Праблема мае некалькі назваў: «партнёрскі гвалт», «хатні гвалт» або «сямейны гвалт». Розніца ў шырыні і плоскасці паняццяў. Гвалт можа быць у стасунках паміж мужчынам і жанчынай, у аднаполых стасунках, у дачыненні да дзяцей або да людзей у гадах.
Адметнай прыкметай гвалту выступае яго паўтаральнасць. Згодна з амерыканскай даследчыцай Ленор Ўолкер, гвалт мае чатыры фазы: нарастанне напругі, інцыдэнт, прымірэнне і спакойны перыяд у адносінах (так званы мядовы месяц). І зноў па коле. Што характэрна, з кожным цыклам гвалт робіцца больш жорсткім, фазы раскаяння і спакою карацейшымі, а фаза напружання – больш дасканалай. Не варта цярпець нават першага выпадку.
Гвалт можа мець фізічную, псіхалагічную, сэксуальную або эканамічную форму. Да фізічнага гвалту адносяцца не толькі збіццё, але і ўтрыманне, удушэнне, апёкі. Псіхалагічнае: абразы, шантаж, пагрозы, маніпуляванне. Сэксуальным гвалтам лічыцца фізічны або на словах прымус да сэксу, праверкі цнатлівасці, жаночае абразанне, інцэст. Пры эканамічнай дыскрымінацыі гвалтаўнік або гвалтаўніца пазбаўляе блізкага чалавека фінансавай свабоды.
Часта гвалт заўважыць цяжка: пачынаецца перыяд сумневу і апраўдання паводзінаў, але калі крыўднік або крыўдніца адчуе смак прыгнёту, выходзіць з сітуацыі будзе цяжэй і з большымі псіхалагічнымі стратамі.
127 краін свету маюць законы аб хатнім гвалце. Моцнае заканадаўства на гэты конт у Бразіліі, ЗША, Францыі, Іспаніі. У Беларусі спецыялізаванага закона аб хатнім гвалце няма.
З 2014 года ў Беларусі дзейнічае закон «Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў», але ён вырашае толькі частку праблем, звязаных з прававой падтрымкай. Важна, што ў ім даецца азначэнне хатняму гвалту і акрэсліваюцца члены сям’і: да іх адносяцца не толькі афіцыйныя муж і жонка, але і тыя, з кім ты проста жывеш і вядзеш агульную гаспадарку.
Артыкул 31 закона «Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў» прысвечаны абарончаму прадпісанню: пры паўторным гвалтоўным інцыдэнце кампетэнтныя органы могуць адсяліць гвалтаўніка з дома на тэрмін ад 3 да 30 сутак. Таксама ахвяра можа пераехаць сама, пры гэтым агрэсару будзе забаронена дазнавацца, дзе ахвяра жыве, наведваць яе або яго месцажыхарства, тэлефанаваць ці звязвацца з ёй або ім праз інтэрнэт. У 2018 годзе абвешчана 743 ахоўных прадпісанняў у дачыненні да асоб, якія ўчынілі хатні гвалт.
Пацярпелыя могуць часова размясціцца ў крызісным пакоі. Гэта спецыяльна абсталяванае памяшканне ў тэрытарыяльных цэнтрах сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва, дзе можна бясплатна пажыць нейкі час. Пры неабходнасці кліентам крызісных пакояў вылучаецца харчаванне і гігіенічныя прыналежнасці. Прадугледжана магчымасць спыніцца тут з дзіцём. Па стане на 1 студзеня 2019 года па ўсёй Беларусі функцыянуюць 132 дзяржаўныя крызісныя пакоі. Поўны спіс па гарадах змешчаны тут.
Можна таксама звярнуцца ў шэлтары недзяржаўных арганізацый. Такія астраўкі бяспекі ёсць у грамадскіх аб’яднаннях «Радзіслава» і «Гендарныя перспектывы». Там жа акажуць псіхалагічную і юрыдычную дапамогу. Некаторыя прытулкі пры неабходнасці могуць дапамагчы з транспартнымі выдаткамі.
