«Алексіяда» Веледзімовіча

 

Першая фотакніжка Аляксандра Веледзімовіча ўжо бывала ў нашых руках. Перад сустрэчамі з аўтарам, якія пройдуць у Менску і Віцебску ў жніўні, карэспандэнт 34mag дзеліцца сваім уражаннем, а Саша − расповедам пра стварэнне арт-бука, натхненне і рамантызацыю вайны.

 

 

Мыю рукі і бяру ў іх прыгожую чырвоную кніжку. Не тое каб я была вялікай эксперткай у фатаграфіі і фотабуках, але трошкі шару. Дастаткова, каб зразумець, што перада мной нованароджанае дзіця, за жыццё і лёс якога ніколі не будзе сорамна.

Белыя лісты змяняюцца чорнымі, тыя − жоўтымі і зялёнымі. Архіўныя і сучасныя здымкі, малюнкі, графіка, калажы – я бачу гісторыю аднаго чалавека, якая з перагортваннем кожнай наступнай старонкі становіцца агульнай. Яна пачынае тычыцца і мяне, і, напэўна, цябе. Гісторыя пра жыццё і смерць, пра вайну і прыгажосць, ейную і не толькі, пра мінулае, якое аб’ядноўвае мільёны людзей, пра любоў, вечнасць і каштоўнасці.

 

 

 


 

Як нараджаюцца гісторыі

− У мяне ёсць вопыт здымкі рэканструктараў, якія лёгка апраналіся ў форму Верхмата ці Саветаў. Савецкая мяне не кранала, а рэканструктары ў 2014 годзе ў Віцебску ў форме нацысцкай Германіі драпнулі. Я падумаў: «Пачакайце, рабяты, як так, мой прадзядуля ваяваў супраць гэтай формы».

У маім дзяцінстве граць за немцаў было так сабе, усе хацелі за сваіх. І ў мяне з'явілася пытанне: што здараецца з успрыманнем часу і мінулага, куды яно знікае?

Гэтай зімой я трапіў на праграму Gaude Polonia з праектам па рамантызацыі Другой сусветнай вайны. І трэба было проста паехаць у Варшаву паздымаць там мясцовых рэканструктараў. Даведацца, як яны ставяцца да вайны і пераўвасабленняў у ворагаў. У выніку зрабіць выставу, на якой паказаць сучасныя фатаграфіі палякаў у форме Вермахта і Чырвонай арміі і архіўныя фатаграфіі іх прадзедаў у форме Арміі Краёвай ці Войска Польскага.

Але я стаміўся ад спробаў дамовіцца з людзьмі, а пасля працы ў архіве зразумеў, што тэхнічная якасць матэрыялаў не адпавядае маім мэтам. Такі падыход да тэмы перастаў натхняць.

І я падумаў: окей, хлопцы, вы робіце сваіх герояў, а я лёгка магу зрабіць свайго

Я вырашыў шукаць іншы спосаб расповеду гісторыі пра герояў. Спачатку была думка знайсці ў інтэрнэце выявы адважных, пачынаючы з Геракла, уключыць туды Супермэна і Робіна (якраз наткнуўся на фота з нейкай тэлевізійнай пастаноўкі з імі ў ідыёцкіх касцюмах, якія сёння ніяк не асацыююцца з гераізмам) і іншых.

Сабраў я гэтую калекцыю і зразумеў, што ўсё роўна нешта не так, неяк іранічна і зусім не пра тое. Мне хацелася інтымнасці і шматслаёвасці.

Прыйшла думка, што ў маім праекце мусіць быць мой прадзед, бо ён мой герой, адзіны герой, з кім ёсць эмацыйная сувязь. І я зуб магу даць за тое, што ён сапраўды ім з'яўляецца.

На руках у той момант меў здымкі з Варшаўскага паўстання. Потым у інтэрнэце знайшоў загады, арыгіналы дакументаў, якія тычыліся майго прадзеда і якіх я да гэтага ніколі не бачыў. Я даведаўся больш пра тое, дзе ён служыў, якім быў ягоны 1941-ы. Усё гэта трэба для натхнення. Потым я ўсвядоміў, што ягоная гісторыя для мяне абрываецца, дакументаў больш няма: можа быць, яшчэ не ўсе архівы рассакрэцілі. Я пачаў разумець, што змагу інтэрпрэтаваць усё па-свойму. Магу выказаць здагадку, што з ім адбывалася.

 

 

 

 

 

Пра натхненне

− Знаходзячыся ў Варшаве, я заўважыў, што гісторыя вайны, якую мы вучым у школе, адрозніваецца ад польскай версіі. Напрыклад, ёсць так званыя «праклятыя салдаты», якія змагаліся супраць савецкай акупацыі ў 1944−1963, але сітуацыя занадта складаная: сярод іх былі як патрыёты, так і бандыты. Я разумею, што гэта такая палітыка, кожны ўрад пераварочвае ўсё, як выгадна. І я падумаў: окей, хлопцы, вы робіце сваіх герояў, а я лёгка магу зрабіць свайго. І з гісторыяй я магу паступаць так, як і вы. Прынамсі ў мяне ёсць падставы і перакананні для таго, каб лічыць свайго прадзеда героем.

