патрыятычна настроенае тра-ля-ля…
Так мог бы пачынацца гэты тэкст, калі б яго пісаў які-небудзь неабыякавы публіцыст. У якой-небудзь «Нашай сліве». Але я не публіцыст – і, на жаль, абыякавы як да свайго здароўя, так і да чужых сліваў. Я таемны госць, які ідзе туды, куды загадвае ягонае адважнае сэрца, і выходзіць адтуль жывы і здаровы.
Напрыклад, у новы модны кніжны магазін на вуліцы Леніна.
Па нейкім капрызе прыроды і са згоды патрыятычна настроенага тра-ля-ля гэтым летам у Менску зачыніліся адразу дзве культавыя незалежныя кнігарні. Спачатку «Галіяфы» пакінулі раскошнае месца ў Траецкім. Потым замкнулі дзверы ў Логвінава. Цяпер «Галіяфы» туляцца ў маленечкім павільёнчыку на Нямізе, а што будзе з «Ў», дакладна не ведае ніхто.
«Зрэшты, чаго чакаць ад чалавека, які ў 2016 годзе ідзе па вуліцы Ле-ні-на?..»
І вось у гэты час у самым цэнтры Менска, на Леніна, 15, спакойна і, я б нават сказаў, з нейкім выклікам адчыняецца новая незалежная кніжная крама – «Сон Гоголя».
Гогаля!
Не Купалы. Не Коласа.
Не «Галюцынацыя Багдановіча», не «Эратычны відзеж Пятра Глебкі» і не «Начны кашмар Івана Шамякіна». А, панімаецелі, сон Мікалая Васілевіча Гогаля, які ніколі не быў у Менску і наогул лічыў наш горад такой дзіркай, што пра яго і пісаць не варта.
Што ж, Шэкспір таксама ў Парыжы ніколі не бываў – а кнігарня «Шэкспір і кампанія» там ёсць. І ўсё ж нешта не давала мне спакою, калі я выбраўся на агледзіны новай менскай кнігарні. Можа, злавесныя чуткі пра тое, што ў «Сне Гогаля» няма ніводнай беларускай кніжкі?.. Дык ён жа і не бываў у нас на Беларусі – сказаў я сам сабе і адчуў, што трапіў у нейкую дзіўную лагічную пастку. Зрэшты, чаго чакаць ад чалавека, які ў 2016 годзе ідзе па вуліцы Ле-ні-на?..
Разнасцежаныя дзверы «Сна Гогаля» вабілі да сябе, як разгорнутая на самым цікавым месцы кніжка.
Таемны госць напусціў на сябе выгляд рэвізора, прамармытаў пад нос запавет Багушэвіча, перажагнаўся і – увайшоў.
Прадавачка ветліва пасміхнулася. Значыць, з інкогніта ўсё ОК, задаволена падумаў я. Звычайна прадаўцы кнігарняў, заўважыўшы маю прысутнасць, моршчацца і апускаюць вочы, а некаторыя нават пачынаюць ціха плакаць – так я іх дастаў. А гэтая дзяўчына на касе нібыта ўзрадавалася. Хаця чаму тут радавацца? У мяне ў кішэні дваццаць капеек. Я сюды не кніжкі купляць прыйшоў. Кніжкі мне звычайна дораць, шмат розных кніжак, а потым я аддаю іх на буккросінг.
Пасярэдзіне новай кнігарні стаяла элеганцкае піяніна. А можа, фортэп’яна, я іх блытаю. Няважна. У Логвінава таксама было піяніна, і на ім нават гралі – але кнігарні гэта не дапамагло.
На падваконні ляжаў стары стылёвы чамадан. У Логвінава таксама быў чамадан. Ва ўтульным фатэлі сядзела самотная чытачка і размаўляла з кімсьці ў фэйсбуку. У «Галіяфах» таксама ўвесь час тырчалі нейкія чытачы – але…
На стэлажах новай кнігарні стаялі кніжкі.
У Логвінава і ў «Галіяфах» таксама стаялі кніжкі.
Але крыху іншыя.
Я двойчы абышоў «Сон Гогаля» па перыметры і не пабачыў ніводнага беларускага аўтара. Або хаця б перакладную кніжку па-беларуску. Чуткі аказаліся праўдай.
Іх тут няма.
Толькі замежная літаратура па-руску. Калі забыць, з якой вуліцы Леніна ты сюды прыйшоў, можна заадно забыць, у якой краіне знаходзішся. Сон Гогаля інтэрнацыянальны, у ім няма і не можа быць нацыянальных забабонаў: так, відаць, тлумачыцца фішка новай кнігарні. А руская мова, відаць, да забабонаў не належыць. Чаму? Па качану, як казалі ў маім дзяцінстве. Па Гогалю.