Калі мела месца выкарыстанне фізічнай сілы, то неабходна зрабіць медыцынскі агляд. Тут два шляхі: або адразу звярнуцца ў медычную ўстанову, якая апавясціць міліцыю і выдасць даведку з указаннем цялесных пашкоджанняў. Або, калі спачатку ісці ў міліцыю, цябе накіруюць на судмедэкспертызу ў адмысловы медычны цэнтр, дзе такімі выпадкамі якраз і займаюцца. Такія экспертызы робяцца згодна з правіламі Мінздрава, таму стоадсоткава служаць доказамі ў судзе.
Дзейнічаць неабходна аператыўна: злачынствы, звязаныя з гвалтам, маюць тэрмін даўнасці. Адміністратыўны прысуд, які звычайна даюць за збіццё, павінен адбыцца не пазней чым праз два месяцы пасля здарэння.
У выпадку псіхалагічнага гвалту ў Беларусі маюць юрыдычную моц арт 9.3 КоАП РБ «Абраза», арт. 9.2 КоАП «Паклёп» і арт. 186 КК РБ «Пагроза». Каб даказаць віну, трэба збіраць медыйныя доказы: аўдыя-, відэазапісы, гісторыя перапіскі праз смс ці сацсеткі, а таксама паказанні сведак.
8-801-100-8-801 – агульнанацыянальная гарачая лінія для пацярпелых ад хатняга гвалту. На гарачай лініі можна атрымаць псіхалагічныя, юрыдычныя і сацыяльныя кансультацыі штодня з 8 да 20 гадзін, ананімна і канфідэнцыйна. Псіхолаг адказвае на званкі штодня; дадаткова два разы на тыдзень, у аўторак і суботу, на лініі дзяжурыць юрыст. Пацярпелыя могуць даведацца пра падрабязную інфармацыю аб сваіх правах і аб адказнасці агрэсара, а таксама пра тое, якія дзеянні неабходна распачаць, каб абараніць сябе ад хатняга гвалту.
«Гендарныя перспектывы» – грамадскае аб’яднанне, якое займаецца пытаннямі дыскрымінацыі па прыкмеце полу. Гандаль людзьмі, сямейна-бытавы гвалт, дыскрымінацыя на працоўным месцы, сэксуальныя дамаганні – гэта іх тэма. Уваходзіць у буйную міжнародную сетку «Жанчыны супраць гвалту ў Еўропе» (WAVE). На базе арганізацыі працуе прытулак.
«Радзіслава» – грамадскае аб’яднанне, якое стварылі жанчыны, пацярпелыя ад хатняга гвалту. Пры ГА дзейнічае шэлтар. Таксама тут працуюць групы ўзаемадапамогі для асоб з жаночай гендарнай ідэнтыфікацыяй.
Што яшчэ можна зрабіць?
Адзначыць свой траўматычны вопыт, звязаны з гендарным гвалтам, што адбыўся на тэрыторыі Беларусі, на інтэрактыўнай мапе гвалту. Гэта цалкам ананімна і канфідэнцыйна.
Дадаць у закладкі інфармацыйны даведнік «Спыні гвалт», дзе можна азнаёміцца з законамі, даведацца пра месцы прытулку, пачытаць асабістыя гісторыі і агульныя навіны, якія тычацца хатняга
гвалту.
Наведаць заняткі па жаночай самаабароне і асертыўнасці Wen-Do.
Падтрымаць рублём прытулак для жанчын і дзяцей, якія сталі ахвярамі агрэсараў.
Падпісаць петыцыю за распрацоўку і прыняцце адмысловага закона аб супрацьдзеянні хатняму гвалту ў Беларусі.
Распавядаем пра яшчэ адну опцыю бязвізу паміж Беларуссю і краінамі ЕС.
Перад пачаткам сезону пікнікоў разбіраемся, дзе можна паслаць плед, каб пасмажыць сала на вогнішчы, а бакі – на сонцы. І выпадкова не парушыць закону.
Той мінімум, які трэба ведаць пра інфармацыйную бяспеку, каб твае перапіскі не сталі «здабыткам грамадскасці».
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
A story about (or no) cooperation between government representatives, NGOs and ordinary people that care.
Javid Nabiyev speaks on arrests of gay people in Azerbaijan, explains the «fucking solidarity» term and the point of activism.
Joris Hanse, Dutch activist from the Doorbraak, speaks about the Netherlands not matching the stereotypes.