У той жа час на вочы трапіў фотаздымак паляка ў пажарным шлеме, вельмі падобным да спартанскага. Усплылі міфы і героі старажытнай Грэцыі, і фраза аб тым, што гісторыя – гэта таксама міф. І Другая сусветная хутка стане тым жа, што і грэчаская міфалогія цяпер. Я наткнуўся на «Энеіду» Вергілія і верш пра тое, як Эней ідзе ў пекла. Зразумеў, што магу выкарыстоўваць гэты сюжэт як нітку, каб злучаць карцінкі ў кніжцы. Сівіла прапанавала Энею спусціцца ў тартар, а я падумаў, што таксама змагу адправіцца з дзядулем у падарожжа, але па Варшаве.

У Вергілія была рака Стыкс, а ў мяне – Вісла. Я думаў, што вобразы пачвараў могуць быць прадстаўлены немцамі, нявінныя белыя душы − паўстанцамі. Я ўсё гэта напісаў і ўсвядоміў, што зноў гісторыя не выбудавалася. У выніку засталіся толькі шлем на вокладцы, карцінка з Энеем і Сівілай на форзацы і назва «Алексіяда» (прадзядулю клікалі Аляксей). Але ў гісторыі з'явіўся міфалагічны ўзровень, ну і такая сувязь з антычнасцю, асновай еўрапейскай культуры. І самае галоўнае – ідэя шляху па Варшаве, з якой нарадзілася мапа.

 

 

 

А ў выніку

Потым я зразумеў, што трэба паказаць, як мой прадзед мог патрапіць у Варшаву, а значыць, ісці трэба спачатку, расказаць, хто ён, адкуль, дзе служыў. Пачаць па-сапраўднаму, з дакументаў, архіўных фота, маіх ведаў аб тым, дзе стаяла частка і як перасоўвалася кавалерыйская дывізія падчас вайны.

Насамрэч у Польшчу яму было складана патрапіць, і ў кнізе ўважлівы глядач знойдзе малюнкі і фотаздымкі, якія падказваюць, што частка гісторыі выдуманая.

«Алексіяда» падобная да падарожжа разам з маім прадзедам, я нібы хачу ўбачыць ягонымі вачыма Варшаву, людзей, якіх ён сустракаў, зброю, кулямёты, амерыканскія самалёты, тапаграфічныя мапы, бранявік «КUBUS» і Мадонну на Празе.

 

 

З дапамогай каляровых уклеек і дзіцячых малюнкаў я хацеў падкрэсліць, што ўяўленне пра вайну змянілася: гэты час па фільмах, кнігах і камп'ютарных гульнях сёння здаецца рамантычным і страшна цікавым.

Некаторымі фотаздымкамі імкнуся паказаць: часам тое, што мы бачым, усяго толькі дэкарацыя.

Гэтая кніга дэманструе, як можна лёгка стварыць героя ў сучасным свеце. Чым далей ад нас тыя ці іншыя падзеі, тым больш яны падобныя да міфа, тым больш інтэрпрэтацый і тым лягчэй ствараць персанажаў. Калі захацець. Гэтым карыстаюцца сродкі масавай інфармацыі, дзяржаўная прапаганда. Я хачу паказаць, што да вайны цяпер ужо іншае стаўленне сярод моладзі. У нас баліць не так, як у старэйшага пакалення. Напэўна, таму, што губляецца эмацыйная сувязь з мінулым і пачуцці становяцца менш вострымі. Другая сусветная з часам пачынае казацца такой жа далёкай, як і вайна 1812 года.

 

 

 

 

 

P.S. Пагартаць кнігу, паслухаць больш гісторый пра стварэнне бука і паразмаўляць з Сашам можна будзе:

 

13 жніўня 2016 года ў Віцебску

Час: 16:00

Адрас: вул. Камсамольская, арт-паб «Торвальд»

Кошт: бясплатна

19 жніўня 2016 года ў Менску

Час: 19:00

Адрас: вул. Някрасава, 3 (Нацыянальны цэнтр сучасных мастацтваў)

Кошт: 3 р. (уваходны квіток)

 

 

Тэкст by Таня Аліпчыкава

Фота by Кацярына Дзмітрыева, з архіва героя

 


КАМЕНТАРЫ (3)

Дзіма
Дзіма | 12.08.2016 19:46

Нават прынтскрынамі стварае добрае ўражанне. І імя Аляксандра -- далёка не апошняе на беларускім фотасхіле. Даеш тур з прэзентацыяй Беларусі!

4 0 +4
Зольдат
Зольдат | 9.08.2016 08:36

Больше дроча на войну. Каждый из щелкателей камерой и изгоовителей коллажей в ФШ должен что-то выжать на эту тему: вот Лянкевич выжал, теперь его "слава" не даёт покоя другим "криэйторам", решившим разобраться в глубочайшем историческом моменте методом "Я художнег я так вижу".
Успехов, чо.

6 16 -10
Pastukhov Stanislav | 12.08.2016 07:16

кто такие "криэйторы"?

2 0 +2