Глядзіш на знаёмыя вокладкі, імёны, назвы… Відаць, тут ніхто не падазрае, што зусім блізка, за сценамі «Сна», існуюць і карыстаюцца попытам беларускія пераклады Уайльда і Мілаша, Ульфа Старка і Свэна Нурдквіста… Што існуе нейкая там маленечкая беларусенькая літаратурка. Ці што «вілка» па-беларуску «відэлец». Ці што ў Менску жывуць не толькі расійскія турысты.
Пры гэтым выбар літаратуры ў «Сне Гогаля» сапраўды выдатны і густоўны. Тут няма ні таннай папсы, ні пошлага графаманства, ні іншага смецця – толькі добрая якасная літаратура, выдадзеная ў Расіі. Кніжкі, якія варта чытаць на любой мове. Калі тут купіш кніжку, табе яе загорнуць у паперу, перавяжуць і файны сургучык прылепяць. Тут прыязныя і ветлівыя прадаўцы. Пекната. То-бок красотіща. «Пекнату» тут, мабыць, не разумеюць.
А яшчэ ў «Сне Гогаля» ёсць камін, які не запальваецца. Прыгожы камін, які наводзіць на думкі пра тое, што, па-першае, рукапісы не гараць, а па-другое, што спальваць іх бессэнсоўна, бо рукапісы і так цяпер ніхто чытае. І па-трэцяе, што Менск поўны мёртвых чытацкіх душ, якія беларускія аўтары прыпісваюць сабе, як нічога ніякага. Інакш бы яны, аўтары, тут стаялі. Уявім сабе парыжскую кнігарню, у якой не прадаюцца кнігі французскіх пісьменнікаў…
Кажуць, беларускія кніжкі ў «Сне» ўсё ж зрэдку бываюць. «Рома едзе», напрыклад. Іногда.
«Уявім сабе парыжскую кнігарню, у якой не прадаюцца кнігі французскіх пісьменнікаў…»
«Так і запішам», – прамовіў таемны госць.
«Вы не подумайте, что мы протів белорусской літературы, – сказала дзяўчына на касе. – Просто за белорусскую літературу отвечают, скажем так, другіе кніжные магазіны».
Для таго, каб прыгадаць, што кнігарні, якія «отвечают», зачыняюцца адна за адной, таемным госцем быць не трэба. І каб уявіць, што прадаецца ў іншых, таксама. Колькі там адсоткаў расійскай кніжнай прадукцыі ў нашых дзяржаўных кнігарнях? Ці не 90? І Гогаль тут ні пры чым.
Гогаль – вялікі рускі пісьменнік. І сны ў яго былі адпаведныя. У нас маштаб мізэрны, канечне, але мы таксама бачым свае сціплыя сны. На Нямізе, проста сярод буцікоў, ёсць адна загадкавая кнігарня, міма якой я часта праходжу. Ад яе патыхае нечым паўночнакарэйскім: абсалютна шыкоўны выгляд, шэрагі рознай расійскай макулатуры ў вітрыне і не відаць ніводнага чалавека. Часам мне сніцца, што ў Менску ўсе кнігарні зрабіліся такія. Стылёвыя, пустыя і нянаскія. Сам не ведаю, навошта я пра гэта расказваю? Кепская гэта звычка – дзяліцца снамі. Затое яны – свае.
Гэтым разам «Таемны госць» разважае аб прыгажосці краіны, эскапізме і пачуцці віны ў гарадскіх людзей.
Паліклініка, штодзённасць і месяц фатаграфіі – назіранні за мінулым тыднем ад Альгерда Бахарэвіча.
Апошняя калонка праекту «Таемны госць» – пра тое, якімі словамі выказваўся і чым падманваў нас Менск апошнія месяцы.
«Добры дзень, мяне завуць Альгерд Бахарэвіч, і я вегетарыянец». Працяг аўтарскай рубрыкі «Таемны госць».
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
Javid Nabiyev speaks on arrests of gay people in Azerbaijan, explains the «fucking solidarity» term and the point of activism.
Joris Hanse, Dutch activist from the Doorbraak, speaks about the Netherlands not matching the stereotypes.
COMMENTS (2)
Ну, насамрэч, наконт Логвінаў усё вядома -- яны хутка адчыняцца, хоць і ў трохі іншым фармаце. Галіяфы таксама не зніклі. Ды і Кніжная Шафа ёсць, няхай і не ў цэнтры.
А назва ў артыкула выдатная :D
Адзін з лепшых Таемных госцяў за апошні час. Стыль, густ, мроі)) Дзякуй!